Norðanfari - 20.05.1867, Blaðsíða 1

€?. -415
TORBANFARI
AKUKEVRI 20. MAI 1867.
M 19.-«0.
hugvekja fyrir sýnódus.
f)c>gar frí fyrslu öldum kristilegrar kirkjn
hafa kriainir menn fundiö þörf á ah ljfsa lil-
fmningum sínum í sálrnasöng ng andrík ng
lijavtnæm sálinaskáld liafa því jafnan ver ?)
einhvevjir liinir nytsnmustu þjdnar kirkjunnar
og stutt mji'g hiö and’ega líf safnahanna, enda
hafa hinir vísnstu stjdrnendtir kirkjunnar látiö
sjer einkar annt um aö nota slík sltáld í þarlir
kirkjiinnar. Slikt er bæfi lo'svert ng nauö-
synlegt, einknm þar sem fátt er af sálinum
e?a þá skoitur á þeirn sálnium, er fullnægt
geti þörf safnabai ins.
þab ci- hvorltveggja a% þetta land er fá-
mennt, enda hafa hjer verib fremnr fí sáima-
skáld, er g ó ö megi ka'Ia, þó allmikib sje til
aí sálmum. Iliti liel/.tn sálmaskáld vor liffcti
á 17. iild, en bnningur fle<tra þeirra sílrna, er
þá voru oriir er svo lagaíiur ab þeir geta eigi
samsvaraö voinm tfinum, ab nndan teknnm
sálmum Hallgríms Pjcturssouar og nokkrtim
öbrum, þar senv andríkib ber svo af búningn-
um ab þeir uidrei gcta fallib úr gildi I byrj-
un þessarar aidar var mikib ort af sálmum og
þe'm var vutt ti! rúms meb miklu fy'gi, en
þes-ir sálmar bora lielzt lilmikinkeim af þeim
anda er þá drottnaki til þess ab gcta stubi-t
tl lengdar sein túlkur trúarií s þjóbarinnar, og
sí an höfum vjer haft fá eba engin andieg
kraptaská I d, cr tekist liafi ab vinna
hjörttt þjóbaiinnar þannig er þá svo ástatt ab
þó mikill sægur sje til af sálmtim, eru þeir
þó fáir er bæbi a? efni og btíningi fullnægi
þörfum tímans. Sumir hafa reynt til ab bæfa
úr þe-su meb því ab káka vib gamia sálma,
en babi lysir þab ofmikil i fátækt andans, enda
hefir þab eigi allsjaldan bneyxlaÖ hina vi?=
kvæmu ti’úaivitund safnabanna. þafe er því
æiiu naul'syn til, afe þeir sem fæiir kunna afe
vcra uni afe fmmkveba iipra og hjartnæma
sálma, sje hvattir til þess, eigi afe eins mefe
orfeunnm, beldur og í vcrki
Einkutn vil jeg benda hjer á einn mann,
sem mjer virbist kiikjan ætti afe gera sjer-
stakan gaum, þessi mabur er Gufemundiir G.
Siguifesson, prestur í Gufudal. Yikusálmar
hans (Reykjavík 18ð2), eru Ijós vottur um
hans hifleyga og hjaitnæma anda og um þab
hre snilldartega iioiiom tckst afe koma lipur-
lega orfeum afe hugmyndum sínum. Slíluim
manni ætti þ\í fiemur afe veita sjerlega at-
hygli, sem hann inörgum fremur nmn þurfa
þess vife afe hann sje hvattur og styrktur, til
afe gjöra gagn mefe þeim hæfiiegleiluiin, sem
hann lieíir af Gubi þegife. þafe væri sannar-
lega sorgiegt, ef kirkjan Ijeti þetta vetkfæri,
alveg ónotafe, ef hún mefe afskiptaleysi sínu
yrfei oraök til þess, afe hann neyddist til ab,
grafa sitt mikla ptind í jörfen, f stafe þe s afe
verja því Gubi tii d)'rfear og löndum sínum til
uppbyggingar. álít því brýna naufesyn til
bcra, afe kjör hans verfei þannig bætt, afe andi
hans liljóti eígi afe kæfast í eymd og armæfeu,
og afe ábyggjur hans fyrir uppeldi sínu eigi
hljóti afe tálma honum afe vinna, á þann hátt,
sem hann liefir þegife svo uiiltla hæfilegleika
(il.
