Norðanfari - 22.05.1868, Qupperneq 3

allajafna haft meíiala söluna meí> cmbættinu.
Iíefii' valla orbib öfiru viikomib, mefau þcir
hafa búiö Iangt uppí sveit.
Nú mun lækninn ú Austurlandi eiga a& búa
áEskifirbi og væri þar hægt ab koma upp apó-
teki, fráskildu læknis cmbættinu, ef einhverr
vildi takast þaö á hendur.
En margir munu segja, þab geti verib
skobunarmál hvert sú breyting væri iioll fyrir
lækninn. Mefcaia saian sýnist veita honum
miklar tekjur, því taxtaverf) mebalanna er svo
mikiu liærra, en þau kosta í innkaupi, þá mikif)
er keypt í cinu; allur tilbúningur, frágangur
og útbýting verbur og ab kosta töluvert.
En þessi ávinningur verbur í raun og vero,
mikhi minni cn sýnist — því iicli jeg veitt
cptirtekt um fjiilda ára. Lækninn katipir mecöl
í einu fyrir mörg litindruö daii - borgav flilttn-
ing þcirra —, mörg af þcim liggja lengi í apó-
tekinm þvf þeir sjúkdúmar, sein þau eiga vib,
ganga þá ekki, og vercið stendur þar í þeim —
stini rneðö! ónýtast vi& geymsluna. þeir, sem
meðölin vilja fá, flykkjast ab lækninum, verða
allopt ab bí&a hjá ltonum svo dögum skiptir
og liann verður ab fæða þá og liýsa, því liús
eba.bæir eru sjaldan svo nærri ab þeir geti
beíib þar. Allt þetta verður a& æ&i miklum
kostna&i, scm brfgt er a& teija. Ofan á þetta
bætist nú optast a& borgun metaianna fæst ekki
fyrr cn seinna og opt me& töluver&ri fyrirliöfn
Lækninn ver&ur stunditm afc kaupa mann til a&
tína saman skuldirnar, og vantar optast á end-
anum, allt a& þri&jttngi, e&a meir sem aldrei
lieimtist.
þegar iitifc cr á allt þetta, vir&ist ckki lík-
legt a& læknin hafi í raun og veru mikin hag
af mefcalasölunni.
En svo cr annafc, sem aliir gcta skilifc,
allir kunnugir vita, a& tilbúningur mefcala og
íitbýting sker&ir óvcnjn mikib þa& gagn, sem
mcnn gæti haft af lækninum. Varnar liomiin
a& fara a& heinran, svo fijótt, sem opt þarf, til
a& vitja sjúkra, ey&ir lians fátt hvíldarstundum,
kveitir hann og sviptir Iteilsu. Er þctta ærifc
nóg ti! a& sanna a& samoining apóieks vi& lækn-
isembætti er mesta ska&ræ&i fyrir þá, sem eiga
a& njóta lækni's og fyiir líf og heilsu hans
sjiilfs, cinkum þar sem lionum er ætlafc a& gagna
á svo vf&iendu svæfi, sem lijer er.
Jeg veit menn segja iiann geti haldifc mann
til afc vcra í apótekinu. En kostar þa& ekki
hýsna mikifc? Og hvar er lijer a& fá þá menn,
sem trúandi er fyrir a& búa til me&öl, nema
la knir sje optar vi& sjálfur, þangafc lil þeir eru
or&nir vel æt&ir?
þegar læknir cr í fer&um, getur Iiann eigi
hjálpab þeiin sem leita lians, fyrr en hann kemur
heim sjálfur, og er hann kemur íieirn bífa þar
ýmsir lians, en afcrir koma mcfc lionnm e&a á
cptir. þarna fær iiann cngan fri&, a& livíla
sig. Hann vcrfcur a& fara í apólekifc, til a&
flýta fyrir mönnuntim, og hafa þar ailt í takinu
í cinu, litixa um sjúkdómslýsingar, sem opt cru
hin verstu vandræ&a mál, lesa sjer til og reyna
a& grafa npp vifc hvafca sjúkdóma þcssar lýs-
ingar kynni a& eiga, og vera alllaf jafnframt
a& taka til meföl, setja þan saman, ganga fiá
þeim og skrifa reglur um me&ferfc þeirra. Vi&
þctla hiytiu' hann a& vera þrávaltsvo dægrttm
ekiptii' og leggja saman nætur og daga.
