Norðanfari - 02.11.1868, Blaðsíða 2

sirin á vísindaiegri þekking í gu&fræbislegnm
efntinr, en hika sjer þá ekki vib, ab vekja op-
inberlega þá grunsemd hjá öbrum útí frá, a&
trúarlærdámarnir sjeu ekki rjett útlistabir af
þeim mönnutn, sem ö&rum fremttr hafa til þcss
verib uppaldir og menta&irí skauti kirkjunnar
ab Itenna ö&rum rjettan skilning gu&Iegra fræ&a,
og Ieysa þa& starf sitt vel og samvizkusamlega
af hendi a& allra þeirra dámi, sem þar um
eru bærir a& dæma. Af þessum tilgangi er
grein stí sprottin, sem birtist í 11—12 nr. Nor&-
anf. „Ilcrra Sigur&ur Melsted og katdlsku
prestarnir'1. Ilöf hennar, sem ltallar sig „bdnda-
mann“ kvaríar þar a& vísu yíir heimsku sinni
og fáfræ&i og segist í allri au&mýkt og ein-
fcldni síns hjarta bi&ja presta og prdfasta a&
leysa úr ýmsum spurningum trúarfræ&islegs
efnis, scm út lítur fyrir a& honurn hafi þótt
súknarprestur sinn ekki geta svara& til hlítar.
En engu a& sí&ur tekst hann á hendur a& sýna
fram á stúrkostlegar mútsagnir hjá herra Mel-
sted í „8amanbur&.“ vi& barnalærdúmsbúkina
og a&rar gu&sor&abækur, sem alment eru haf&-
ar um hönd hjer á landi og í annan sta&, hversu
barnalærd. b. og Útskýringu kat. prestanna,
komi prý&ilega saman. Ekki eru þa& nema 2
höfu&lærdómar kirkju vorrar, sem bóndi segir
a& Melsted kenni ,,allt ö&ru vísi“ en gjört sje í
lærd. b., þ, e. um erf&asyndina e&a
liina almennu spilling og r j e 111 æ t i n g i n
auk ýmislegs fleira í Samanb., sem honurn þyk-
ir ekki koma heim vi& a&rar bækur. Af þessu
dregur hann þá ályktun, a& anna&hvort sjeum
vjer íslendingar „hálf katólskir trúvillingar“
e&a „Melsted komi me& nýjan lærdóm í ýms-
um greinum“ í Samanb. Og þykist hann reynd-
ar leiba gild rök a& hvorutveggju.
þessi kenning höf. er svo nýstárleg og
frekju leg, a& þa& er von þó a& hann hafi á-
litib nau&synlegt a& útvega henni og sjálfum
sjer annarlegan búning, enda er þa& hálfskrít-'
i& a& horfa á hann ganga í berhögg vi& Mel-
sted og kennilý&inn í svo Ijelegum og slitnum
au&mýktar tötrum, a& alsta&ar sjest inn í tvö-
falda hringabrynju, sem hann hefir næst sjgr,
úr öruggum sjálfbyrgingskap og ímynda&ri
speki. En jeg treysti því a&, sóknarprestur
hans hafi þau vopn a& var&veita, scm gjörö
«ru til a& bíta á þesskonar heitýgi, og a& hann
geti vísaö höf. á fegurri ag traustari búning,
húning hræsnislausrar au&mýktar og sannleiks
ástar. þa& er Ifka innileg ósk mín og von a&
höf. au&nist a& finna hve hollt þa& er sjálfum
sjer a& hafa þessi búningsskipti. En af því
a& þaö er ekki me& öllu úmögulegt, a& sumir
sem !íti& e&a ekki þekkja, „Samanb." merkis-
bók Melsteds. trúi svo or&um búnda1, ef þeir
hafa ekki athugaö þau vel, a& þeir ætli a&
þessi bók sje óhafandi villubók og lcktor Mel-
ste& yfirkennari prestaskólans sje falskennandi,
þá vil jeg lausléga sýna á hverjum rökum
sagnir höf. eru byg&ar um hinn ný ja I æ r-
d ó in Melste&s í Samanbur&. sem sjc gagn-
stæ&ur Lærd.b vorri ogjafnvel í sumum grein-
um öllum kristindómi, eins og höf. kvebur
upp mc& á einnm sta& í grein sinni.
Hva& sneríir kerming Melst. um erf&asynd-
ina, e&a hina almennn e&lisspilling, þá er þab
rjett hermt úr „Samarib. (hls. 165) a& í falli A-
dams hafi gjörsamlega glatazt mannsins æ&ri,
andlegu og si&fer&islegu kraptar“, en ranghermt
cr þa&, þegar þa& er svo gjörsamlega slitib
út úr sambandinti eins og bóndi gjörir, a& ná-
1) þii kat. prestinum, hinum andleiia lei&toga bótnia,
þyki fátt eatt e&a rjett í „Samanb." þá þarf engiun sem
nokkuÖ þekkir til, a& kippa sjer upp vi& þa&. Varn-
arrit prót. kirkjtinnar, einkanlega þan sem vel ern sam-
in, munn sjaldan eiga mikln hrósi a& mæta hjá pápisk-
nm prestum, sem vílja útbrei&a pápisku sína í prótestant-
isku laudi.
kvæmari úllistun þessara or&a sem kemur rjett
á eptir á næstu bls , er ekki Iofaö a& komast
a&: „I syndafallinu hafa cinmitt glatazt manns- •
ins æ&ri andlegu lcraptar, sem tengdu
h a n n G u & i, hip sanna Gu&s þekking, Gu&s-
ótti, traustib og kærleikurinn tii Gu&s (166).
