Norðanfari - 31.01.1867, Side 4

orfcií „sl<ipa yfir oríiS „Baad® og þorum vjer
ókvffcnir a& láfa alla ddmendur iandsyfirrjett-
arins hafa jaínmikib gildi og höf bva& þýb-
ingu á þeRsu orfei snertir.
Pamt skulnm vjer enn fremur þessu til
styrkingar bi&ja hann a& fietta upp erbinn
„Baad“ f Konráfes orbabók, og kvebur þar svo
ab orfi: ,,Baad“ cr yfirgripsmeira enn bát-
u r svo ab Danir kalla þab slundum B a a d
sem vjer kniium s k i p t. a. m. ísienzk fjögra-
mannafnr og þaban af stærri f i s k i s k i p
fslenzk. Ilöl'. verbur líka afe taka til greina
ab þess gefast mnrg dæmi, a& Danir kalla skip
rneb þilfari ,,Baad" t. a. m. Kanonbaad, Ðamp-
baad, Paqvetbaad, Dæksbaad, eins og mcnn
nú líka hjer á iandi a& minnsta kosli í dag-
lega málinu eru farnir ab nefna þiljubáta.
Vjer vonum nú ab vjer böfurn sýnt og sann-
ab or&ib Baad slybur iiarla lítib herra höfund-
inn og dómnr iians um oss f þessu efni og
„Hukkortu“ vora falli sem alveg markiaos.
f>á kenuir nú þetta makalausa lífakkeri iiiif.:
kanseliíbrjef frá 22. sept 1835 til etiptamtmanns-
ins, sem honum þykir vjer ekki hafa veiit næga
virbingu, og berum vjer alis ekki á móli því ab
oss finnst brjef þelta enga skuldbindingn liafa
í sjer fólgna; oss finnst þab ekki skuldbind-
andi fyrir neinn livorki amtmann lijer nje
annarstabar eba dómstóiana og hvab liefir þab
þá ab þýball
Höf. segir ab þab iiafi ekkl þurft sönnun-
ar vib ab kanseliib liafi ckki baft löggjafar-
vald, en hitt hefömn vjer átt og þurfl ab sanna
ab kansellíib liafi ekki haft vald tii ab stinga
upp á nýmælum eba bera lagafrurnvörp undir
samþykki konungs og því beföum vjer átt ab
þegja fyrst vjer gjörbum ekki þelta, þar sem
kansellíib iíka hafi verib lagatálkur þótt eigi
væri þab iöggjafi. Höf. sýnir oss en fremur
fram á og brýnir þab íyrir oss ab dómsmála-
sljórnin sje lagalúlkur og hafi vald lil ab stinga
upp á nýmæloin osfrv. En allt þetta cr meb
öllu óþarft því þab á livergi vib og sýnir alls
ekki ab hib umrædda kansellíbrjef frá 22. sept.
1835 bafi þýtt konungsbrjcfib frá 26. maí 1824
eba stungib upp á nokkurii breytingu á þeirri
gildandi loggjöf um greibslu spítalahlutar af
hákarlsafla; og hvab ávinnur svo höf, meb
þessu lijali sínu annab en þab ab hver skyn-
samur mabur lilýtur ab sjá ab hann leitast vib ab
sýna ab liann sje lögiesinn mabur, en kemur
þó upp um sig ab hann er mesli tyro juris,
efa barn í lögum. Kanseliíbrjefib góba er
þannig undir komib, ab byskupinn hafbi stung-
ib upp á því ab gjald tii spítaianria skyldi
lagt á fiskijaklir „paalægges Fiskejagter" en
cins og ekki verbur sjeb ab byskupinn hafi
minnst á konungsbrjef 26. maí 1824 svo
nefnir kansellíib þab heldur ekki í bíjefi sínu
og er þá næst ab álíta ab þess hafi eltki verib
gætt ab þvílíkt iagabob ælti sjer stab.
En þó nú kanseilíib hefbi rjett lil ab stinga
upp á nýmælum, þab hafbi rentukammerib
gál. einnig og um þessar mundir hefir dóms-
málastjórnarherraim sama rjett svo og líka
iiinir abrir rábgjafar, er íslenzk málefni beyra
undir, sömuleibis alþingi vort, þó höfundur-
irm, ef til vill, bafi b'tib traust á því, þá er
samt „áslungan* ekki orbib lög fyrri en kon-
ungur haffi lagt samþykki sitt á nýmælib.
Kanseilíib öblabist ab vísu nokkurs konar lög-
gjafarvald hjer á landi meb konungsúrskui bi
6. jú!í 1821, er því var heimilab ab innleUa
hjer almennar tilskipanir Dana, þegar þab værj
búib ab skrifast á vib rentukammeiib eba há-
yfirvöldin á íslandi og vafalaust þætti ab þau
íetti bjcr vlb án breyiingar, og stób þetta
þangab tii annab skipulag komst á 1831, En
íritt að kannsellíið sál. hversu voldugt sem
það var í ýmsum greinum gat ekki svona
blátt áfram hnekkí konungsbrjefi stendur
alvcg óhrakið eins og dóinsmálastjórnin nó
á vorum dögum er þess heldur ekki um-
komin að breyta konungsórskurði.
