Norðanfari - 21.03.1868, Blaðsíða 1

M 5.-«,
miAMARI
V. AR.
AKUKEYRl 21. MAKZ 1868.
__ Vjer gátum þess í Nor'anfara 1807 nr.
34___35. 3 dálki 10 töiuliíi, aö oss þietti bæn-
arskrá þingeyinga urn þjóbfund snilldarlega úr
garfci gjörb, og ab vjer hefbum í áformi ,aí> ta'ia
Jiana síbar orörjetta í blab þet'.a. Ab vísu er
bænarskrá þessi prentub f þingtíðandanna síí>-
ara parti 2. hefti bls 212. en eins og margir
vita, cru þab fáir af lesenduni blabs þessa,
8em sjá eímr lesa þingtíbindin. Bænarskráin
er svo látandi:
þab er alkunnugt, ab um Ianga tíma hafíi
vcrib ótakmörkub einvaldssljórn í ríki Dana-
konungs, til þess er Fribrik konungur hinn
sjöundi gaf þegnum sínum stjórnarbót, á fyrsta
ári ríkisstjórnar sinnar, árib 1848, Var þab
tilætlun þessa góba kouungs, ab allir þegn-
arnir skyldu verba jafnt hluttakandi f frelsi
því og rjettindum, er hann þannig afsalabi sjer
'þeim í hendur. þab er og alkunnugt, ab hann
lagbi frunivarp til laga uiii liib nýja stjórnar-
fyrirkomulag, eigi fyrir hin rjettl.igu rábgjaf-
arþing, er þá voru í ríki hans, heldur ljet
hann þcgnana kjósa fiilltrúa á almennan þjób-
fund tneb fullkomnu löggjafarþingsvaldi, til ab
semja grundvallarlög ríkisins, er hann síban
stabfesti. En nicb því svo bráblega var undib
ab þessu, bannabi fjariægb íslands, ab hjer
yrbu kosnir fulltrúar til þessa rtkisþings, eins
og konungnrinn tiafbi þó tilætlazt, svo hann
nefndi sjálfur til fundarins fácina íslendinga,
til ab gæta rjettar fslands, en ákvab siban
meb konuiigsbrjefi 23. sept. 1848, ab ekkert
skyldi fastbundib um stöin. íslands f ríkis-
heildinni, fyrr en sjerstakur fundur eba þing
á íslandi sjálfu hefbi rætt þab mál, og um
skipmi þessa fundar voru meb rábi alþingis
sett lög, er konungur helgabi meö undirskript
8Ínni 28. scpt. 1848.
þab er þannig deginum Ijósara, ab meb
hinum tvcimur fyrnefndu lagabobum er stofn-
ab sjerstaklegt fulltróaþing á íslandi, til ab
semja lög um stöbu Islands í veldi Danakon-
ungs, einmitt f líking vib þab, er gjört var f
Danmörku 1848; enda var og þctta hinn eini
veguv til þess ab íslendingar nytu í þessu til-
liti sama rjettar og sarnþegnar vorir, Danir.
þetta sjerstaklega fulltrúaþing er vjer köll-
um þjóbfund, skyldi verba haldib árib 1850,
cn vegna einhverra orsaka var þvf þó frestab
til ársins 1851. þá var því stefnt saman í
Keykjavík, og frumvarp iagt fyrir þab um
Stöbu íslands í rlkinu. þingmcnn bjuggu
niálib undir í nefnd en jafnsnart sem þab átti
ab takast til umræíu á fundinnm, þávarhon-
Um slitib, og er því meb tilliti tii stjórnar-
bótarmálsins, cins og hann hafi enn þá eigi
haidinn verib.
Síban þetta gjörbist eru iibnir 16 vetur,
og síban fyrst var meb konunglegu iagabobi
ákvebib ab halda hjer þjóbfund eru libnir 19
vetur. Allan þenna tíma heftr þjób vor verib
samhuga á því ab bibja þcss óaflátanlega, ab
þjóbfundurinn yrbi settur á ný, og honum leyft
ab lúka ætlunarverki sínu. Ilafa bænir þess-
ar ýmist gengib beinlínis til stjórnarinnar, setn
helir þagab vib þeim, ebur tii alþingis, sem
hefir tekib þeim hib bezta, og bebib konung ab
kalla aptur saman þjóbfund; en allar bænir
hafa komib fyrir eitt hingab til.