En töluverfe vankvæíi nmnu vera á því,
afe bæta kjör hans Hann mun vanta hina
lögbo^nu bæfilegleika, ti! afe geta þegar kom-
ist afe lífvænlegum tnefealbraufeum, eins og efcli-
legt er, þvf afe sifkum mönnuui* er opt svo
varife afe andi þeirra er optar fvrir ufan beitn-
inn en í honnm. Samskot af hálfu lands-
manna nnindu naumast eptir því sem nú ástend-
ur nægja ti! afe veita honum sómasamieet vjöur-
væri, og áriegur styrknr lmida honum af hálfu
stjórnarinnar er varla bngsandi afe fáist inefe-
an fjárhagsiiiá'ife er óútkljáfc. En væri ekki
reymindi afe setja hann Ifkt og uppgjafaprest
uii'ur á eitthvcrt bezta braufe landsins, efea þá
afe viita honum slfkt braufe mefe þeim kjörnm
afe boninn yifei skipabur afestofearprestur, er
hef?i atia ábyrgfe af braufeinu? deg fin ekki
skiiib ab stjórnin þyrfti ab styggjast þótt þess
væri furife á leit vifc bana. En ef slíkt sýnd-
ist ógjörningur, þá virfeist mjer afe minnsta
hosti skylt a? lionum til huggunar og upp-
örfunar vrfei gefin viss.a fyrir því, afe fá afe
komast í átthaga sfna og ganga fyrir ölltun
öbruni er Ptafenr f Steingrímsfirfei losnafei, ef
iiann iifti föbur sinn.
Nú detta mjer ekki fleiri ráfe í hng ti! afe
bæta kjör hans, enda þykist jeg hafa full-
nægt skyldn minni og ætiunarverki, mefc þvi
afc vekja máis á því; en Sýnódus kann afc
sjá siijalfari ráfe, og vil jeg því skora á hana,
ab taka málife til yfirvegtinar,
S.
ÁV.4RP GEGN ÁVARPI
(Saroanber Norí)anfara ís. jölf lRfifi).
Hórnzliiiffnr tninn!
(Nifeurl). jiafe væri synd afe ganga þegj-
andi fram hjá þeirri einu ástæfcu nefnu, er
þn færir fvrir ofurhóli þínu um Hórazíum, þó
afe hún sje fiíin ag f.ínýt, sem sje þeirri, afc
Hórazins sje og hali vcrife f 19 ald'r megin-
uppspretta ailrar menntnuar, og þafe sje ai-
mennt vifeurkennt af „mcisturum þcssarar aid-
ar“, en þetta er misskilningur. Litiu eptir
daga Hórazii tók Rómverjnm mjög afe linigna
í andlegu t lliti, og kvæfei hans gátu alls ekki
viMialdife skáidsk.ipar lífi þeirra. f>afe dofnabi
æ meir og mdr, unz þafe dó út. Síían lá hin
subræna fornmenntan um margar aidir í dái,
en þegar hún sífear kom fram á Itikvöll and-
ans (nm 1500), varfe hún afe nokkurs konar
súrdeigi, sem eitt mefc öferu hleypti ólgu { alit
vísindalíf og skáldskapariíf Norfeurálfunnar, og
áttu rit Hórazií ails eigi mcstan þátt í því,
þ.í sífeur einungis. En er nýr rekspölur var
kominn á allt liife andlega líf, þá rná svo afe
orfei kvefea, afc þessi nýuppriuina gullöld hinnar
subrænu fornmenrit inar væri þegar á enda,
því samhlifea lienni reia upp ný fiillkomnari
menntan, sem en er afc beijast vifc hana og
ávallt virfeist verba meir og meir ofan á sem
beiur fer Reyndar liefir fo nmenntunin enn
háan sess í sumum skólmn og þafe hefir ieitt
þýfcara Fiifcþjófssögu til afc kasta fram þeirri
spurningu hvort þafc mnni ráfclegt, afc láta hana
sitja í fyririúmi fyrir þjófclegiim fornmenntum
efca himtm lifandi vísindum, er jeg vil svo
kalia, þafc er afc segja, þeim vísindum, er feia
í sjer þekkingu nýaldarinnar. Getur þií svar-
afc þeiiri spurningn mefc jái? Jlórazlingur
mitm ! Getur þú kailafc þafe ráMegt, afe eyfea
miktum liluta námsáranna til þe8g afe læra
fyiir gleymskuna, en eigi fyrir lífife? Jeg segi
fyrir gleymskuna, því fiestir komast, afe minnsta
— 37 —