Er þafc eigi ati&skili&, a& nlíkt er bczta ráb,
til íi& leggja liellsu bans f cybi, gjöra hann
eljófan og gagns minr.i.
Og þar scm geymurinn cr svo mikiil, sem
á Aiisturlíindi, einlæg fjÖll milli sveita, hvcrt
ö&rti verra yfir a& fara og mesta ilivi&ra bæli
á fiestmn þeirra, þá getur liverr ma&ur skilifc
a& læknir belir ærió nógar kvalir, a& fer&ast
hjcr itra þó hann hafi eigi aJrar iitiu bctri þeg=.
ar hann kcmur heim í apóickifc sitt. Mc& því
iagi fær hann aldrei hvíld tírnum saman. Er
þa& ekk munur a& huxa sig um og rita vi&
borb sitt þó vera ætti ein 20 til 30 iæknís-
dómablöfc (reccpt) á dag, eliegar a& bæta því
ofaná a& taka tit og láta af hendi öll me&ölin
scm þati hijófca um?
Ef apótekari býr nœrri lækni, svo lækninn
þarf cigi anna&, en afhenda læknisdóma blöfcin,
getur bann sinnt miklu fleiri og ritafc á fer&um
sínum mörg því lík blö&, sem nicnn fara þá
meb í apótekifc.
Sá ma&ur sem þarf eigi annafc a& stunda,
en búa til læknisdóma, hafa þá á reifcum liöud-
um, og afhenda þau, getur verifc inargfait fijót-
ari a& iosa menn frá sjer, eti læknir, svo hinir
sjúku fá lijálpina fyrr. <
Reynslan hefir marg sannafc þa&, hjer Aust-
anlands a& þa& cr ekkert hjcgómamál, sem jeg
fer lijer tne&, hvafc skafciegt þab sje fyrir lækni
og Iæknisþurfendur að hann sje bundin vib
me&ölin. Enginn læknir, sem lijer hefir þjdnafc,
sí&an Brynjólf gamla ieifc, lieiir haldifc hjer heilsu
nema fá ár, allir vcrib fátækir og átt í tölu-
ver&u atvinnustrí&i; eins þó sumir af þeim liafi
vetib alimiklir búmeim, sýnir þetta me& ö&ru
a& mc&ala me&gjör&in iieíir eigi aufcgab þá.
Gísli Iljálmarsson kanscllírá& var sú mesta
lietja sem lijer heíir verib uppi svo menn muni,
fullur manngæzku og líknar, og á 12 til 14 ár-
um var lieilsa þess mikia canns nærri lögfc í
ey&i. þó banii kveldi sig nokkurár iengur vi&
læluiis störf, var þa& til þess a& leggja hann
algjörlega í rúmib. Og eptir þann tíma sem
ltann var hjer læknir og hai&i mikla ine&ala
sölu og opt mikib bú, fór hann lije&an fátækur.
Annafc íllt liefir og jafnan fylgt þeim þræl-
dómi sem læknir ver&ur a& sæta bjcr, mc& því
ólagi, sem nú er á, ab þegar lu aptar og l.eilsa
cr a& þverra, cn eljuriin hin sama, þá iiafa
sumir þeirra lei&st tit vínctpykkju, svo scm til j
ab baida sjer uppi og spenna sfna veiklu&u
krapta til áfram iialds og dugnafcar. En þcssi
vondu neyfcar úrræ&i, liafa or&ifc, cins og cfcii-
lcgt cr, til a& gjöra því fljótar marglúna þræ&i
heilsunnar og lífsins dá&minni, e&a láta þá bresta
algjörlega fyrir örlög íram.
