Norðanfari - 08.05.1869, Blaðsíða 2

aldra og óborinna, er a& miklu leyti bomin
undir því, af) stjórn Iands vors verfii framvegi3
hagab sem bezt og á hinn eblilegasta hátt.
f>etta var mönnum Ijóst 1851 þegar ræba átti
stjórnarskipunarmál vort á þjóðfundinum, þá
var áhugi manna svo vel vakandi, sem vib
varS bdizt. Látum oss nú eigi heldur sofa
efia liggja á lifi vorn, þótt vjer höfum or&ib
af reyna þröng og bágindi á þessum tfmum.
Látum oss ekki í hugsunarleysi til nefna ein-
hverja og einhverja til af) undirbúa grundvall-
ariög lands vors. Látum oss prófa vandlega
hverjir eru hinir hyggnustu og skarpskyggn-
ustu af þeim mönnum, er vjer eigum kost á,
og kjósum þá eina til þingfarar í þetta sinn.
Hjer er um meira ab gjöra en vegabóíalög
eba lög um spítalahluti osfrv.; slík lög má leife-
rjetta innan skamms þótt þau hafi misteluzt;
en stjórnarskipun vora getum vjer ekki kákafe
vib ab leiSrjetta ár eptir ár, ef svo hörmu-
lega til tækist, ab hún misheppnabist í undir-
búningnum. Látum 033 einkanlega, elskubu
landar, vera samhuga og samtaka. Látum
engan hjerabaríg eba hjerabakeppni koma oss
til ab kjósa fremur þingmann innan ' hjerabs
heidur en utan hjerabs, ef annarstabar væri
hæfari menn ab fá cn í hjcrabinu, Hjer ræb-
ir unr sameiginlegt gagn alls landsins, allrar
þjóbarinnar. Látum oss sýna kapp vort í því,
ab hvert kjördæmi gjöri allt, sem í þess valdi
stendnr, til ab veita þingmannsemhætti sitt
sem allra bezfum manni. Látura oss nú þeg-
ar eiga meb oss fundi og samkomur til ab
skýra þetta mái fyrir oss, til þess ab vera oss
úti um þingmenn, svo vjer eigum þá vísa og
komum eigi óvibbúnir á kjörþingin í vor. Lát-
um enga vináttu ebur óvináttu, engar fortölur
ebur úrtölur hafa áhrif á atkvæbagreibslu vora.
Höfum abeins augun á heill fósturjarbar vorr-
ar og nlbja vorra, en lítum hvorki til hægri
nje vinstri frá þessu takmarki. Bibjum allir
góban Gub ab gefa oss til þessa vitsmuni og
stöbuglyndi.
Á sumardaginn fyrsta 1869.
E.
Nú er þá póstur kominn ab sunnan og
hefir fært hingab brjef og biöb, er flytja ýms-
ar frjettir. Sú merkilcgasta af öllnm þessum
fregnum er samt sagan af útveib stjórnarbót-
armáls vors á ríkisþingi Dana; og svo kon-
ungsbrjefin frá 26. febr. s. I. (sjá Norbanfara
15. þ. m ), hvar meb konungur vor hefir leyst
upp alþingi þab sem nú er; og býbur ab nýj-
ar kosningar skuli fara fram og vera lokib
fyrir júnímán. lok næstkomandi og hinir nýju
alþingismenn vera komnir til Reykjavíkur 27.
júlí í sumar. f> a r verbi þeim skýrt frá
h v a b. þeir e i g i ab gjöra.
Urn mebferb ríkisþingsins danska á stjórn-
arhótarmáli voru má lesa í þjóbólfi og Baldri.
Jpar segir svo: ab nefnd sú, sem i landsþing-
inu var sett f málib og síbast fjaliabi um þab,
ábur ríkisþinginu var slilib (27 febr. s. 1),
hafi komizt ab þeirri niburstöbu, ab veita oss
úr rtkisjóbnum danska 15,000 rd fast árgjald
og 35,000 rd. laust, er haldast skyidi óbreytt
í 10 ár, en fara minnkandi úr því um 1,750
rd. á ári, svo þab þannig hyrfi á 20 árum,
ebnr ab 30 árum libnum, Lengra komst málib
ekki og varb ekki útkljáb; og engar líkur voru
til, ab þingib yrbi rýfara vib oss, þó þvíltefbi
gefist kostnr á, ab ræba þab til lykta. þelta
mun konungur vor hafa sjeb, og því ekki vilj—
ab leyfa, ab málib yrbi til lykta leilt á þessu
þingi.
