Norðanfari - 05.09.1868, Blaðsíða 1

7. Ali.
kirkjumXl.
(FramhalJ). fa& mun a?) vísu vera ætl-
ast til þess, a& prófastarnir eigi í þessu (illiti,
aí> bæta þaS upp, sem einn byskup eigi kemst
yfir; en af því þau dæmi bafa gefist, þá geta
þau enn átt sjer sta&, ab allir prdfastarnir
hafa eigi betur enn vcl verib eptirlitasamir,
og tökum vjer helzt til dæmis um uppfræ&ingu
barnanna í kirkjunum, og húsvitjanir; eins ab
ekki skuli vera, nema a stöku stö&um, messafe
á mihvikudögum, mánudögum e&a Iaugardög-
um, um föstutímann, sem hjer var þ<5 alsi&a
ásamt uppfræ&ingunni og húsvitjunum, og enn
lögum bundiíi, og er enn sama nau&syn til og
ábur, og eigi sízt í þeim prestaköllum, hvar
menn eigi fá messur, a& forfallalausu, nema
annan, þri&ja hvern e&a jafnvel ekki nema fjór&a-
hvern messudag, afe ótöldum öllum messuföll-
«m, sem verha ví&ast hvar á ári-, og ungdóm-
urinn a& sama hlutfalli fer á mis vi& upp-
fræ&ing prestsins. þa& vir&ist Ifka eigi a&
eins sera andlegu stjórninni, finnist ekki mik-
í& vari& í þá kringumstæ&u, þótt liggi f aug-
uin uppi, a& þar sem veri& er a& steypa bran&-
pnum saman og bæta kjnr prestanna, hljóti þó
barnauppfræ&ingin, a& ver&a enn meir á hak-
anum, en á&ur, meían brau&in voru smærri og
prestarnir fleiri; og þessar brau&asamsteypur,
sje þvert ofan í þann tilgang, a& fjö!ga& sje
prestaefnum í landinu, og a& brau&in eigi standi
prestslaus, því þegar brau&in eru or&in færri
og stærri, hva& á þá a& gjöra af öllum presfa-
efnunum, sem t. a. m. nú ern á lelcinni e&a
cru búnir a& Ijúka sjer af í hinum iær&a skóla,
Og á presfaskólanum, og horfur á því, a& þeir
fjölgi ár frá ári; líklegast láta þá rangla fram og
aptur, sem kongsins lausamenn, e&a þá ver&a a&
bændum e&a bú&armönnum. Oss vir&ist því þa&
hef&i veri& miklu heppnari tilhögnn, a& láta hvern
prest ekki hafa nema einni kirkju a& þjóna, eins
og svo ví&a var, og er enn, og þa& sem venju-
Jegar tekjur af sókninni eigi hrykkjn til, a&
launa prestinum, svo hann væri fullsæmd.ur af,
þá ætti ríkissjó&urinn, a& leggja þab ávanta&i
til; a& vjer eigi nefnum, þar sem ungdóm-
urinn yfir höfu& er skjaldan spur&ur e&a yfir-
heyr&ur áikirkjugólfinu, og sumsta&ar ekld fyrri
cn eptir messu, þá allt fólk er komi& úr kirkj-
unni. Catechisationin ætti þó jafnan a& fara
fram í áheyrn allra þeirra, sem hafa komib til
JAMES WATT OG GUFUVJELIN.
(Teki& úr ensku lauslega).
Um lok næstl. aldar ur&u tvær ólíkar stór-
byltingar, sem áttu a& hafa næsta mikil áhrif
á komandi tí&; önnur var uppgötvun Watts,
er hann fann gufuvjelina, en hin var stjórn-
arbyltingin á Frakklandi. þessir tveir vift-
bur&ir hafa sett mark sitt á vora öld. þeir
sem geta sjefe lengra en á yfirborb vi&bur&-
anna, og ekki eru svo nitursokknir í herfræg&
og hreystiverk, munu játa, a& gufuvjel Watts
hefir koini& á sta& hinni mestu umbylting á
nyrri tfmum, og a& þa& eru hin verulegustu,
yfirgripsmestu og varanlegustu áhrif, sem hún
hefir haft, og mun hafa á gjörvallan hinn si&-
a?a heim. A Frakklandi ruddi sjer þjóífrelsi
og mannfrelsi til rúms í svo tröllslegum ham,
a& ekkert reisti rönd vi&, svo ólíklegt er, a&
stjórnendur í menntu&um löndum fysi, eins
niikib 0g á&ur, ab leggja þjó&ir sínar í ánau&-
ardróma, me& því sagan liefir nú sýnt þeim,
\ hvílíkan jötunmób frelsisandi þjó&anna fær-
is1, Þegar svo er a& fari& En á Englandi var
urn sama mund opnub sú uppspretla, þar sem
gu uatlib er og gufuvjelarnar, cr mc& óþrot-
AKUREYRl 5. SEPTEMBER 1868.