Yjer eruin því sannfær&ir um af ljósum
ástæ&um og reynslunni, a& sameining apóteks
vi& læknisdæmi lijer á Austurlandi, er til inikils
skaíræ&is fyrir þá sem njóta eiga læknisins og
fyrir hann sjálfan, heilsti lians og þrck og efna-
hag lians einnig. Og vjcr mundum teija þa&
velgjörning ef liöfMngjar landsins, sem annast
um lækna skipuii lijerna, stuMu&u til þ.ss a&
einhverr efmt&ur og velkunnandi ma&ur, slofn-
a&i apótek á Eskifirfi, nú scm ailra fyrst, þa&
væri velgjörningur fyrir a&al lœkni Austlir&inga
og þá scm liann á a& hjálpa,
Skrifafc í marz m. 1SG8.
Anstfirfcingur.
. FISKIVEIDAR ÚTLENDRA.
(Framl.ald; sjá N. f. nr. 23 — 24 f. á)
í fyrrasumar birtist grem nokkur í bla&i
voru, þar sein vjer skýrfcum frá háttsemi enskra
og Iranskra fiskarabjer vi& Langancs, ogvirfc-
ist oss ekki illa liæfa, a& halda fram uppbyrj-
u&uin aiinál vornm, því eltki er tí&indalaust
mefc öllu árifc, scm li&ifc er sí&an. A& vísu kvafc |
ei,gu meira a& vci&um þcirra lijer upp vib Nesifc,
því þeir koniu mefc langscinasta móti. En þab
var hvorttveggja, a& þeiin gekk eigi liiíffc til,
lieldur bitt, a& fiskurinn gekk freniur allri venju
seint upp a& landinu; og svo voru þeir fullt-
eins nærgöngulir, þcgar fiskminn loksins kom
j nánd, og fiskufcu nppi undir landsteinum, sem
fyn i, ef þeim rje&i svo vi& afc horfa ; opt fjölda
margir hver hjá ö&rttm, og fjölyr&ttm vjer eigi
í þetta Binn-um vei&i a&fcrfc þeirra. En
1 a n d g an ga þeirra hefir cinna sögulegust
or&ib næstli&ifc sttmat ", því bæ&i ræntu þeir'
sati&um, skártt og tóku tekinn hval, og brendu
trjárast/r, og heiir a& minnsta kosti hi& sí&ast I
ncfnda aldrci áfcur fyrir komi& í þcssari svelt.
Alla þrjá á&urneínda klæki frömdu þeir í svo
nefndri Lambeyri, semerutan vi& Skálir, yzta
bæ á austanver&u Nesinu. Eyrin er í livarfi
frá bænum, og hef&u því Skálamenn væntan-
lega ekki or&i& þeirra varir, lief&i ekki svo
viljafc tíi, a& þeir reru tit fiskjar, og sáu af
sjónum, aö rauk í cyrinni, fóru í land sí&an
og sög&u til heirna. þar er tvíbýli; fór sá
bóndinn, sem heima var, vi& fjórfca mann útí
eyrina til a& vita, hvafc um væri a& vera. jþeg-
ar þangab kom, voru þar fyrir cnskir „dugg-
arar“ af 3. smáskútnm, og höífcu allmikifc fyrir
stafiii. Hvalskrokk höftu þeir þar; höf&u þeir
þegar skorifc af spikifc allt, og lá þa& sumt í
fjörunni, sumt á bátunuin. Sau&i tvo höf&u
þcir hjá sjer; láu þeir bundnir í fjöruntii; bafa
þeir a& líkindum ná& þeim í fjalli ofan vi& eyrina,
og dregifc þá í böndum ofan fjallifc, því allir
voru sau&irnir leirugir, og þreka&ir svo mjög,
a& annar gata&eins gengib, liinn varla sta&ifc,
þegar leysiir voru. Ekki vörnu&u Mduggarar“
Skálamönnum a& leysa sau&ina, bættu lieidur
ekki fyrir ránifc, en kvá&ust liöndlab hafa sau&-
ina a& gamni sjer. Hvalspiltinu viidu þeir alls
eigi skila, þóttust fundifc hafa hvalinn á hafi
út, en misst ltann þar upp, og töldu hann því
sína eign. En til þ.ess þóttust Skálamenn sjá
glögg inerki, a& iivalnum mundi þar hafa upp
skoiað fyrir nokkrum dögum í brimi, nýlega
afstö&nu; því bein og þjósir úr lionum lágu
svo ofarlega í fjörunni. Trjá bu&lungi e&nr
trjáhrauki allmiklum höffcu þeir kveikt í; var
sá brunninn a& mestu, kvá&ust þeir svo hafa
gjört tii a& verma sig og þurlta föt sín, og
vildu engu bæta, þótt leitab væri. En fyrir því
a& li&smunur var mikill, treystust Skálamenn
eigi a& rá&ast ab þeim, til a& hefna á þeim
ójafria&ar þessa allssaman, og taka af þeim
hvalinn. En beig höf&u Bduggarat“ af þeitn,
og viklu ekkert vi& þá tala urn tiltektir sínar,
heldur eiga kaup vib þá eins og þeirra er si&ur
til. Vonum brá&ara bjuggu kaufcar sig til brott-
fer&ar úr eyrinni, og skildi þar me& þeitn, án
þess Skálamenn yr&u nokkru nær, hverjir e&a
Itva&an scggir þessir voru. [>a& eitt vissu þeir
af m.álfæri þeirra, a& þeir voru enskir.
