Norðanfari - 15.12.1869, Blaðsíða 3

skal jeg leyfa mjer ab skýra y6ur frá því
helsta.
Kaupmaíiur Sveinbjörn Jacobsen — sem
jpjóíiólfur og Baldur hafa verib aS togast á
um — kom á ofannefndu skipi seint í septem-
ber síbastl. til Grafarós og flutti þegar í sta&
vðrur sínar í iand í hús þau, er sagt hefir ver-
i& hingah til afe tilheyri Henderson, og Ander-
son & Comp.og verzla&i þar me& þær. þegar skip
hans var alfermt vörum og fer&búife, vildi sú
ógæfa til a& hinn 12 okt. kom fjarska nor&-
anve&ur og fytgdi því óvanalegt brim og sjó-
rót, tók þá skipi& a& hrekja og rak loks a&
landi fyrir innan »Ko!ku“ þar laska&ist þa&
bvo a& sjór kom mikill í þa&. Engu af vörun-
um var bjarga& úr skipinu, heldnr lágn þær
þar í salti þanga& til uppbo&i& var haldiö hinn
20 októb. umborb á skipskrokknum.
Af þessu leiddi a& kaupendur gátu ekki
eje& vörurnar, sem þeir hu&u í og ur&u því
líkt og sagt er a& „kaupa köttinn í sekknum“,
ef þeir á anna&bor& vildu nokkuö kaupa. Af
farminum var talsvert lýsi og tólg og var hvort
um sig, a& fáeinum tóigartunnum undanteknum
bo&i& upp í einu lagi og þor&u fáir a& hjó&a
í þa&, því mönnum mun hafa veri& lítt kunn-
ugt, hve mikib var af vörum þessum, nema
skipstjóra og herra Svb. Jacobsen, enda keypti
hinn sí&arnefndi hvortveggja vi& mjög Iágu
ver&i. Sí&ast var skipib selt, enn ekki í einu
lagi eins og lýsib og tólgin, heldur var tekib
af því “spili&“ og siglutrjesstúfar, sem or&i&
höf&u eptir þegar siglutrjen voru höggvin fyr-
ir bor&, og ýmislegt fleira erhaigt var a& losa.
J>a& er víst enginn efi á því, a& hef&i vörun-
um veri& bjargab úr skipinu eins og jeg hefi
heyrt a& gjört hafi veri& annarsta&ar vi& slík
tækifæri, og menn ekki þurft a& kaupa vör-
urnar svo gott sem blindandi, þá hef&i þetta
uppbob or&i& áhatasamara fyrir almenning og
sjer i lagi fyrir þá sem ábyrgÖ höf&u tekiö á
skipinu og farminum, enn á hinn bóginn hef&i
herra Svb. Jacobsen fariö á mis vi& mikinn
hagnaö ; en okkur bœndunum þykir jöfnu&ur-
inn beztur.
Sölu8kilmálar voru a& horga skyldi f pen-
ingum vi& hamarshögg, og þar a& auki áttu
kaupendur a& grei&a innheimtumanni — a&
lfkindum svo sem f ómakslaun fyrir a& veita
peningunum móttöku — átta skildinga af hverja
um ríkisdal.
Sagt er a& optnefndur herra Svb. Jaeobsen
muni hafa keypt meira en helming af öllum
farminum, og a& hann ætli a& geyma vörurn-
ar í Grafarós til næsta vors.
X.
FRJETTIR II1LEID4R.
Kafii af brjefi úr Su&urmúlasýslu 17. nóv.
1869: „Eitthvab ver& jeg a& skrifa þjer í
frjettaskyni og rifja upp sí&an í vor, þvf langt
er si&an jeg skrifa&i þjer nokkub. Galli er
nú samt á frjcltum hje&an, a& þær eru fáar
góbar, enda hættir mönnum vif>, þegar ervi&-
lega gengur, a& gleyma me&Iætistímunum, en
muna helzt bágindin.
þ>ess niun jegí hafa getib vi& þig fyrr, a&
mikill sultur var& og bágindi um Austurland á
útmánu&um í fyrra og korn var ekki ab fá
nema á Djúpavogi En þá vildi svo vel til,
a& 8á sem slýr&i þar verzlun, Kammerassessor
Weyvadt, er vitur ma&ur og hinn gó&gjarnasti.
Hann lána&i kornib, me& mestu nærgætni, út
tim allar nálægar sveitir og morgum úr fjarska.
Sóttu þurfandi menn til hans úr einum 10 til
12 sveitum. Sí&an hefi jeg heyrt a& menn
hafi staöib fur&u vel í skilum vi& hann, og
fjekk hann fjarska mikla verzlun í sumar og
eins í haust, enda var hann sá eini verzlun-
arstjóri á Austurlandi, sem lána&i í haust öll-
um aptur korn, sem stó&u nokkurnveginn í
skilum vi& liann, og munu engir hans verzl-
unarmenn, sem borgaÖ gátu a& mestu skuld
sína, vera kornlausir nú, eins og 'margir a&rir,
sem áttu skipti vi& hina.
