Norðanfari - 29.06.1867, Page 1

afskript
af álitskjalí nefndanrmar í bindindismálinu,
dags. 4. jdli á Hnausum í Húnavatnss. 1866.
A sýslufundi á næstlifcnu lrausti vor-
um vjer undirskrifafcir kosnir í nefnd til
afc finna ráfc til, afc sporna vifc brúkun og
ofneyzlu áfengra drykkja í sýsltmni, vjer
höfum ýtarlega yfirvcgafc þetta mál, og viljum
nú fara um þafc nokkrum orfcum.
þegar vjer skofctnn þetta mál frá almennu
sjónarmifci, þá er einkum á þrennt afc líta,
vifcgang ofdrykkjunnar, hvafc þafc er, sem sjer
í lagi virfcist afc auka hana, og þær tilraunir
sein gjörfcar hafa verifc til afc eyba henni.
Hvafc hib fyrsta atrifci snertir, þá er þafc öll-
urn fullkunnugt, afc menn nú neyta áfengra
drykkja um allan heirn, og á öllum mann-
fundum, livert sem þeir hafa haldnir verifc í
opinberum efca sjerstökum tilgangi, hefirnaufc-
syn þótt tilbera, afc drykkir væru vifc liaffcir.
þafc getur ekki dulizt fyrir neinum luigs-
andi raanni, afc eitthvafc sjerstaklegt og áhrifa
nrikifc hafi eflt þessa framúrskarandi nautn,
sem svo mjög hefir gripifc um í verkahring
nrannlegs lífs, þessu er einnig þannig varifc.
Afc raiklu leyti liggur orsökin til þess í
víninu sjálfu, kjarni þess er hinn svo nefndi
vínandi (alkohoi) sem er ekki neinn frum-
grófci jarfcarinnar, heldur búinn til mefc efna-
fræfcislegum sámsetningi. þetta alkohol er
mjög banvænt eitur, sem helir þann eiginleg-
leika, ufc þafc í fyrstu hressir, en sýnir sífcan
sínar skafclegu verkanir, mefc því afc stfga til
heilans, skerfcir vit mannsins, eitrar saftir lík-
amans, eyfcir efnunum og raskar nánustu og
helgustu fjelagsböndum — gufchræddir og sann-
trúafcir mannvinir fundu brátt, afc þafc var hinn
argasti óvættur, er kristileg kirkja átti vifc afc
strífca í tímanum, og afc ekkert var frekar
kristilegu framferfci og kærleiksfuilu lífi til
fyrirstöfcu. — Glöggir og skarpir hagfræfc-
íngar, og stýrendur og vinir almennra hags-
muna sáu skjótt hvílíkur eldur þetta var í
velfarnan þjófcfjelagsins, og hvort heldur sem
menn skofcufcu þetta mál frá kristilegu efca
veraldlegu sjónarmifci sáu inenn, afc brýnustu
naufcsyn bar tii, ab gjöra eitthvafc vifc. Menn .
reyndu fyrst til afc byggja út skafcsemi of-
drykkjunnar mefc hófsemdarfjelögum, en sem
ávalt og allstafcar hafa reynst ónóg, þar reynsl-
an hefir sannafc, afc hófsemin er vegurinn til
óhófscminnar, og þess vegna hafa menn ekki
sjefc annafc ráfc, er vifc ætti, en fullkomifc bind-
índi í nautn áfengra drykkja, og cr þetta nú
orfcin sannfæring allra hinna beztu inanna
mefcal sifcafcra þjófca.
Nefndinnni hefir þótt brýn naufcsyn bera
til, afc hafa þetta stutta yfirlit yfir málifc því
til upplýsingar og frekari útskýringar þeirri
stefnu, sera hún hefir afchyilst í þcssu máli.