Og hvab stobar þab nú hinn heibraba
höf þó dómsmálastjórnin hafi sett nibur nefnd
tii ab rábgast um annab fyrirkomulag á heimt-
ingu spftaiahlutanna sem nú eru og um nýjar
tekjur handa spftalasjói num, mcbal annars
af þiljuskipum, þv( stjórnin vefengir á engan
hátt ab spítalahlutur er tekin hjer norbanlands
af þiljoskijmm, og var henni þó fiillkunnugt
bæbi af álitsbrjefi sem amtmabnr sendi 6. des-
ember 1860 eptir áskorun hennar í brjefi frá
9. maf 1859 út af uppástungu alþingis 1857.
svo og af brjeíi amtmanns frá 7. október 1864
ab spítalahlutur var goldinn norbanlands af
þiljoskipum og hvernig heimtingunni var var-
ib ab öllu leyti. Ab öbru leyti er þab víst
ab amtmabur sagbi bæbi Höfbhverfingum og
öbrum, þá lionum hafbi borizt í hendur dóms-
niálastjórnarbrjefib frá 23. febriíar 1865, ab
breyting væri f nánd á spítalablutargreibslu af
þiljuskipurn, og hvernig henni mundi verba
tilhagab, en samt sem ábur liefir nú þeim
góbu mönntim þótt sjer sæma ab klaga amt-
mann fyrir heirntingu spítalalilntarins, er þeir
góblátlega skilyrbislaust og fyrir óákveMnn
tíma höfbu skriflega jskuldbundib sig til ab
grciba.
Harmonfusöng höfundarins leibum vjer
hjá oss ab svara, því hann er ekki svara verb-
ur. Oss hefbi aldrei kornib tii hugar ab höfi
reiddist spaugi voru, sem sannarlega var græsku-
iaust, og því síbur gat oss dottib í litig ab
höf. gjörbi úr þessu uppnefni því þab á ekk-
ert skylt vib þab. Yjer leyfum oss ab spyrja
binn hcibra^a höf. hver iminur ojc á því at)
segja: vjer nefnum þá pelamenn eba vjer mib-
nm orb vor vib þá menn, sem greinir á um
pela vib amtmann. Veit ekki höfundurinn svo
lögfróbur sem liann þykist vera ab meirdaust
spaugsyrbi er ósaknæmt ab lögum og veit hann
hvenær þetta spaugsyrbi er til komib? Vjer
lieyrbum þab 1861 og má vera ab þab hafi
verib komib til fyrri.
Hitt tökutn vjer ekki tii þó höfundurinn
segi ab vjer sjeum dónar, þab eru abrir en
vjer sem hiósa sjer af viti og menntun Hitt
furbar oss á ab liöf þegar hann er ab vara
oss vib og víta fyrir orbib „pelamenn“ í sömu
andránni skuli rábast á ættmenn vora og kalla
þá „þorpara" og „pntur“ og iiggur oss vib ab
álíta ab slikur ritháttur taki ckki dónaskötnm-
um stórt fram; samt viijum vjer ekki fella
um þelta nokkurn dóm lieldur felum vjer ó-
kvíbnir lesetidum blabs þessa ab dæma á milli
vor og höfundarins og viljum vjer enda þetta
ágrciningsatrici vort vib hann nieb orbum Ca-
tós, sem hann sagbi vib strákinn, er spýtti
framan í liann, „aiTirmabo oiunibus eos falli,
qvi negant te OS habere (þ. e. vjer munurn
fullyrba vib alla ab þeir fari viilt, sem neita
því ab þú hafir miinn.
Hvab ámæli þab snertir, sem höf. segir
ab vjer höfum valib sýslomönnum í þingeyjar
og Isafjarbarsýslum og amtmönnum fyrir sunn-
an og vestan þá bfbuui vjer óskelfdir átekta
af hendi hlutabeigenda sjálfra en vonum bæbi
ab þeir taki orb voi eins rjett frani og höf.
lielir gjört, þvf hann er þab sem brígslar þeim
amtmönnom fyrir sunnan og vestan um „hirbu-
ieysi og óreglu“ í heimtingu spítalaldutar
af þiljuskipiim, og líka ab þeir ha(i betri vörn
ab bera fyrir sig, en þessar Ijelegu dylgjur
sem hof. brúkar, ab einhver mabur einluer-
staiar væri ekki síbur vftaveríur en þeir f
einhverri grein.