Me& því a& slíta svona allt í snndur og
hártoga er jafnan hægt a& rangfæra hi& rjetta.
Me& þesu móti getur höf., eptir því sem hon-
um sýnist, láti& Melsteb kenna a& ma&urinn
hafi oröib a& sálarlansri skepnu e&a einhverri
óyeju, en þeir sem viija taka eptir því sem
þeir lesa og láta meininguna halda sjer, þurfa
ekki lengi a& Iesa í Samanb. til þess a& sjá, hverja
a&ferb höf. í Nf. hefir valib sjer. þeir munu sjá,
a& þessi sta&ur allur kemst ekki í neinn bága vi&
Lærdómb. A& gjörsamleg spilling mannlegs e&Iis
hafi svo tekib vi& hjá manninum eplir synda-
falli&“ (Samb. 165) ætla jeg a& ekki verui bct-
ur útlístaÖ en giört er í Lærd b 3. kap. á
þeim stö&um, sem bóndi sjálfur tilfærir þar
sem hann er a& tala um erf&asyndina. Idann
segir a& sjer skiljist sem hún sje ekki nema
syndsamleg girnd, og er eins og honum finn-
ist hún gjöra hvorki til nje frá, því hann gá-
ir svo iítib a& hinni efnisríku og alvarlegu út-
Iistun í Lærdb. þar sem segir a& hún hafi
fengib svo miki& vald yfir hugskoti
manna a& þeir“ og sv. frv. og a& hún sje
mögnub í allra œanna sálum“. Hva& er
gjörsamleg spilling mannsins andlegu náttúru,
ef ei þa&, a& hann er svo há&ur annarlegu
valdi, a& liann brúkar ekki rjett skynsera-
ina og sækist eptir jar&neskum hlutum eins
og væri þeir hi& æ&sta gó&a“ í sta& hins
himneska og algilda, hins óendanlega og eilífa,
þrátt fyrir þa& sem stendur me& skýru letri í
Lærdb. og höf. sjálfur jafnvel rekst á, a& erf&a-
syndin e&a hin almenna e&lis spilling hafi
fcngib v a 1 d yfir hugskoti manna og sje miign-
u& í sálum allra, þá segir hann a& sú kenn-
ing Melst.: aÖ ma&urinn h'afi misst sitt si&-
fer&islega frelsi, geti „ekki á nokknrn hátt*
samrýmst Lærd.b vorri, svo er hann or&inn
þreyttur og rænulaus, a& ráfa á hinni þurru
ey&imörk katólskunnar, a& hann gáir ekki ab
sjer nje því sem hann segir, þegar hann er
a& bera ,,Samanb“. saman vi& Lærd.b. og
sýna mútsagnir hjá Melst., svo hann sjálfur
rekst hjer í ógnarlega mótsögn. Hvernig get-
ur ma&urinn verib há&ur valdi syndsamlegrar
girndar og þó haldib sínu si&fer&islega frelsi
(o : hinu æ&ra andlega frelsi i sínum sáluhjálpar-
efnum til þess a& sjá sálu sinni borgib)? Ab
ma&urinn hafi misst allt frelsi e&a frjálsræ&i
er hvergi sagt í Samb. heldur er þvert á móti
sýnt, a& ma&urinn hafbi nokkru eptir og sjálfs-
ákvör&un og hæfilegleiki til a& ákvar&a sig
e&a aö ráfca úr eigi sjer nokkurn sta& hjá
manninum. Ekki finnur höf. a& þessi kenning
Melst, a& ma&urinn hafi misst s a k I e y s i sitt,
en telur sjálfur upp iiina andlegu eiginlegleika
mannsins, sem hclzt lítur út fyrir a& liann á-
líti, a& sje í hinu upphaflega óspillta ástandi
sínu; þeir eru þessir: skynsemi, frjálsræ&i
löngun epíir velgengni og samvizlui. Segir
hann svo nokkru sí&ar, a& Melst. kenni , gagn-
stætt kverinu og kristinndóminum, a& ma&ur-
inn haíi misst ,þetta alt gjörsamlega“, þa& er
me& ö&rum or&um, a& ma&urinn hafi or&i& ab
skynlansri skepnu. En þa& er svo fjarstætt
a& þetta ver&i nokkursta&ar dregib út af „Sam-
bu.r&inum*, því þa& er vitleysa, sem engum
heilvitamanni kemur i hug. En Melsted kenn-
ir í „Samb“. eins og líka er greinilega gjört
í Lærd. b,, a& hinir andlegu hæfilegleikar manns-
ins hafi spilzt alveg vi& syndafallib.