Til þess, ab staba íslands í ríkinu verbi
vibunanleg, sanngjarnleg og heillavænleg þarf
1. alþingi a b fá löggjafarvald á
íslandi og full yfirráb yfir fje
I a n d s i n s ; og 2. framkvæmdar-
stjórnin Iilýtur ab veraalveginn-
1 e n d í i n n I e n d u in málumogstanda
þó f haganlegu sambandi vib ab-
a I s t j ó r n rfkisins. þessar tvær greinir
eru mergur stjórnarbótarrnáls vors. Nú eru
aptur tvö atribi í hverri grein fyrir sig. Hib
fyrra alribi í fyrri greininni, uni vald og skip-
un alþingis, er innlent mái, sem íslenzkt þing
á meb rjettu ab semja vib konung vorn, án
þess þab mál þurfi eba eigi ab berast undir
löggjafarþing Dana. En liib síf ara atribi sömu
greinár, um fjárliaginn, lilýtur ab afgjörast
bæbi á þingi Dana og þingi Islendinga, er
bæbi hali jafnan rjett og jafnt vald. Dldung-
is eins er því varib incb ubia greinina. Hin
innlenda stjórn á íslaudi er fslenzkt mál, ó-
vibkomandi þingi Dana; en atribib um sam-
band þessarar íslenzku stjórnar vib abalstjórn
rikisins, hlýtur ab vera samin og saitiþykkt
bæbi af dönsku þingi og fslcnzku.
Vjer viljum nú ab eins fara fám orbum
um hib síÖara atribi f h'mni fyrri frumgrein
stjórnarbótarmálsins, er vjer tilfærbum, þab er
ab skilja, um fjárhagsmálib, mcb því þetta at»
ribi eitt sjer hefir verib tekib fyrir af stjórn
vorri, og frumvarp um „fjárhagssam-
b a n d“, en eigi fjárhagssabskiinab
milli Danmerkur og íslands lagt 1865 fyrir
rábgjafarþing vort, í þeirri veru, ab
þab síban skyldi verba lagt fyrir 1 ö g g j a f -
arjMng Dana, ti! þess áji setja um þab lög.
Síban þjób vor tok au Imgsa alvarlega
um hagi sfna á seinni tfb, hefir hiín óskab
þcss, ab fjárhagur íslands yrbi abskilinn frá
fjárhag ríkisins, þó þvf ab eins, ab þetta yrbi
gjört meb sanngirni, og ab vjer fengjum sjálf-
ir ab rába Ije voru þessa liafa Danir einnig
óskab, og þó er oss bobib Bsamband“ fyrir
,abskilnab“. Svo er beldur engin sanngirni f
því, aÖ leyfa ekki íslendingum ab ræba þetta
mái nema á ráblöguþingi, sem ekkert fullgilt
atkvæbi getur gefib, þar sem Dönum var ætlab
ab semja um þab á löggjafarþingi, sem eigi
er bundib vib borb ab taka atkvæbi vors þings
til greina fremur en þvf sýnist. I annan stab
ætiabist frumvarp stjórnarinnar líklega ekki til
þess, ab vjer skyldum sjálfir fá ab svo stöddu
frjáls umráb fjár vors, fremur hjer eptir en
hjer til. Nei, breytingin skyldi væntanlega
einungis vera innifalin í þvf, ab f stabinn fyrir
þab sem rfkisþing Dana skanitar oss nú ár-
lega þab, sem þvf sýnist, eptir kringumstæb-
um, þá skyldi þab nú skamta oss, eitt sinn
fyrir öll, jafna skamta til hvers árs í 12 ár,
hversu sem kringumstæburnar kynnu ab breyt*
ast, og þessum skömtura skyldi svo stjórnin
mibla os8. Alþingi skyldi mega rábieggja henni,
en ekki rába eins og aubvitab er, þar sem þab
ab eins er rábgjafarþing. þingib skyldi reynd-
ar fá fjárlögin „til mebferbar, eptir
þeim reglum, er um þab efni sett-
ar yrbu“, en um þab var kænlega þagab,
hvernig þær reglnr skyldu verba. Og svo
skyldi ab síbustu öll þessi bygging hrapa til
grunna eptir 12 ár, án þess nokkur von væri
gcfin um hvab þá tæki vib.