þa& er eitt hi& ska&legasta í verzlun okk-
ar, þessar skuldir á víxl, a& vera búinn a& j
ve&setja vöru sína e&a binda milli kauptí&a.
En óhentugasti tími til a& koma af þessu ó-
lagi eru hallærisárin. Sje þá fyrst hætt a&
lána, getur þa& ollab hungurdau&a, Sumir
verzlunarstjórar hafa nú Iáti& menn ve&setja
skepnur sínar fyrir skuldum, þó ætla jeg þab
sje varla nema einn þeirra.
Kaffidrykkja, tóbaksey&sla, kramvörukaup
og — ofát — þessir meinvættir velgengn-
innar, hafa húi& menn á betri árunum und-
ir þetta mikla volæ&i og hörmungar, sem nú
eru komnar yfir okkur, og halda okkur enn í
sama horfi. Víndrykkjuna nefni jeg ekki, þó
hún sje ætíb versta ska&ræ&i. Ilún var farin
a& minnka ví&ast hvar hjer í sveitum, á&ur
en har&ærib var komi&. Bindindib hjerna á
árunum eyddi henni harla lítib, en þa& gjör&i,
án efa, anna& gott, a& flestum fór þá ab þykja
skönnn a& því, aö diekka vit frá sjer, Nú er
skorturinn farinn a& vekja líka tiifinningu hjá
mörgum, út af kaffidrykkju í sveitum, kram-
vörukaupum, skarti og ofneyzlu, a& niönnum
þykir minnkun a& því a& svelta heilu hungri
tímuin saman og standa í sífelldum skuldum,
fyiir þenna óþarfa munaö og hjegónia og nijiig
er nú kaftidrykkjan tekin að niinnka, kram-
vörukaupin niinni, og allur sparna&ur haf&ur^
sem meun hafa lag á.
þú hágt yr&i í hjera&ssveitunum í vor, þá
ætla jeg a& miki& bágri hafi or&i& hagurinn
sumsta&ar vi& sjúinn, og varö fólk þar sár-
magurt á suinum stö&um. Jeg lieyr&i meÖ
sannindura tii a& mynda úr Rey&arfir&i, a&
þar voru heiinili, er fólkib var& horab og mundi
hafa dái&, ef gó&ir menn hef&i eigi bjargab
því betur. Skip komu þangab of seint. Carl
Tulinius, kaupma&ur á Eskifir&i, var kornlaus,
en vildi alvarlega hjálpa og kom me& ö&rum
á fundi til a& reyna a& rá&a bót á vandræb-
unum. Hann hvatti til a& hinir efna&ri legg&i
saman dálílib, til a& bjarga aumingjunum, en
ílestir voru þá búnir a& reita svo burtu, a&
þeir gátu ei lengur, þá lofa&i hann a& reyna
a& halda lííi í nokkrum hinum aumustu í
hál.fri sveitinni fáeina daga þar til skip kæmi,
en sjera ílallgrímur á Hólnmm f hinurn part=
inum og munu þeir hafa efnt þa&, eins og
þeir gátu. Skip kom brá&um eptir þetta. Líkt
þessu lieyr&i jeg ví&ar væri í Ijör&um og var
þar almennt ney&arkvein.-
Sveitaþyngsiin eru or&in óvanalega mikil
og mun ví&a vera 100 fiska útsvar á me&al
búenda, en alls sta&ar nmrgir, sem ekkert geta
goldib og margfaldast þá útsvarib á hinum
efna&ri. Mjer hetir verib skrifab v(&a a& utn
þetta, og sumt þekki jeg kringum mig. I
Rcy&arfir&i hafbi til a& mynda þurlt 7000
fiska handa þurfandi; þar eru alls rúmir 40
búendur og geta margir þeirra ekkert lagt til
sveitar. En sagt a& 80 rd. Itafi verib lag&ir á
kaupmanninn sein kva& þó vera fátækur ma&-
ur, 60 rd. á sýslumanninn og 60 rd á sókn-
arprestinn. 900 íiskar, segja mcnn hafi verib
lag&ir á vinnumenn, sem tíunda og a&ra sem
engar skepnur áttu, Eptir ni&urjöfnunina
stakk kaupma&urinn upp á, a& þeir sem helzt
gæti, skyldi gefa fátækum a& auki dálítib, sem
grípa mætti til þegar í mestu nau&ir ræki og
lofa&i strax 50 rd. Jafnmiklu iofa&i sóknar-
presturinn. Svo ur&u eigi fleiri til a& sinui,
enda eru þar fáir aflags færir. Mjer þykir
vert a& halda á lopt þvílíkum manndygg&a-
verkum, sem koma fram þegar mest liggur á.
og hvort sem heldur væri. Veitjegab margir
gó&gjarnir menn gefa og útbýta ári& um kring
mjög miklu til bjargar þurfandi. þafe ber
minna á því og er sí&ur haft í frásögum, því
slíkt er alvenja. Sama gjöra líka jafna&ar-
lega þeir, sem gefa stórgjafir í einu. {>a&
gæti or&i& mikil hjálp á ney&arárum, efhjálp-
ar8jó&ir e&a lánssjó?ir væri til í sveitum og
þeim væri vel stýrt, a& grípa til þcirra þegar
í nan&irnar rekur.