Kefndin vevfcur sem sje afc álíta, afc ekkert
annafc mefcai sje einhlítt en algjört bindindi.
og getur þafc ekki mælt á móti bindindisfje-
lögura hjá oss, afc þau áfcur liafa átt sjer stutt-
an aldur, því þafc sem er ágætt í sjálfu sjer,
getur ekki misst gyldi sitt fyvir þafc, þó þafc
verfci afc engu söknm stjórnleysis, en þetta
ætlar nefndin afc fullkomiega hafi átt sjer stafc
bjá oss íslendingum í þessu máli. Eins og
Ijettúfc og sjálfræfci er einkeoni þessara tíma,
svo eru áfengir drykkir Ijettúfcarinnar bezta
hjálparmefcal, og þafc sem hættulegast er, virfc-
ist þetta einkum fara í vöxt hjá hinni upp-
vaxandi kynslófc, því þafc er ckki óalmennt
afc uugir menn leifcast meira og ininiia afvega
í þessu efni, og þó marglr vinir og vanda-
menn afcvari þá, cra afcrir, jafnvel foreldrar,
sem í stafcinn fyrir afc aþtra börnum sínum,
kveykja lijá þeiin löngunina íil áfengra drykkja,
mefc því afc gefa þeim í staupinu, og mefc
vifcvarandi áframlialdi þessa á stundum er ekki
annafc sýnna en illgiesi þetta ætli algjörlega
afc festa rætur í uppeldi æskulýfcsins; þetta
verfcur nefndin afc álíta ilit og liættulegt tákn
tímanna:
Hvab höffcingjarnir hafast afc,
hinir ætla sjer leyfist þafc.
þ>etta á vel tieima vifc þafc, iivernig óhóf
og þar á mefcal nautn áfengra drykkja inn-
leiddist lijer í iandi. þar þetta var fyrst vifc-
haft hjá hinum heldri mönnum, og útbreiddist
þafcan til alþýfcumanna. En eins og eptir-
dæmi þessara manna varfc til þess afc innleifca
ofdrykkjuna, eins sýnist nú bifc eina ráfc til
afc eyfca henni, afc þessir menn gangi í fjelag
til þess afc útryma henni, og þannig mefceptir-
dæmi sfnu, sem í öllum efnum er áhrifa mest,
gangi á undan öfcrum, sem gófcir fyrirlifcar.
Eins og hjer afc framan er sýnt, hvcrsu
skafclcg áhrif ofdrykkjati hafi á heilsufar manna,
og þafc er sannreynt afc hún styttir aldurinn
urn 10 ára tíma, og eins og hún eptir áfcur
sögfcu eyfcir efnahagnum, og þafc svo, afc ept-
ir áreifcanlegum litreikningi mundu menn á 20
árum eytia eins miklu til vínkaupa eins og
allt landifc kostar, ab óreiknufcuin þeim tfma
sem til einkis gengur fyrir drykkjumönnunum,
hvar af afleifcingin er efclileg örbyrgfc og fá-
tækt, eins hefir ofdrykkjan skafcleg áhrif á
mannsins andlega og sifcferfcislega Iíf, deyfir
Icrapta sálarinnar og spillir öllum ágætum til-
finningum hjartans, dáfc og drengskap.
þafc er þvf vort sameiginlegt álit:
Afc til þess afc koma í veg fyrir þessar
skafclegu verkanir áfengra drykkja, sje hinn
eini vegur algjört bindindi, og verfcum vjer
því afc ráfca hinum heifcrafca sýslu fundi til
þess, afc styfcja þessa hogmynd mefc ráfc og
dáfc, svo afc helztu menn sýslunnar nú þegar
gangi í bindindi fyrir nautn allra áfengra
drykkja netna afc eins raufcavfns og gatnalvíns,
sem liins óskafcnæmasta til mannfagnafcar, og
gangi á undan öfcrum í þessu mefc gófcu eptir-
dæmi, og kappkosti hver í sínuni verkahring,
afc fá sem ílesta bæfci búandi menn og búiausa
til afc ganga í þenna fjelagsskap, 0g afc prest-
ar sjer í lagi leggist á eitt, til afc stofna bind-
indisfjelög í sóknnm sínum meb þessu fyrir-
komulagi er þafc ekki sífcur sýslufundinum til
heifcurs og sóma, afc hafa fyrst vakifc og sítan
stutt þetta mal heldur til hins mesta gagns
fyrir velfarnan sýslunnar og öllum öfcrum til
gófcs eptirdæmis.
þafc eru því tillögur vorar.
1. AS allir helztu menn sýslunnar gangi í
bindindi samkvæmt áfcur sögfcu.
2. Afc hver um sig leitist vifc aÖ fá sein
flesta í fjelagifc, og
3. Afc hvert prestakall myndi fjelag út af
fyrir sig, sem standi í sambandi við afcal-
bindisnefnd sýslunnar.
