Norðanfari - 12.11.1868, Blaðsíða 2

CG —
Eigi íleiri slo'p saman og sjeu eigi aliir innan-
lirepps, þá akuiu þeir gjaida sem innhrepps
eru. Sje formaíiur sá, er gjalda skal, utan-
sveitarma&ur, skal hann hafa greitt lireppstjóra
e&a iögreglustjóra gjaldih, á&ur hann ferburtu
úr hreppnum. Grei&andi hefir rjett til endur-
gjalds af öllum þeirn, er hlut taka af skipi því,
a& hlutfalli rjettu.
4. grcin.
Hfeppstjórarnir og hæjarstjórnin í Icaup-
stö&unum skulu halda nákvæma skrá um alla
háta, opin skip og þilskip, sem höf& eru til
fiski- e&a hákallavei&a í hreppnvim e&ur um-
dæmi bæjarins á tímabi'inu frá 12, maímán.
ári& fyrir til sama tíraabils ári& eptir; skal
þar skýrt frá eigendtim skipa og bátaogafla=
upphæ& þeirra epti» skýrslu hluta&eigandi for-
manna gefinni undir ei&s ti!bo&.
Skrá þessa skal leggja fram fyrir sýslu-
rnann e&a bæjarfógeta ekki seinna en viku fyr-
ir næstu manntalsþing ; heimtir hann þar sam-
an gjaldiö eptir skránni, er hann hefir yfirlitiö
hana og rannsakaö eins og þarf.
Reynist skýrslan um afia-upphæ&ina ósönn,
skal sá, sem hlut á a& máli, gjalda til lækna-
sjó&sins sekt, er sje fimmföld vi& gjald-upphæb
þá, cr dregin var undan. Mál þau, er rísa af
ósönnum skýrshnn, skal fari& me& sem opin-
ber lögreglnmál, nema ástæ&a sje til a& höf&a
sakamál dt af atferli hluta&eigenda.
5. grein.
Sýsluma&ur e&a bæjarfógeti eiga fyrir lok
októbermána&ar á hverju ári a& senda stipts-
yfirvöldunum reikning, og me& honum tje&ar
skrár hreppstjóranna e&ur bæarstjórnarinnar,
um alla spítalahlnti í sýslunni e&a kaupsta&n-
um þa& ár, og borga þeim fje& um lei&.
6. grein.
Um spítalahluti af fuglatekju, a& lunda-
tckju me&talinni, sknlu ákvar&anir þær, sem
settar eru í konungsbrjcfi 26. maímári. 1824,
gilda framvegis cins og hinga& til.
Eptir þessu eiga hluta&eigendur sjer þegn-
lega a& heg&a.
G,ft! d Amah'iilíil! 10. dacj djúslm, 1868.
Undir vorri konunglegu hendi og innsigli.
Christian R.
MORKINSKINNA. Pergamentsbog fra förste
Halvdel af det trettende Aarhundrede, inde-
holdende en af de œldste Optegneiser af Norske
Kongasagaer. Udgiven af C. R. Unger. Chri-
stiania 1867. IV I 248 bls. 8.
Nor&menn eiga miki& lof og þakklæti skil-
i& fyrir þa&, hve mikiö kapp þeir leggja á aö
gefa út fornrit Nor&manna og Islendinga. I
Kaupmannahöfn er liægt a& gefa út slík rit,
þvi a& þar er hi& ágæta handrita safn Arna
MagnÚBSOnar, hin fornn íslenzku handrit í hinu
gamla konunglega handrita safni, osfrv. jía&
væri því iíklegt, a& þar væri mest gefiö út af
slíkum bókum, me& því a& þar eru einnig
ýins fjelög, er hafa þa& mark og mi&, a& gefa
út íslenzk fornrit. En þar hefir þó veriö gef-
i& nœsta lítiö út af slíkufn bókum á hinum
sí&ustu árum. Nor&menn þar í mót eiga vi&
mikla erfi&Ieika a& strí&a í þessu efni. þcir
hafa, a& kalla má, engi forn norrœn e&a ís-
lenzk handrit hjá sjer, og ver&a því a& fara
til Kaupmannahafnar e&a Stokkhólms, til þess
a& rita npp þau handrjt, er þeir ætla a& gefa
út; en binn gó&i og öAngi vilji þeirra er sig-
ursæll; þeir sigra aila þessa erfi&leika, og gefa
út mjög mikiö af fornritum. En þa& er þó
einn ma&ur, sem hefir gefiö útmeira hiut allra
þessara bóka, nefnilega C. R. Unger, háskóia-
kennnari í Christiania. Ef þess er gætt, live
mikinn tíma og nákvæmni þarf til a& rita upp
fornar skinnbœknr, sem margar cru mjog iiiar
aflestrar, og hvílíka yfirlegu og vandviiki þarf
til a& lesa prófarkirnar, einkum ef prentaö er
stafrjett eptir skinnhókinni, þá gegnir þa&
fur&u, bve mildu þessi ma&ur annar, og iiann
gefur eigi einungis mikiö út, heldur gjörir
hánn þaö og vel.
