Norðanfari - 31.05.1867, Qupperneq 1

lORÐMFAM.
AKUREYRI 31. MAl 1867.
&. AIS*
grein um fjárhagsmálið.
Met) p<5sti bárust írjettir ab sunnan bæíii
( brjefum og blöfmm, xim utanferb stiptamt-
I niannsins, og ab hann muni fara þá för til a¥>
vera í rábum um fjárskilnabinn milli Islands
og Danmerkur. Einnig bárust þær frjettir a&
fjárhagsmálib og stjórnarbötarmáliS veifci lagt
fyrir alþing í sumar, og má af þrí ráöa ab
ekki ætlar stjórnin enn þá, aí> veita Islend-
ingura þjóöfund til aö ræÖa þessi mikilsvar&-
andi inál, þrátt fyrir margítrekabar bænir al
þingis og Iandsmanna.
Nú mun stjórnin hvorki spara kænsku
nje hörku til aö koma fjárbagsmálinu áleiöis
á alþingi, hún mun hafa sje& af áliii minna
lilutans í því máli á seinasta alþingi, ab sum-
ir íslendingar væru ekki heimtufrekir, og áh't-
lu. nú aö þeir muni taka viö fjárhagnum mef)
livaba kostum, sem fyrst fást, og meÖ hverri
abferf), sem höfö veröi af hendi stjórnarinnar.
því er öll þörf á af) alþingismenn fari
vaviega; þetta næsta þing verfiur mjög vanda-
samt, og staöa alþingismannanna ábyigöar-
mikil, væri óskandi ab hver þeirra ljctti undir
mef) öfrtim f og nrefi eindregniim anda, og
kæmust aö þeirri nifmrstöfu, sem þjóf.inni
verfmr heilladrjúgust. þab er mest árífandi
aö halda saman, og stefna rjetta Ieif); en á-
greíningur og sundurlyndi villir sjónir fyrir
mönnum. Óiíkar skobanir manna f þessu máli
koma af því, aí) sumir vilja fjárhagsafskiln-
alinn fyrir hvern mun sem fyrst, og hvaf)
eem hann kostar Iandiö; hinir vilja ekki aö-
Bkilnaöinn nema þeir sjái oss fært á cptir.
Abrir álíta af) þjóBfundur hafi eigi fyllri rjett
en Alþing, og sje því sama iivort málib sje
rætt á þjóöfundi efmr Alþingi. En hví veitir
þá ekki stjórnin þjóbíund, eptir svo margít-
rekaöar bænir landsmanna, ef hún álítur cng-
an mismun aö öíiru en nafninu? hví er hún
svo meinsöm af) lofa oss eigi af) kalla þing
vort þjóbþing, ef rjettur þíngmanna er sá
sami ?
þrátt fyrir allt þaf), sem rætt hefir veriö
og ritaÖ um þaf, aí> þjófífundur liafi eigi fyllri
rjett en Alþing, þá getnm vjer eigi annaf) en
haft þá skoöun, af) þar sem stjórnin er því
mótfallin, af> vjer fáum þjóffund, þá muni
hún sjá, ab liún iiefir eigi rjett á ab breyta
gjnröum þjóbfundarins, heldur annab tveggja
verbur ab fallast á þær, ebur hafna þeim al-
veg, en vilji hennar er aubsjáanlega sá, ab
hún ebur Danir megi liafa algjört sjálfdæmi í
málinu. Aptur getur stjórnin hringlab eptir
gebþekkni í gjörfum hins ómynduga Alþingis;
þó þab t. d. gjöri breytingaratkvæbi vib frum-
varp hennar, ab tiliagib verbi hækkab um svo
Og svo mikib, þá er hún eigi bundin ab fara
eptir því, heldur getur hún setib vib sinn
kcip, og rjcttiætt sig meb því ab hafa heyrt
álit hins trúa og holla alþíngis ábur lögin
voru sett, og svo tekur hún sjer ekki nærri
ab setja í auglýsinguna til næsta alþingis, ab
breytingar hins trúa alþingis hafi eigi oríib
teknar til greina vegna einhvers sem nóg
er tii —, svo koma lögin út og fje þab er
ísland fær frá Danmörku verbur fastákvebib,
svo látt, sem stjórninni dönsku þykir vcra gott.