J. Skaptason Hjorl. Einarson. J. þórfcarson.
— 49 —
Ó. H. Thorberg. Jón Kristjánsson. -G. Vig-
fússon. St, Sfcinsson. Páll Jónsson. S.
Jónsson. Jón Björnsson.
Sem alveg sampykkir stefnu þeirri er á-
lit þetta fylgir,
Cb. Cbristjánsson. Ólafur Jónsson.
pBLINDUR ER HVER í SJÁLFS SÍNS SÓK“.
þafc hefir nýskeb orfcib bljófcbært afc stipt-'
amtifc hafl látifc birta alþingismanni Rangæ-
inga og öfcrum hjer í sýslu andsvar upp á
beifcni þá er hann afc margra annara rábi og
vilja kom á framfæri vifc stiptamtifc í vetur (
februarmán., um endurnýjun á rekstrarbann-
inu yfir þjórsá til næsta bausts, og afc þetta
andsvar hafi verifc neitandi, og undir eins yfir-
lýst þvf gagnstæfca nefnilega rekstra Ieyfi yfir
þjórsá og Hlfusá, til 15. maí fyrst um sinn,
og jafnframt þó getiö þess afc samkynja er-
indi frá Arnesingum um fjárrekstra bann yfir
Ölfusá, bafi borist því til handa, og afc lykt-
um vakib athygli þingmannsins á því „afc
stiptamtifc sem ijeti sjer annt um afc hindra
útbreifcslu sýkinnar væri sjálfsagt færari aö
dæma uni ástandib í hinum grunufcu hjerufc-
um en menn gætu verib undir Eyjafjöl!um“.
þetta brjef og þetta afsvar stiptamtsins er
byRgt á tillögum kláfcanefndarinnar og gel'ur
afc skilja ab hun álíti iiættulaust afc reka fje
frá s)?8ltun þessum út yfir þjórsá og Öifusá,
af þeirri ástæfcu, afc fje svo snemma rekifc nái
afc spekjast og verfca hagvant.
Eins og allir sem nokkufc þekfeja til fjár-
hirfcu munu játa og reynslan hefir þrávalt sýnt
og sannaÖ, sffcan kláfcinn kom á Sufcuriand, afc
fje innkomifc ab vorinu sækir á afc strjúka á
því sumri, og stundum lengur, og fastara en
svo afc almenningi sje trúandi fyrir þeirri
pössun, enda er óskiljanlegt afc slílu hafi getab
dulist fyrir mönnum í kláöamálina, þar sem
ýmsar sveitir hafa fyrir strok á fje úr Gult-
bringusýslu, sýkst aptur og aptur, þrátt fyrir
fjárverfci og afcra hindiun á samgöngum,
og má Glvesinga,- Grafnings og Grímsness-
menn, reka minni til þess.
Gullbringusýsla er hin eina sýsla f öllu
Sufcuramtinu og á öllu landinu, sem ekki hefir
rekifc kláfcann af höndum sjer, hvernig stendur
á því? þar er vitifc, þar er valdifc, þar eru
mefculin vifc höndina og þar er allt. þar
byrjafci kláfcinn, þar hefir bann vifchaldist, og
þar er hann cnn. í Rangárvallasýslu strand-
aöi kláeinn á sufcurbógin því getur enginn
neitafc og þab innan þriggja ára, frá upptök-
um hans, fyrir dugnafc og samtök lijerafcsbúa,
bæfci mefc lækningum og nifcursfcurfci f öilum
sveitum bennar, vestan Markarfljóts og Affalls,
og öruggum verfci rneð Markarfijóti og Affalli,
frá Eyfellingum og Austurlandeyjamönnuro,
npp á þeirra eigin spítur, þvf borgun varfc-
anna á sama hátt og afcrir verfcir hafa veriö
endurgoldnir var þeim synjafc um; fcláfcinn
var þannig rekin hjer af höndum sjer og afc
öllu leyti varfcir fyrir boiium tveir hreppar
sýslunnar, Eyjafjöll og Austurlandeyjar, og
hans eigi orbifc vart á þeim 8 árum sem lifcin
eru sífcan; þetta er ailt því furfcanlegra sem
menn ígrunda þafc betur, ab Gullbringusýsla
skuli vera svona ein eptir, sem ekki hefir rek-
ifc kiáfcan af höndum sjer, Ilúnvetningar hafa
NOIMMRI.
6. AR.
AKUIiEYRI 29. JÚ\Í 1867.
M