Nú er þá eptir abcins eitt ágreinings at-
ribi vor á milli, og þab er þab, ab vjer höf-
um sagt ab nokkrir hafi gjört þab ab skilyrbi
ab fje spítaians yrbi eingöngu varib f þarfir
norbnrlands en amtmabur hafi afstungib þab,
sem von hafi veiib og bendir höf. oss enn
sem fyrri á Ieti vora og kæruieysi ab Iesa ekki
stjórnarmálatíMndin, einknm dómsmálastjórnar
brjef frá 26. sept 1865; segir hann oss ab
amtmabnr hafi sjálfur skýrt stjórninni frá þvf
7 október 1864 að hann hafi ekki afstungib
heldur sætzt nppá þetta skilyrbi. Höf. fer
síban ómjúkiim orbnm um frágangin á grein
vorri og segir ab liún sje oss til minnkunar
og ab hún sje lagin til ab villa sjónir fyrir
þeim, sem vjer ljctumst ætla ab leiba f ailan
sannleika; en þenna ómilda dóm byegir höf.
á nýnefndu dóinsmálastjórnar brjeli sem hann
lijer lætnr prenta kafia nr nebanmáls.
Vjer getum nú ekki svo tornæmir erum
vjer, sjeb ab þctta brjef gefi liöf. hina minnstu
tylli-ástæbu til ab bcra þab fram ab amtmabur
liafi sagst hafa s æ t z t uppá þab skilyrbi, setn
hjer ræbir um og vjer vitum meb vissu, ab
hann gat ekki sagt þab, því vjer höfurn sjeb
eptirrit af sáttagjörb þeirri, sem framfór ntilli
amtmanns og þcirra, sem hann kallabi fyrir
sáttaneínd og er þar ekki meb einii orbi frera-
ur en f brjefinu minnst á þab, ab amtntabur
gengi ab skilyrbinu; vjer höfuin líka sjeb og
lcsib brjef amtmanns til dómsmálastjórnarinnar
fiá 7. október 1864 og scgir hann mcb berum
orbum þegar hann minnist á þetta skylyrbi:
„en saadan Bctingelse knnde jeg
qva Amtmand naturligviis ikke
t i 11 r æ d e“ (þ. e en ab slíku skilyrbi gat
jeg sem amtmabur sjálfsagt ckki gengib) enda
verbum vjer ab halda ab liinn glðggskyggni Einar
Ásmundsson hafi rjett ab mæla þar sem hann
segir f ábur áminnstú brjefi sínu til amtmanns
frá 31. ágúst 1861, ab slfkt skilyrbi sje þýb-
ingarlaust. Hitt er satt ab amtmabur lofabi
ab gjöra þab sem í hans valdi stæbi til þess
ab fje MöfrufelÍ8spítala yrbi eingöngu varib í
þarfir norburlands og þab heit liefir hann trú-
lega efnt eins og dómsmálastjórnarbijetib frá
26 sept 1865 ljóslega sannar, og er þab hverj-
um heilvila manni aubsætt ab tilgangur aint-
nanns meb því ab scgja stjórninni frá þessu
skilyrbi iielir ekki verib annar en sá ab fá
stjómina til ab liætta vib ab verja fje Möbru-
fellsspítala til læknakennslunnar á Suburlandi,
eins og hann líka í því skyni hefir eflaust
talab um málfsókn sem hann kallabi „mislig“
en þetta orb getur hæbi þýtt tvfsýn og ó-
þ æ g i I e g.
þetta brjef sannar því ckkert annab en
þab ab gób meining enga gjörir stob, því þaö
er aubsjeb ab amtmabur liefir viljab hag amts-
búa sinna og einlæglega leitast vib ab efna
lieit sitt, en þetta er nú notab iionum til áfell-
is af þeim sem ganga á bak ofi'a sinna vib
anitmann og ætlar nú ab fara líkt fyrir hon-
mn og fór f klábamáiinu forbum ab hann
lireppti óþökk og heityrfarof fyiir þab ab hann
frelsabi norborland frá yfirvofandi hættu. Vjer
látnm livern sem vili svfvirba o’ss fyrir þab
þó vjer höfnm skýlaust tekib fram skobun vora
á þessu máli, og vjer fáum ekki skilib, ab oss
verbi fyrirnmnab ab láta í Ijósi álit vort um
þaö ; en þab er eitt af táknum þessara frelflistíma
ab menn þola aldrei verr en nú ab licyra sann-
leikann, skárra er þab frelsibl!
Vjer viljum nú ab endingu óska þess ab
fje Möbrufellsflpítala verbi sem flcstum sjúkl-
inguni ab notoiii og munii þá ekki eigendur
liákarlaskipa tijer norbanlands sjá eptir þeim
pelum lýsis sem þeir hafa goldib í spftalahlut
og skulom vjer jafnframt geta þess ab þegar
amtmabur Havstein tók við umsjón spítalans
nábi sjóbur Iians ekki 5,000 rd. en er nú orö-
inn nærfellt 13,000 rd.
Eigandi og ábynjdannadur BjÖMl JÓnSSOIl
Prentabor f prentsm. i Akureyri. B. M. Stephán»»on.