þannig lítur þá út um samninga þá, er
vor allramildasti konungur v i I d i í gegnum
dómsmálarábgjafa sinn gjöra vib ríkisþingib,
nm fjárframlag oss til banda, um endurborg-
un stór-fjár þess, er á umlibnum öldum hefir
runnib inn hjá Dönum frá oss. þetta eru
nú aíleibingarnar af 20 ára undandrætti þeim
er danska stjórnin hefir látib dragast úr hömlu
ab leyfa oss ab verba abnjótandi, hinnar miklu
freisisgjafar vurs ógleymaniega konungs Frib-
riks hins 7., er iiann meb opnu brjefi 4. apríl
1848, nam ab nokkru leyti úr gildi konunga-
lögin 14, nóv. 1665, lagbi frá sjer konungs-
e i n v e 1 d i b og hjet og veitti ö 11 u m þegn-
um sínum stjórnarbót, sem hann ætlabist til,
aÖ v j e r yrbum abnjótandi jafnfijótt og
samþegnar vorir Ðanir. En er hann sá, ab
þab ckki gat heppnast sökum fjarlægbar lands-
ins, gaf hann oss sjerstakt og ský-
laust loforb um samskonar stjórnarbót
og þá var ab komast á í Ðanmörku, meb
allrahæsta brjefi 23. sept. 1848.
þab er þessi jafnrjettis hluítekning í
frelsisgjöfinni, sem stjórnin til skamms tíma
hefir þóttst hafa heimild til ab apturhalda oss,
og borib fyrir ýmist þetta ýrnist hitt. Afþessu
hefir, sjer í iagi í seinni tíb, leitt hib rugl-
ingslega rjettarástand og öfttga stjórnarform,
cr nú jafnan tálmar, og tálmab heíir allt of-
lengi ýmsum framförum og nytsamlegum fyr-
irtækjum og stofnunum hjá oss. þ>ab er nú
aptur þetla fallega! rjettarásland sem stjórnin
hefir viljab hafa. fyrir grundvöii þann, er stjórn-
arbót vor skyldi ab nokkru leyti hyggjast á,
þar til á aiþingi 1867, ab vor allramildasti
konungur Ijet ieggja fyrir þab „frumvarp til
stjórnarskipunar laga handa fslandi“, langttim
frjálslegra en ábur; og hjet — í auglýsingu
tii alþingis dagsettri 31, maí 1867 —, ab
roynaab semja svo vib ríkisþingib, ab
fslandi verbi veitt úr ríkissjóbnum fast árstil-
lag 37,000 rd og hrábabyrgba tillag 12,500rd.
sem ab 12 árum libnum færi árlega minnkandi
um 500 rd. En í álitsskjali til konungs, í
stjórnarbótarmálinu 1867, stingur alþingi upp
á fastákvebnu árgjaldi 60,000 rd og telur fjár-
veiting þessa, sem verulegt undirstöbn atribi
stjórnavbótar vorrar, og þab meb rjettu. Og
í frumvarpi því til iaga um fjártillag Dana til
íslands, er ríkisþingib itafbi nú til mebferbar
er fast árgjald sett 50,000 rd og brábbyrgba
tillag lOOOOrd, er fari iækkandi eptir 12 ár
urn 500 rd. á ári. Af þessu sjest, ab vor
aliramildasti konungur viil líta landsföbur-
lega á þarfir vorar; enda getur þab ekki dul-
ist hans konungiega vísdómi, ab hans hásæli
fyrirrennari, frelsisgefandinn, g a t e k k i ætiab
oss jafna hluttöku í gjöfinni, sem hann
þó skýlaust lýsti yfir og hjet oss, n e m a
því ab einsab vjer u m I e i b fengjum
naubsynlega efna-krapta til, ab
færa oss hana í nyt eptir tilgangi hans.
Áb þessari meiningu virbist og ab sljórnin
hafi látib þokast í seinni tíb, þar á móli
höfum vjer heyrt hvernig ríkisþingib tók í
málib, er á átti ab herba.
þab er allt svo fjárspursmáiib, sem þetta
m e s t umvarbandi mál vort virbist ætla ab
stranda á.
f>ab er ab vísu ekki smáræbis fje, sem
þetta mál er húib ab kosta oss, fyrir sakir
undandráttarins og hinna mörgu vafninga stjórn-
arinnar, og lítur út fyrir, ab ekki sje enn
1 o k i b meb þann kostnab fyrir undirtektir
ríkisþingsins; en „mikib skal til mikiis vinna“
og ailt þab er vel tilvinnandi, e f málib á
endanum fær g ó b 1 o k. En lapgtum meiri
kostnab og óheillir ieibir af því, ef vjer þiggj-
um hina fyrirhugubu stjórnarbót, án þess
ab hafa, eba fá næg efni til ab færa
oss hana r je 11 i 1 e g a í nyt. Slíkt væri
heidur ekki ábyrgbarlaust fyrir oss gagnvart
nibjum vorum eba komandi kynslób.