Sagnasal"ni& Morkinskinna, er hann hefir
nú nýiega gefiö út, er eitthvcrt hi& eizta safn
af Noregskonungasögurn. Aldur þess má sjá
af ýmsum mönnum, þeim er í því eru nefnd-
ir, og menn vita um, hve nær þeir hafa nppi
veri&. þannig eru ábls. 169. nefndir: Sörkv-
ir Karlsson Svíakonungur, t 1210, og Jóan
Siirkvisson Svíakonungur, er var konungur
1216 —1222 og anda&ist 1222. Á 122. bls.
er nefndur Slcúli jarl. þess ber vei a& gæta,
a& Skúli er hjer nefndur jarl, en eigi hertogi.
Nú vita menn, a& hann fjekk jarlsnajn áriö
1217, en hcrtogavafn áriö 1237. Sagnasafniö
Morkinskinna liefir því til orfcib á árunum 1217
—1237. Hef&i þaö or&iö seinna tii, væri Skúli
eflaust kalia&ur hertogi, svo sem hann er kall-
a&ur í Ileimskringlu, Fagurskinnu og ö&rum
verkum, þeim er saman eru sett eptir áriö
1237. Skinnbókin sjálf gæti veriö ritu& eptir
1237, ef ritarinn hefól fylgt svo trúlega því
riti, er hann reit eptir, a& hann hef&i eigi
breytt or&inu jarl í hertogi, þótt hann vissi,
a& Skúli fjekk hertoganafn nokkurum áruin
fyrir andlát sitt. því er jafnt hátta& með
þessa skinnbók, sem svo margar a&rar, a&
mönnum ber eigi saman um aldur hennar.
Unger ætlar, a& hún sje ritufc á fyrra hluta
þrettándu aldar; Konráö Gíslason setur hana
á síöara hluta hinnar sömu aldar; og Gu&-
brandur Vigfússon ætlar hana rita&a á ánin-
um 1280—1300. (Sjá Konrad Maurer: Ueber
die Ausdriicke: altnordischc, altnorwegische
und isliindische Sprache. Miinclien 1867, bls-
193). Stafsetning handritsins er mjög forn-
leg; fyrsta persóna eintölu í þoimynd endast
a& jeg æt!a, ávalt) á mc (=- mk), sem er hin
rjetta forna nrynd (í staö hennar hafa hin
sí&ari handrit venjulega rnz) ; og fleira í staf-
setningunni er mjög fornt. þó er hún eigi
svo fornleg, sem stafsetning á þeirn handritum,
er rituö eru um 1200. I þeim er t. d. aldrei
ritaö nm, heldur í þess sta& of e&a umh. Mjer
er nœst a& ætia, a& bandritib sje frá árunum
1217—1237, eins og sagnasafniö sjálft.
Morkinskinna byrjar í sögu Magnúss kon-
ungs gó&a, ári& 1035, og endast árib 1157;
en til allrar óhamingju vantar nú blö& hjer
og þar f skinnbókina, og sömulei&is vantar
aptan vi& hana, svo a& stórar ey&ur ver&a í
söguna. Me&an handritiö var lieilt, hefir þa&
a& líkindum ná& aptur a& árinu 1177, eins og
Heimskringla. Skinnbókin er rituö me& tveim-
ur höndum, og sýnir stafsetningin, a& þær eru
bá&ar íslenzkar, en eigi norrænar. Sagnasafn-
i& sjálft er og íalenzkt, sem sjá má af lúnum
mörgu íslenzku niönnum, sem arina&hvort eru
lauslega nefndir e&a heilir þættir eru um. Ileffci
Nor&ma&ur samib Morkinskinnu, mundi honum
hafa þótt óþarfi a& tala um alla þá Islendinga,
sem þar ev sagt frá, e&a þar eru nefndir. Ileil-
ir þættir eru t. d. um Au&umi hinn vestfirzka,
Hrei&ar hinn heimska, Brand hinn örva, Halidór
Snorrason go&a, Sneglu-Haila, Stúf skáid, Ásu-
þór&, ívar Ingimundarson. Lausiega nefndir
cru t. d. á 21. bls. „þorgils vitur ma&ur“;
hann er í ö&rum sögum nefndur þorgíis Snorra-
son, og mun hafa veri& sonur Snorra lögsögu-
manns Ilúnbogasonar. Á 65 bls. þorsteinn
Gy&uson. Hann bjó f Fiatey og anda&ist ár-
i& 1190 (ísienzkir Annáiar; Gu&muridar saga
hin eizta, 18. kap.). Gellir, son þorsteins
Gyfcusonar, átti Vigdísi alsystur Snorra Sturlu-