þegar menn í hinu daglega lífi gjöra samn-
jng ebur gjörning, þá þnrfa bábir málspartar
ab vera myndugir. Ef annar er ekki full-
vebja þá er gjörningur ógildnr, og svo er nm
þab, ef hib ómynduga alþing ræbur út um
fjárhagsmálib. Bábir málspartar þurfaabhafa
f
jafnan rjett. Islendingar verba ab ræba málib
á því þingi senx hefir jafnan rjett vib ríkis-
þingib í Danmörku, ef rjetti þeirra á ab verba
borgib.
Alþing á ekki og má ekki stofna sjer og
landsinönnum í þarin vanda, sem af því gæti
Jeitt, ef þab ræddi út mu fjárhagsmálib Nú
ættu því landsmcnn ab senda til alþingis ein-
Imga bænarskrár, ab þab ræbi ekki þetta mál
og stjórnarskipunarmálib, en bibji konung vorn
en þá einu sinni um þjóbfund; og alþingis-
menn rettu ab láta þab eptir eindreginni ósk
kjósenda sinna, ef þeir vilja vera trúir tals-
tnenn þeirra, sem þá hafa kosib til ab fylgja
máli sínu’
þreim þingmönnum sem eru ákafamestir,
og eigi hyggja á annab en ab fjárhagsabskiln-
aöurinn k o nx i s t á s e m f y r s t, meb hvaba
kostum sem þab er, og þó vjer verr staddir
eptir en ábur, kann ab þykja þungt boborb.
En ef þeir vandlega liyggja ab, hve margt er
hjer á landi, sem bóta þarf, og hve fcykilega
mikib fje þarf til þess, ab koma því á stofn
og vibhaida því, sein nú vantar; og aptnr hve
efnahagurinn er á vöitum fæti; þá munu þeir
sjá ab betra er ab fara varlega Ebur geta
menn aldrei sjeb ab ísland getur fellt og hefir
fellt? ís, eidur og fyrirhyggjuleysi manna,
þetta eitt út af fyrir sig, auk heldur alit í
sameiningu, getur höggvib stórt skarb í efna-
hag manna, þab sannar fullkomlega hjer norb-
anlands næstlibinn vetur, hvar á svo ab taka
geysi há gjöld, þegar búpeningurinn er fall-
inn? Og munabarvöru tollurinn hveríur um
leib og eigi er bægt ab kaupa vöruna.
þab er ógæfan ab Isiendingar gjöra sjer
allir of háar hugsanir um gæbi landins og
efnahag þess; þab er eins og sumir haldi ab
gull sje hjer í hverri þúfu, ef bændur væru
ekki svo latir ab nenna eigi ab stinga nibur í
liana rekunni til ab moka því upp. Bændur
setja búpening sinn vetur eptir vetur í vogun
á lítil hey, af því þeir álíta ab íslenzku vetr-
arnir sje betri en þeir eru, og fclla svo skepn-
urnar fyrir fóburleysi; ef þeir liefbu rjetta
skobun á því, hversu harbur vetur hlýtur
ab vera lijer eptir .stöbu landsins, þá scttu
þeir eigi pening sinn í töpun. Alþingismenn-
irnir hugsa sjer líka ab setja eptir fjárhags-
abskilnabinn, heiian hóp af embættismömmm,
nýjum skólum og nýjum stofnunum á tóm-
ar buddur bænda af gjaldeyri, og á aubar
þúfur af gulli. Ab sönnu þarf eigi ab óttast
ab embættismennirnir falli fyrir vondan ásetn-
ing; þó álitib sjc ab prestastjettin sje vib ve-
sæian viburgjorning. En fyrir liinu má ráb-
gjöra, ab eitthvab af þeim fyrirhugubu fram-
förum og stofnunum, skorti vibhald, ef fje þab,
er Island fær frá Dönum verbur eigi meira
en þeir bubu seinast, og næstum heimingur
af þingmönnum voru ánæg?>ir meb; og jafn-
vel þó þab yrbi áriega 50,000 rd. eins og vjer
höfum frjett ab Danir ætli nxí ab bjóba. Ef
alþingismennirnir hefíu rjett álit á efnahag og
ástandi landsins, þá gjörbu þcir sig ekki á-
nægöa mcb 40,000 til 50,000 rd. árgjald frá
Ðönum, og álitu ab ekki væri fært ab bæta
vib útgjöld bænda 80 til 100 þúsundum rd.