kirkju þann dag, og engum leyfast a& nau&-
sýnjalausu, a& fara burtu úr kirkjunni, fyrri
en þessari yfirheyrzlu ungdómsins væri !oki&;
því þeir munu færri, sem eigi geti fræ&st af
því, þegar presturinn spyr og talar vi& börn-
in; heima-uppfræ&ing ungdómsins getur þá
líka veri& í miklu nánara sambandi vi& upp-
fræ&ing prestsins, en annars1- þeffa ætti og
a& vera hvöt fyrir foreldra og vandamenn, a&
sækja sem bezt kirkjuna, ásamt heimiljsfólki
þeirra, sem því mi&ur allt of ví&a injög er
forsómab, enda í sumum prestaköllum til sveita,
livab þá á nokkrum útsvcitum, hvar eigi er
messab á vetnrna nema stöku sinnum, og þótt
illvi&ur e&a ófær&ir eigi banni, heldur ekki
dæmalaust, a& þeir fáu, sem koma til kirkj=
unnar, megi fara svo búnir heim aptur, og
mun þetta eigi sí&ur hiuta&eigandi prestum a&
kenna, en sóknarfólkinu. í þeiin prestaköll-
um, hvar 2, 3 e&a fleiri kirkjur eru, og a&
sama hlutfalli eigi messab optar, þá ættu
prestarnir a& kalla saman ungdóminn a&ra daga
til sín, e&a á einhvern hentugann sta& í kall-
inu, sem optast þeir gætu til yfirheyrzhi, svo a&
nokkub yr&i bætt úr þeirri roifur vel hugsubu
tilhögun, a& hafa fieiri en eina, mest tvær
kirkjur í hverju prcstakalli fyrirsig, sem hlýt-
ur ab hafa aptrandi áhrif á uppfræ&ingu og
framfarir ungdómsins, en hvetjandi til ljett-
ú&ar me&al hinna eldri, í því ab vitja eigi
kirknanna, því eins og menn segja, ab van-
inn gefi lystina, eins skapar vanaleysib eigi
'sf&ur í þeim efnnm enn ö&rum, óviljann og
Iiálfvelgjuna, tíl þess enda þá daga sem messaö
er, a& sækja ekki kirkjurnar. Auk þessa, sem
messuleysi& óefa&, er me& fram orsök í útrei&um,
fer&alögum, drykkjuslarki og annari misbrúk-
un á helgum dögum. IJjer á landi hagar
1) Síban hins mikla gu&smanns og lær&a ðldnngs,
sjera Jóns sáluga Junssonar, er lengi rar prestnr til
Grundar og Mö&ruvalla í Eyjaflr&i 0g seinast Mö&ru-
vallaklansturskirkjn missti víb. höfum vjer eigi haft
spnrnir af neinnm prestnm, sem margir kunna þíi a&
vera, og óskandi væri, er jafnvel hafl stundab barna-
nppfræ&inguna, og þeir prestarnir sjera þór&ur þórbar-
son Jónassen á þrastarhóli f Mö&ruvallaklanstnrs sókn,
sjera Jón Sveinsson á Mælifelli, er í fyrra fluttist frá
Hvanueyri, og sjera Jakob Gu&mundsson á Ríp; enda
er sagt, a& þeir spyrji börn á kirkjngólfi flostalla messu-
daga í árinu á&ur gu&sþjóuustugjörb er lokib og í á-
heyrn allra þeirra, sem þá hafa komib til kirkju.
Iegum straumi au&s og velmegunar hefir runn-
i& og mun renna til alira þjó&a, sem hafa
vit og vilja til a& taka sjer fram, Á þessari
öld hafa óví&a or&i& meiri umskipti af manna-
völdnm en fram me& Clyde-fijótinu á Su&ur-
Skotlandi, þar sem borgin Glasgow Btendur nú
og tekur yfir nokkurra rasta svæ&i, me& hinum
afar löngu óg brei&u strætum sínum alþökt-
um af manngrúa, me& óteljandi mylnum, vöru-
húsum, steypuhúsum, skipsmí&agöríum og fjöl-
gettri höfn af skipum á allri stærb og úr öll-
uin heimsálfum ■— þar sem Glasgow stendur
nú uppi í landi vi& ána Clyde me& öllum sín-
um fjölmenna og au&uga borgarlýb —, þar
sást fyrir 100 árum sí&an a& eins iítib og ó-
merkilegt þorp, eins kyrlegt og dauflegt, eins
og marka&arbýir eru nú til sveita á Englandi.