sonar; liann bjó í Flaley ári& 1198. (Stnrl-
nnga s. 3,41: I 198). Á 212. bls. cr nefnd-
ur Ulfhje&inn Söxólfsson nor&Ienzkur ma&nr;
jeg veit eigi tii, a& hann sje nefndur annars
stafcar; á 214. bls Gu&rún Einarsdóttir, syst-
ir Ingimundar prests Einarssonar á Reykja-
hóluin ; hún sýnist hafa verifc gift Nor&manni
þeim er Ögmundur hjet; þeirra sonur Einar
Ogmundar son bjó á Hálogalandi í Noregi á
þeim bœ, er á Sandi hjet, árib 1139. Á 219,
b!s., vi& ári& 1139, er nefndur Sigur&urprest-
ur, sonur Bergþórs Mássonar; en Bergþór
Másson var bróbir höfcingjans Hafli&a Más-
sonar á Brei&abólsta& í Vesturhópi (sbr Sturl-
unga s. 1,5: I 8). Á hiinim sama sta& er og
nefndur Klemet, son Ara Einarssonar. Sá Ari
Einarsson mun hafa verib bró&ir Ingimundar
prests Einarssonar og Gu&rúnar Einarsdóttur
(sbr. Sturlunga s. 2,8: I 54); cnn fremur
Ivar skratthanki, son Kálfs ens ranga; sá ív-
arr var& sí&ar byskup í þrándheimi, og var
fa&ir Eiríks erkibyskups, er nœstur var eptir
Eystein og mikill mótgangsma&ur Sverris kon=
ungs. A sama sta& er og nefndur Jóan ka&a,
bró&ir Ivars; þessir voru íslendingar. Arn-
björn ambi vir&ist og hafa veri& íslendingur.
þorsteinn í Aubsholti er og íslendingur, því
a& Au&sholt er bœr í Arnessýsiu. A sama
sta& eru enn nefndir Ivarr dynta Starrason og
Ilelgi Starrason. þeir vir&ast bá&ir vera Skag-
fir&ingar, og hafa, ef til vill, veriö bræ&ur
þurí&ar Starradóttur, er Vermundur mjóvi aö
Hóli £ Saurbœ átti (Sturlunga s 2,8: I 54).
A bls. 227. er nefndur Snorri Bárfcarson. Ilann
var frá Selárdal, sonur Bár&ar hins svarta
Atlasonar. Sonur Snorra Bár&arsonar var
Bár&ur, er átti þórdísi Sturludóttur, hálfsystur
Snorra Sturlusonar (Sturiunga s. 2, 2: I 49).
Um skáidið Ivar Ingimundarson, sem á&ur er
nefndur, þori jeg eigi a& segja, livort liann
hefir veri& sonur Ingimundar prests Einars-
sonar.
þab er eptirtektavert, a& svo margir af
hinum íslenzku mönnum, þeim er nefndir eru
í Morkinskinnu, eru frá vesturiandi og nor&-
urlandi, en örfáir frá austurlandi. þorsteinn
Gy&uson og Snorri Bár&arson standa í nánu
sambandi vi& Sturlunga, þar sem synir þeirra,
Geliir þorsteinsson og Bár&ur Snorrason, áttu
dœtur Hvamms-Sturlu, en systurSriorra Sturlu-
sonar og brœ&ra hans Mjer þykir iíklegt, a&
einhver af Sturlungum, e&a þeim mjög ná-
kominn, hafi eett Morkinskinnu saman.
í Morkinskinnu er mesti fjöldi af vísum,
og eru vísurnar, eins og öll skinnbókin, prerit-
a&ar stafrjett; böndin eru leyst upp og prent-
u& fullum stöfum. Vísurnar eru minna af-
iaga&ar, en í mörguni ö&rum bandritum, en
þó eigi nærri alls sta&ar rjettar. þafc yr&i
hjer of iangt, a& fara yíir þær aliar og lag-
fœra ailt, þa& er aflagafc er í þeim. Jeg ætla
því a& eins a& taka nokkur dœmi
Bis. 16ic: Megþ gat av&lingr eiga
ognar milldr þa er villdi.
Á aövera: Mæg& gat ö&Iingr Eyda
ógnarmildr, þá er viidi.
B!s. 199 : Ræ&r þv en resir 0þri
rict alldri sio kalldan
sveit for sinom drotni
snioll Noregi ollom
Á a& vera: Ræfcr þú (en ræsir œ&ri
rístr aldri sjó kaklan ;
sveit tœr sínum drotni
snjöli) Noregi öllum.
BIs. 11231: Gramr va fregr til feiyþar
flestan sigr enn digri
hltjir þv ef heima sætir
heilagt fa!l til vallar.
Á a&vera: Gramr vá frægr til J’remdar
%