— 41 —
M
árlega, fyrst þeir á næsta þingi álitu ab ófært
væri meb öllu ab.leggja á landib 6000 rd. til
ab launa meb hreppstjdrum!!
Eins og alþing er ómvndugt, svo ern og
Islendingar sjáltir ómyndugir meban fjárhags-
rábin eru f höndum Dana, cn þegar þeir fá
ráb yfir fjárhag símim, þá má líkja þeiin vib
mann sem tekur vib eign sinni lijá fjárhalds-
manni sínum, og fer um leib ab byija búhok-
ur. þeir. verba þá ab líta á jarbnæbib scm
þcir hafa, og hljóta þeir ab sjá ab þab er
barbbalalegt og illt; vetrarríki mikib og tírnin
stuttur af árinu, sem þeir geta notab sjer til
lífsbjargar. þeir þurfa líka abgæta hve nxikil
efni eru fyrir iiendi til ab reisa bú meb, svo
eigi fari fyrir þeim, eins og þeim, sem byrja
búskap í fyririiyggjuieysi, og atliugaicysx um
þab, live mikib hann þurfi ab eiga tii ab geta
bóib, verbur svo bráblega komin upp á sveiíar-
styrk, og fer svo meb ráb sitt, ab hver ólilut-
drægur mabur, vcrbur a& segja, ab hon'um
hefíi verib befra ab vera í vist.
En hve mikib fje þurfa Islendingar til
þess ab reisa þetta bú sitt, þab sem þciin vcrb-
ur meira tii frama og framfara en ab vera í
vist? llm þetta gcta verib svo margar skob-
anir sem menn eru margir, því cinn getur
gjört sjer iiærri hugsanir um búrausn en ann-
ar; en vjer viijum láta í ijósi þá skobun er
vjer höfum í því efni, án þess ab halda þvf
fram ab hún sje sú eina rjetta. Alþingis-
mönnunum má og svo vcra umhugab um ab
fá skobanir manna úr sein fiestum stöbuin, þó
þeim eigi falli þær sem bezt í geb; eptir því
sem þeir sjá meira áhugaleysi landsmanna á
þessu máli, og eptir því sem skobanir þeirra
eru frálcitari því, sem þeir sjálfir áiíta rjettast.
því betur sjá þeir, ab eigi er konxin tími til
ab taka vib fjárhagnum, ebur ab þjóbin eigi
vaxin því en þá.
Áætlunarreikningur vor cr þannig:
Gufuskip tii flutninga kringum
landib .... 15,000 rd.
Gufuskip milli Is-
lands og Kmh. . . 10 000 -
Póstgöngur um landib 3,000 -
28,000 rd.
Lagaskóli . . 3,000 -
7 Iæknar auk þeirra
sem nú eru . . . 3,000 -
Læknaskóli . . . 3,000 -
6,000 -
4 búnabarskólar . . 4,000 -
Landsfjelag ti! ab efla
búnabar framför . 2,400 -
4 sjómannaskólar . 1,600 -
----------- 8,000 -
Til opinberra bygginga . . . 5,000 -
Laun hreppstjóra.................. 6,000 -
I-Jin nýja síjórn................ 12,000 -
Til yfirdómsins þegar hann verb-
ur aukin, fangavörzlu, óákveb-
inna útgjalda m. fi. . . . 10,000 -
Til varnar fiskiveibum og á-
gangi útlendra .... 12,000 -
90,000 -
f>ab sem vantar til ab tekjur
landsins þær, sem því ern nú
taldar, hrökkvi til þess ab
launa embættismönnum, launa
Flytl)0,000 -