Vjer ætlum nú, ab liefbi fjárhagsmálib,
þetta mikilvæga atribi í stjórnarbótarmáli voru,
verib slitib úr sumhengi vib önnur atribi f
stjómarbótinni, og oss ánafnaö eittbvert árlegt
— 9 —
meölag úr ríkissjóbi án þess vjer fengjum
frjáls umráb þess fjár, þá liefbi þetta ráblag
orbib oss tii meiri skaba en ábata. Ef mönnum
vex í augu ab ræba stjórnarbótarmál vort lieilt
og óskipt, þá virÖist ligeja Ijóst fyrir, aö taka
verÖi fyrst atribiö uin vald og rjett alþingis,
en láta þá heldur öll önnur bíba unz þab hib
eina er komib í lag. Oss kernur fyrir lítib,
ab hinum öbrum atribura sje breytt einhvern
veginn, ef þjóöin fær eigi þaö frelsi, aö full-
trúaþing hennar megi ráöa lögum og landsfje.
Oss keimir fyrir lítiö, aö láta ánafna oss árlega,
ölmusu þegar vjer fáum ekki ab ráöa, hvernig
henni cr úthlutaö, heldur megum aö eins ráb-
leggja þaÖ öörum, án þess þeir liinir sömu
þurfi þó nauÖsynlega aö fara aÖ ráÖum vorum.
I stuttu máli: tírundvöllurinn undir stjórn-
arbót vorri er sá, aö vjer fáum þing meö fullu
löggjafarvaldi og fjárhagsrábum. Á þessuin
grundvelli og eiigum öbrum verbur ab reisa
stjórnarbótina.
Eigi sú sanngjarna ósk Islendinga nokkru
sinni ab uppfyllast, ab iand vort fái fjárhag
sinn abskilinn frá fjárhag Danmerkur, og svo
frjáls timráb eigna sinna, þá er þab fjærri öll-
um sanni, ab þessu verbi hagaö á þann hátt,
ab Danmörk leggi íslaudi ab eins tiltekib ó-
magameblag eöa öhnusugjöf á ári hverju, eins
og frumvarp stjórnarinnar 1865 stakk upp á.
Vjer hljótum heldur ab fá ab skilnaÖi af rík-
issjóönum einhvern vissan skerf, er ákvebinn
sje eptir sanngirni, þegar litib er til hins um-
liÖna og nálæga tfinUj og þaö er fullkomin von
vor, aÖ meiri hluti bríeöra vorra í Danmörku
vilji góblátlega unna oss þess, sem er svo
vafalaust skilyrbi fyrir því, ab vjer getum náb
nokkrum töluverbum þjóbþrifum, eptir ab iand
vort sem ábur var frjálst ríki, hefir nm svo
langan tíma ómakiega verib svipt rjetti sínum.
Vjer megum aldrei ganga ab þeim kostnm, er
vjer eigi gctum gengib ab meb óskeríum sóma
vorum, og meö óskertum sóma vorum getum
vjer eigi gengib aö því, aÖ seljaÐönum sjálf-
dæmi um fjárhagsfyrirkomulagiö, eÖa láta fara
meb oss í þeim skiptum sem meb ómyndug
börn og undirlægjur þeirra, nje heldur þiggja
af þeim áriega ölmusu, í stabinn fyrir ab fá
afgreitt ( einu það fje, er vjer meb sanngirni
getum krafizt. En ab svo vöxnu máli álítum
vjer enn þá eigi neina þörf á því ab ræba
um, hve mikil ebur Iítil upphæb þess fjár
mundi vera.
Hinn eini vegur, sem bæbi er Iögmætur
og eblilegur tii þess, ab sátt og samkomulag
geti fljótt og vel komizt á milii Dana og ís-
lendinga er því sá, aÖ vjer hiö alira fyrsta
fáum aö eiga meÖ oss þjóöfund eptir konungs-
brjefi 23. sept. 1848, og kosningarlögum 28.
sept. 1849, til aÖ seiuja um frjálslega og hag-
kvæma stjórnarskipun hjá oss, og eölilegt og
sanngjarnlegt samband miili Ðanmerkur og fs-
iands, eii f þessu máli er fjárbagsmáliÖ eitt
atriöi, er engan veginn má slíta úr rjetttu sam-
hengi. Vjer veröum aö bera það öruggt traust
til konungs vors, stjórnar vorrar og bræbra
vorra í Danmörku, ab oss verbi eigi meinab
ab ræöa út um þetta mestvarbandi þjóbmálefni
vort á iögtegum þjóbfundi, er haldinn veröi
eigi síöar en 20 vetrum eptir að vorum dönsku
bræbrum var leyft ab ræba stjórnarskipun sfna
á þjóbfundi þeirra.
Af þeim ástæbum, er vjer nú höfuin tal-