Litlu fyrr, en Jietta gjör&ist, ernú varfrá
sagt, höf&u „duggarar“ gengi&álaud hins veg-
ar á Nesintt, í svo kalla&ri Vatnsleysu, og kveikt
þar í trjárösliiini. Vatnsleysa er rekasvifc eitt-
iivert mest á Langanesi; hún liggur nokkru
fyrir nor&un Sköruvík, yzta bæ á nor&anver&u
Nesinu. Ueimamenn í Sköruvík sáu þegar reyk-
inn, en gátu sjcr til í fyrstu, a& einhverjir
sveitunga þeirra mur.du vera þarogbrenna til
kola, þótt þá reyndar fur&a&i, a& þeir ekki
skyldu hafa gjört vavt vib sig; samt vitju&u
þeir ekki um.þann dag. Daginn eplir sást
enn rjúka sem ákafast; var þá fari& út eptir;
en þar voru þá engir fyrir, Á þremurstö&um
brann röstin me& noldtru millibili, Eliki var
eldurinn tnjög æstur, því ve&ttr var kyrrt og
mikill liluti vi&arins haugblautur; varfc því eld-
uvinn sigra&ur, me& því a& dreginn var sundur
vi&minn; var þá brbnnib 10 — 12 fa&ma langt
svið í röstina, þar sem bún var mest; voru
þa& minni spjöll, en mátt bef&u vcr&a, lief&i
illa tiltekizt, ve&tir veri& hvassara og vi&ur þttrr-
ari, cn þó stórskenidir, því rösíin í Vafnsleysu
er næsta þykk. Óvfst cr, hvort spillvirkjar
þessir hafa verib enskir e&a franskir; þó leikur
hjer fremur grunur á Frökkum. Eigi vita menn
heldur um tilgang þeirra me& brennu þessari.
þessar sögttr liermum vjer nppá vora gó&u
nábúa fyrir næstlifci& ár Iivernig þeir búi vi&
okkur í nábýlinu í höndfarandi sumar, munum
vjer sí&ar gjöra heyrum kunnugt, ef oss þykir
tí&indnui sscta.
En .á&ur vjer skiljumst vi& þctía mál a&
sinni, viljum vjer í nau&syn vorri skora á yfir-
menn varnarskipanna — cf inniliald greinar
þessarar kynni a& bera þeim fyrir eyru ____ a&
þeir gættu sem bezt útlendra lisldmanna vi&
Langanes. Hinum danska skipstjóra á herskipinu
Fylltt, sem vitja&i vor í mi&jum júlímánu&i í
fyrra, en fann þá enga skútu, bendum vjer til
þess, sem fyrr stendur í grein þessari: a&
fiskurinn gekk allri venju sífcar a& Nesinu í
sumar er leifc, og fyrir því lágu „duggurnar“
á bafi úti fram í ágúst. Vonum vjer því a&
álntgi lians oss til varnar minnki egi fyrir þessa
ferfc, heldur muni hann gæta vor sera bezt, og
betur en undanfarin sumur.
Nokkrir Langnesingar.
CIIRISTEN THYRRESTRUP IIAVSTEEN.
DÁINN 26 ÁRA GAAIALU,
Oss heílr borist sú sorgarfregn, a& Chr.