kosti hjer á landi í þá stöfcu, afc þeir geta alÍ8
el.ki sinnt slíkum efnura, og hafa cngin mjui-
lej not af fornmeuntunum og þó afc, t. a. m,
vínsvelgir haíi einhver ónjnileg not af fornfá-
legtim Dakkusarbögum eia kvennamenn af
dafemdræplingum eptir grfsk efea rómversk
skald, osfrv , þá er þafe iítil mefemæling mefe
fornmenntunum. Mundu og eigi margir verfca
nytsamari borgarar í mannlegu fjelagi, ef afe
þcir eigi á námsaldrinum sfælu ofmiklura tíma
af sj.ílfum sjGr mefe fornmenntadýrkan frá
þarflegri vísindum? þessu virfeist mjer sjáif-
svarafe, og þafe er fásinna afc segja afc forn-
menntirnar sje s k i I y r fc i aiira annara mei nta
og ó m i s s a n d i í hverii stöíu iífsins og þó
afc þær hafi gjört mikife gagn mefe því afe yngja
upp vísindi og geti verife gagnieg enn fyrir
einstakamenn, þá geta þær eins verife skafeieg-
ar, ef þeim er ribife um of og þeim er sýnd
hjátilíarfuil lotning og tilbeifesla, þvf þáleggja
þær gæfcinga sína í andiegan dróma, og geta
komife vaiiþrifum og kyikingíhife sanna fratn-
fara líf efca er þafc ekki beinasti apturfarar-
vegur, afc rígbinda sig vifc þafc forna og am-
ast vifc allri nýbreytni, án þess afe hugleifea,
til hvers hún leibi? En afe svo miklu leyti
sem forumenníanin er gagnieg fyrir oss, þá er
þafe sjálfsiigfe afieifeiiig af þjófeernisiögmálinn,
afe, þótt Iiin suferæna fornmenntan hafi ein-
hverja yfirburfei yfir hina norrænu og þjói-
Icgu, afe þá verfea rit forfefera vorra uotasælli
fyrir oss, efea hvafea rök gctur þií fært til
þess, afe vjer þurfum afe skoia anda vorn úr
sápuldt suferænna bókmennta, tit þess afe verta
menn.
Rúmií leyfir eigi frekari skýringar, og
þott þu hafir misskilife þýfeara Frifeþjófssögu,
er vonandi afe þú skiljir stefnu þessarar greinar,
ef þu ert ekki „riutrjiíning.i!egttr (efea jafnvel
trjenadur) mdl/rœdi.j'auskureins og þú ert
svo hræddur um afe verfea kallafeur. Ef svo
er, þá tek jeg undir met þjer og segi: „F/eir-
um er illt ad kenna ad sitja en tjömhim hundi*.
Eu ef þú ert svo einfaldtir, afe ímynda þjer,
a? jeg tiíbi Ilórazíum í þessu ávarpi til þfn
og reynír til þess í annafe sinn, afe verja skátd-
tign lians gegn heimskunni úr sjálfum þjer,
þá er þjer r.ífelegast, afe kurra „kjaptæfci þitt
um ekki neitt“ ! hálfum hljófeum, en getir þú
eigi stillt þig um afe leysa ofan af blöfrunni
í blöfetinum, þá láttu þjer þafe eigi farast eins
kiaufalcga og í þctta sinn, svo afe lof þitt
verbi eigi afe launnffei. f'afe er t. a. m. ofur
ncyfearlegt afe líkja Horazió vife ,,gvðndar-
bruan“, efea veiztu cigi, afe alfir gvöndarbrunn-
ar eru hindurvitna brtinnar, sem engir hafa
trú á nú á dögum, nema, ef til vill, hjátrú-
arfullir heimskingjar e?asjervitringar? og meir
afe seija: sutnir þeirra eru illnotandi og sum-
ir aiveg ónotaudi og þorna enda stnndum upp.
Er þetta öll dýrfein, sem þú gefur Hórazió og
hans sinnuni og sjálfum þjer mefe — afc jafna
kvefeskapi hans og mesta sælgæti þeirra og þfn
vib vatnsskólp úr siorugiim gvöndarbrnnrij, (því
svo mnnu margir gvöndaibrunnar vcra)? Fá-
ir efea engir hafa talafe svo aufeviifcilega um
Hórazíum skáld, en þafe er fyrirgefanlegt, af
því þafe er au?sjáan!ega sprottife af einfeldni
þinni — mefe lcyti afe segja
þú verfeur afe gjöra þig a'nægfcan mefc
nafn mitt í tölum, mefc þvf þú ritar þitt nafn
1