þessi kenning cr annars öllum svo kunnug,
sem komnir eru nokkub apíur í 3 kap. í Lær-
dómsh., a& þa& er óþarfi, a& fara um hann
fleirum orbum. Hin eina lei&sögn, scm hiif,
hjer ver&ur gefin í þessu efni er sú, a& lesa
vandlega 3. kap. upp aptur og bi&ja . eins og
gó&u börnin : Gu& gefi mjer lyst til gott a&
Iæra. (Framhald sí&ar).
BRÚ Á SLENJU í EYVINDARÐAL,
Á alfaraleiB um Eyvindardal til Eskifjarb-
ar er þverá, sem heitir Slenja og kemur úé
Slenjudal. þ>a& er þverdalur og liggur til Ey-
vindardals. Slenja er lítib vatn, en straumhörð
og stórgrýlt, svo hún er opt ill yfirfer&ar e&ur
úfær, þegar rigningar eru eba vatnavextir af
leysingu. Mjög er fer&askyjt um Eyvindardal,
því þann veg er jafnan ab fara úr megin Fljúts-
dalshjera&i til kaupsta&ar á Eskifjörb og fil
læknis og sýslumanns, sem eiga a& búa þar.
þa& var fyrir tæpum tveiin árum a& sýslu-
ma&urinn í Stt&iirmúlasýslu, Waldemar Olivar-
ius, stakk uppá því vi& amtmanninn yfir Nor&=
ur- og Austur-amtinu, a& trjebrú væri.lögb á
Slenju, svo hún yr&i eigi fer&amönnum a& far-
artálma e&a tjúni, og verja mætti til þess fyr-
irtækis nokkru af vegabótapeningum í bá&um
Múlasýslum, me& því brúin væri eins árí&andi
fyrir bá&ar. Amtma&urinn fjellst á þessa upp-
ástungu í brjefi 8. desemb 1866. Á&ur haf&i
sýsluma&urinn borib þessa rá&ager& upp vi&
Carl Tulinius, kaupmann á Eskifir&i og leist
honum vel á fyrirtækib, bau& þegar timbur til
brúarinnar, er strax skyldi taka út og borga,
ogigaf þá sjálfur 2 öflug masturtrje, hjerum
3tug a& lengd og 50 rd. vir&i, er verib gæti
brúarásar, en áskildi um Iei&, a& brúnni yr&í
komib upp á næsía vori. Sýsluma&urinn gekfc
a& þessum kostum og er hann haf&i fengiö
samþykki amtmannsins ura brúar ger&ina leita&i
hann til duglegs manns Vigfúsar bónda Ei-
ríkssonar á Liltlu-Biei&uvfk í Rei&arfir&i, a&
gangast fyrir vi&arfluttningi upp Eskifjar&ar
hci&i, út Tungudal og Eyvindardal, a& Slenju
Flutningur trjánna var& mjög ervibur og kost-
na&ar mikill, því ekld veitti af 20 manns til
a& færa hvert masturtrjeb á gaddi me& miklu
ervi&i upp á Eskifjar&ar hei&i. þó vannst þetta
me& a&fylgi forgöngumannsins og nógu li&i; því
næst leita&i sýsluma&urinn til Hallgríms bónda
Eyólfssonar á Ketilstö&um á Völlum, a& annast
um brúargjör&ina, þá timhrib væri þegar flutt
a& ánni. þegar Hallgrímur kotn til, sá hann
þegar a& mikifc vanta&i til a& nóg væri efnib,
og valla væri kostur me& svo Iitlum trjám a&
koma sigiutrjánum yfir árgljúfrift, nema gadd-
ur væri í því. Fórst því brúarger&in fyrir
vorib 1867. þá var og tí&in og vegir binir
verstu, langt fram á sumar. I vetri var Ijet
forgönguma&ur færa brúarásana ylir á gaddi,
en mörgum Ieizt illa á brúarstæ&i& því 26 áln-
ir voru milli klettanna og illt a& koma fyrir,
skakkstólpum undir ásana, til ab styrkja þá.
Enda sást þa& og seinna er gadd tók úrgilinu,
a& annar klettuiinn var klofinn svo brú var
þar valla óhætt. Nú í vor mun sýsluma&ur-
inn hafa skorab á förgöngumanninn, Iiallgrím
bónda á Ketilstö&um, a& fá brúnni komib í
verk og er þa& nú or&í&, me& dugua&i hans og
a&fylgi. Hann ljet flytja fnikib af trjám a&
nýju til brúarinnar, útvega&i dugna&ar smi&i,,
fjekk antib betra brúarstæ&i, Ijet færa brúar-
ásana af hinu fyrra og þangab. f>ar eru eigi
nema 14 álriir milli brúarstólpanna, sem hlaön-
ir voru á gljúfmbarmana og hagkvæmar brekk-
ur a& fara a& bá&umegin.
Eyólfur timburma&ur Jónsson frá Nausta-
hvammi í Nor&fir&i var fyrir brúarsmfbinu og
Ijet höggva allt saman, á&ur en ásarnir væri
fær&ir yfir ána. Eru stólpar settir nærri 4
álua háir uppa.f mi&jum ásunum, nærri jafn