Gætum vor því, Islendingarl G-ætib yb-
ar, þjer verbandi alþingismenn I Gangib eigi
ab neinum afarkostum, er útlitur fyrir, ab oss
kunni ab bjóbast, vibvíkjandi fjárhags abskiln-
abinum. Bíbum heldur enn og þreyjum von-
góbir um, ab betur blási síbar. Vjer erum
orbnir svo vanir bibinni, ab oss bregbur ekki
vib. Gætum þess, ab hetri er engin
stjórnarbót en sú, er afla hlýtur oss
þungrar skattálögn ogná þóekki
tilganginum. Vjer erum heldur ekki færir um
nú, og verbum ekki færir um svo fljótt, þó
harbindunum linni hrábnm — sem engin veit
nær verbur —, ab bæta á oss þungum skölt-
um; en sh'kt leibir þó aubsjáanlega af því,
ab þiggja hina fyiirhugttbu stjornarhót meb
j a f ri 1 i t 1 u fjárframlagi af hendi Dana og
ú 11 í t u r fyrir ab oss k u n n i ab hjóbast,
eptir undirtektum ríkisþingsins.
þar vjer nú sem.stendur, erum alþingis-
manna lausir, er vonandi ab sýslumenn vorir,
prestar og hreppstjórar gangist fyrir, ab iijer-
abafundir verbi haldnir í vor tii ab ræba um
þ e 11 a m e s t umvarbandi mál vort, þar telja
má víst, ab þinginu verbi fengib þab til meb-
ferbar í sumar og sendum þinginu ótraubir
bænarskrár í þá stefnu, er vjer ætlum happa-
sælasta, svo því verbi kunnur þjóbarviljinn.
Komura oss einnig nibur á alþingismanna
kosningunum og reynum ab láta þær takast
sern bezt, þótt tíminn sje naumur. Förum
varlega í, ab skipta á þeim þingmönnum, er
voru í m e i r i hlutanum í stjórnaibótarmálinu
1867 ; því vjer vitum þar „hverju vjer slepp-
um en máske ekki hvab vjer hrepptim"; eink-
um þar fæst þingmanna-efni vor fylgja þeim
góba erlenda sib, ab gjöra alþýbu fyrirfram
abal meiningu sína urn helztu fyrirliggjandi
þingmál.
Á sumardaginn fyrsta 1869.
P.
SATT ER BEZT AÐ SEGJÁ.
„þrátt fyrir öll þessi boborb (o: ura
harnaspurnirigar) er þab þó óvíba venja ab
prestarnir spyrji börnin nema á 7 viknaföst-
unni, eba ekki lengur en svo, ab þeir einu-
sinni komist út kverib meb þeim, ábur en fermt
verbur“. Svona stendur skrifað í „Islenzkum
kirkjuretti eptir Jón Pjetursson“ á 101. bls. ^
Jeg hefi verib ab bíba eptir því, ab ein-
hverr presturinn mundi kasta orbi fyrir stjett-
arbræbnr sína, móti þessu eba cinhverju öbru,
sem dómarinn segir þó ekki allskostar rjett f
þessari bólc.
En jeg hefi ekki orbib þess var bingab til,
ab nokkrum þeirra hafi orbib þetta ab vegi,
og er svo sem þeir jáli m^b því ab dómarinu
segi satt. Má vera þeir hafi feilab sjer vib a&
bera vitni í eigin sök móti lionum.
þó jeg sje enginn sjerlegur presta vinur,
vil jeg láta þá njóta .sannmælis, og iýsi því
yfir meb þessum línum, ab framburbur dóm-
arans um presta í greininni, er jeg setti hjer
í upphafi, er ósannur um flesta presta á Aust-
urlandi. Iljer þekki jeg engan svo hirbulaus-
an prest, ab hann spyrji ckki börn frá föstu-
inngangi og fram ab hvítasunnu, hvenær sem
börnin koma til kirkju, fyrir ulan þab.sem þeir
spyrja ferminga börnin tvisvar í víku á föst-
unni og margir lengur fram eptir. Og engan
prest hefi jeg þekkt hjer, er fari þó ekki tvis-
var yfir kverib, meb fermingar börnunum áb-
ur en hann fermir þau. Hjer eru líka enn
nokkrir prestar — því ferbetur—scm spyrja