þar var þá dálítill steinlag&ur hafnar gar&ur
vi& ána. sem sjaldan var nota&ur, því a& eng-
inn bátur, sem tók yfir 6 tons (hálflestir), komst
svo langt npp eptir fljótinu, og ef svo bar vi&,
a& þa&an sæist til hafskips, þótti þa& vita á
stórtí&indi. Tóbaksverzlun var aíal verzlun
bæjarins. Tóbaks kaupmennirnir voru þar
mestir menn og Iitu líka smáum augum ni&ur
— 41 —
'M gl.—g*.
v &a svo til, a& flytja mætti messu sama dag-
inn af einni kirkjunni á a&ra, cins og ví&a
er si&ur erlendis, enda þótt þar sje nokkub langt
millum kirkna; þá mætti líka hjer og hvar
sameina kirkjurnar, og gjöra eina sókn úr
tveimur, án þess þa& bætii til muna á erfib-
leika fólks til a& sækja kirkjurnar; reynslan
heíir líka sannab þa&, a& þeir sækja opt betur
kirkjuna, a& sínu leyti, sem lengst eiga til
hennar, heldur en hinir sem nær e&a næst búa.
Sumsta&ar hagar svo fil, a& þar sem 2 kirkj-
ur eru í einu prestakalli, ber a& messa á a&al
kirkjunni 2 messudaga í senn en 1 á útkirkj-
unni, er lika kallast þá í þeim skilningi þri&j-
ungakirkja; er þa& án efa gjört prestinum til
hæg&arauka, en eigi haft tillit til, a& á þess-
um utkirkjum fá menn færri messur en á að-
alkirkjunni, og a& sama hlutfalli fer iíkiega
me& barna-uppfræ&inguna, a& því leyti, Sem
hún framfer í kirkjunni. Allt fyrir a& tarna,
eru þó bændur skylda&ir til a& gjalda ti! piesta
og kirkju, eins þótt fleiri kirkjurnar sjeu (
sama kaili og eigi messab nema 2., 3. e&a 4.
hvern messudag, sumsta&ar 6. hvern, og á
stöku sta& ekki nema haust og vor, eins og þar,
sem ber a& messa hvern heigan dag. Flestar
breytingar sem á seinni tí& hafa or&i& íkirkj-
unni, mi&a a& því, a& bæta kjör prestanna
en eigi hina andlegu nau&syn safna&anna; það
mun lfka hafa virzt, hva& sem hjer eptir kann
a& ver&a, sem a& snmura hrau&asamsteyptiu-
um, meir hafi rá&i& hagur einstakra manna,
efca^velvild til þeírra, en litib hafi verifc á,
hva& söfnu&unum væri í þessu tiliti uppbyggi-
iegast og mest a& skapi, Prestur og kirkja er
þó or&i& tii fyrir söfnu&inn, en eígi söfnu&urinn
fyrir kirkjuna og prestinn. Auk á&ur taldra
vankvæóa, má þar a& auki ætí& gjöra rá&
fyrir, a& meira og minna sje ábótavant í em-
bættisfari surara hinna geistlegu, sem í ö&r-
um stjettum, og líka safna&anna, og hver á
þá a& hafa eptirlit á því og vanda um þa&,
ef a& pvesturinn, prófasturinn e&a söfnu&urinn
sem hlut á a&, lei&ir þa& hjá sjer, ef eigi
byskupinn, er varla dylzt fyrir honum, ef hann
y&ulega væri á vísitazíufer&um sínum. Oss
vir&ist því í öllu tilliti óhjásnei&anlegt, ef þa&
annars á a& þý&a nokkub og eigi vera tónrt
málamyndaverk , a& byskup kirkjuvitji, og
hann gjöri þa& miklu optar, en venja hefir
á a&ra þorpsbúa, er höf&u ofan af fyrir sjer
me& því a& selja kvernsteina, kol og fisk.
Litlar voru þar samgöngur vi& a&ra sta&í
og allt var flutt á hestum til og frá. þá vorn
þorpsbúar tvo daga í lestafer&um sínum, er
þeir íóru austur til Edinborgar. En nú má
fara milli borga þessara á rúmri klukkustund.
Nú er trau&lega nokkur verzlunargrein í Glas-
gow, sem ekki sje í miklum blóma og stund-
u& me& atorku og hagsmunura. Nú sjá menn,
þar sem gamli hafnargar&urinn var, hafskipin
hópum saman, liggja fyrir akkerum er taka
yfir 1000 tons, og tollbú&argjaIdi&
hleypur nú yfir 700,000 pd. sterl. á ári hverju,
sem árifc 1796 var afc eins lítifc yfir 100 pd.
sterl- En hvernig stendur nú á þessu, mun
margur spyrja. Hverjn á Glasgow þetta a&
þakka? Hverju ncma hugviti og stö&uglyndí
þess nianns, sem í bernsku sinni (nú fyric
meir en 100 árum sí&an), var& þar a& sæta
sífelldum átöluni og snuprum hjá fóstru sinni,
fyrir þafc, a& liann eyddi tímanum til einkis,
fyrir þa&, a& hann nennti engu, nema a& taka
lokifc af katlinum óg setja þa& á aptur og
halda ýmist bolla e&a silfurskeifc yílr gufunni