I Sey&isfir&i var& útsvarib 4700 fiskar, en
þar eru ab eins 19 búendur, sem tíund gjöra
og nokkrir af þeim mjög snau&ir, En þar
eru líka margir útlendir, sem hjáipa me& út-
svörin, svo sem verzlun Knutsens, Hammer
og Nor&menn. Hefi jeg heyrt a& yfir 2000
fiskar hafi verib lag&ir þar á a&ra en hænd-
ur. Hammer hefir verife f haust á Vestdais-
eyri me& sitt Ii& og Nor&menn hafa byggt
mikla verskála hinumegin fjar&arins, þeir
hafa be&i& allir í haust eptir síldinni en hún
kom aldrei og enginn afli, og fara þeir nú
svo búnir heim þa& eru bágir kostir.
I minni sveit voru útsvör um 2800 fiskar
en búendur rúmir 30, margir sem lítib geta
goldib. Af þessu heyrir&u hvernig hjer er
sveitahagurinn,
þá er a& minnast á tí&arfari&: þa& var
kalt og þurrt í vor. Sau&búr&ur lána&ist fram-
ar vonum. Grasib spratt seint og heldor lítib.
Hafísinn var vi& langt framm í ágústmánub.
Seint var& byrjafe a& slá, ví&ast í 14. viku og
nýttist allt vel fram yíir höfu&dag. f>ó kom
áfelli í 16. viku me& snjó og illvi&rum. Var&
sumsta&ar jar&laust fyrir kýr nokkra daga og
hætt heyskap nærri í viku. þri&ja e&a fjór&a
september, byrja&i ótí& me& rigningum, svo
krapáve&rum, fannfergju og frosti í miöjum
mánxi&inum og hjeldust har&indi til sífeasta
september. Menn áttu óvenju úti af heyi,
ví&ast undir gaddi. Fyrstu daga af október
voru blí&vi&ri en litlar þý&ur, þá ná&u þeir
heyjum, sem áttu þau á lágum nesjum og
mýrum; en þa& sem var til hálsa og fjalla
e&a í móum, kom aldrei upp, því fyrir mi&j-
an október kom aptur áfelli me& snjó og
grimmdum. þá ur&u 2 menn úti í Mö&rudal
og hrakti fjölda fjár. Fór margt til dau&s í
fannir og tjarnir. Eins fór sumsta&ar á Jök-
uldal a& fjé hrakti og fennti og vantar enn
margt af því. Aptur hlána&i nokkub um
veturnætur og ná&u þá sumir dálitlu af heyi.
En margir eiga þó enn úti hey í fjör&um og
út á Hjera&i undir snjó, því veturnáttabatinn
var& lítill og skammvinnur. Byrju&u brá&um
aptur har&indi, sem haldast enn og er ví&a
komin fannfergja.
Verzlttn var hjer mikil í sumar og hin
skársta hjer á landi. þa& máttum vi& þakka
hafísnum, a& nokkruleyti. Vegna hans lentu
lausakaupmenn inn á Sey&isfjörb og komu nokkru
kappi í verzlunina. En af þvl svo hagar hjer
í megin hygg&inni, a& menn geta leitab á ýmsa
verzlunarsta&i, breiddist ver&lagib út til þeirra.
Rúgur var& 10 rd , baunir 12rd., grjón 14rd.;
ull 36 sk. (jafnvel 38) tólg 18 sk. Nú íhaust
var matvara vib sama ver&, en kjot 6—7 mk.
ipd- , mör 16 sk. , gærur frá 4 til 7 mk. jafn.
vel 7 mk. 8 sk. hinar beztu á Eskiíir&i. Tólg
var 18 sk. þangaÖ til skip fdru. Kaupmenn
tóku allt fje. sem menn gátu látib, kvíaær og
lömb, til þeas a& ná sem mestu af skuldun-
um, og til a& geta hjálpab um kornib Fjeb
var mikib ijelegt, eins og von var, eptir þvf-
líka tí& sera verib haf&i. Me& þessu lagi borg-
a&ist samt mikib af skuidum í haust, en iít-
i& fengu margir aptur af korninu, þvíekkivar