Norðanfari


Norðanfari - 17.10.1870, Síða 1

Norðanfari - 17.10.1870, Síða 1
ít ‘ IJt af áskorun prestpins Jdnasar Bjiirns- sotiar á Ríp vil jeg fúslega vi&urkenna og lýsa yfir, af) nijer beíir or&iS þaf> rnjög ófyrir- synju, aft taka í 32. nr. Nf. prívatbrjef frá velnefndnm presti, er átti ab komast frá rnjer í brjefi til kunningja míns á Englandi. þar sem nú brjef þetta hefir þannig verib prentab án vilja og vitundar höf. þá bib jeg hann einkanlega hjcr meb og lesendur blabsins ab taka cigi hait á þessári ógsetni minni. Ritst. NÝ IJUGVEKJA. Uab hefir verib sagt, ab Jslendingar væru ekki síbnr nántfúsir og menntagjarnir en abr- ar þjöbir og ab þeir hafi alls ekki verib af- skiptir, ab því er andlegt atgjörfi, námsgáfur, skilning og jafnvel fegurbartilfinning snertir. f>etta ætla jeg ekki heldur sjc ofsagt, þegar þjóbin er skobub í heild eba þorri manna, án þess ab mifa dóm sinn ab eins vib liina ein- stoku, sam fram úr skara. jþannig hafa marg- víslegaT menntir og vísindi þróast á landi hjer fremur vonum, hjá svo fámennri, fátækri, af- skekktri og slrjálbúandi þjób, eins ogalkunn- ugt er’ án Þess tfmi og rúm hjer leyfi ab tala um þab nákvæmar en svona almennt, þvi fitgjörb þessi hefir sjerstakt efni, en þab et ym Þá m ennt, s e m h j e r á I a n d i h e f- ir átt s v o hörmulega litlu láni og ^ f ' abfagna og hefir enn þá ' j á alþ ý b u manna og þia fe jafnve ‘ j a s u m u m m ö n n u in m e r k u m, þ j ó b- legum, greindum og ab öbru leyt m e n n t n b u m. þessi mennt er þó ein- htcr hin fegursta og elskuverbasta og einkai vel lögub til þess ab efia sanna ánægju og fognub, þegar hún er rjett um hönd höfb og sannleika lysir hún því þá, fyrir vifkvæmr: eguibartilfinningu, ab hún er ættub úr æfra 'eimi; þvílíku ætterui síiiu lýsir liún fremui en maigar, ef eigi fiestar abrar menntir. þeii , slen<3i"guin, eem í raun rjettri bera kennsli ' i c me,lnt' munu vel fá sjeb, af því ei jeg hcfi lijer . , ' . , .... aS*’ vib hvaba mennt eg á himr flestir fá Pi.i. . „ f sJeb þab, enda ætla jeg fæsta þeirra trúa því ,k ..... .. . lega fáfrób í þeaeari ... jeg. þab er aufsætt ab h;„ , ,,, , ’ ao ojcr ræbi jeg ekki 11 m skáldskapmn, þótt ip„ i . , , . . , , f ruu jeg kunni ab hafa lysl þessan mennt ab einhverju leyti Kk. og hon- 7 Diæt,i því> þegar ræba er um skáld- S1<«P, þurfa lslendingar ekki ab bera kinnroba Pott smekkurinn, einkum í r„,v,, . • 1 sumum greinum ‘ous, hafi stundum vcrib bágborinn. Efa - n‘»nu þau skáld vor ekki vera nokkur, e. "erri annari þjób þætti sómi ab eiga? Já, og jeg ætia vfst megi fullyrca, ab hin íslenzkt jo ann skáldakap 0g f því lýsir hún fegurb- artilfinning sinni. En ^ hjer tala uro og jeí? hni. ,7,. . , , , ? , h jeg bei þjóbinm á brýn af nun hafi vanrækt oe „ , . , . . g n,æki (hinar einstöku undantekningar giöra ekUi u-, l„i i , , . I Þjobina) og sem hun kann ekk, ab meta likt því( 8effi ym er þess. mennt, segi jeg, er þó „4tengd 8ká|d’ Saapnnm, ab minnsta kosti ekki ónákomnari en hjúib er húsbóndanum, eba þó fremur ab U'jer finnst, líkt og barnib cr skylt forcldri Eínu, því skáldskapurinn liefir ■— ab mjer fmnst__ Sctib af sjer þessa mennt, cins og fabir barn. Jeg veit ab vísu, ab skáldskapur getur verib bæbi í bundnu máli og óbundnu, en þó vona jeg ab allir játi, ab hib bundna mái (rím- ib), er hinn sanni, hinn eiginlegi búningur skáldskaparins, og jeg tala hjer um skáldskap- inn í einka klæbum sínum, því þab er hinn sanni skáldskapur, ef han| ab öfru leyti af- neitar ekki sjálfum sjer, þáb er ab skilja ef efnib og inálib er um lcib skáldlegt. Vjer vitum allir, ab skáldskapurinn er ekki ab eins til þess, ab hver Iesi liann fyrir sjálfan sig einan, heldur á hann og ekki síb- ur ab framberast fyrir öbrum samkvæmt rjettri og fagurri fjelagsfýsn hjartna vorra ; og fyrir því, ab skáldskapurinn er svo fögur og ab- dráttarsæl mennt og opt næsta há og vib- kvæm, hrífur liún tilfinnitigailífib og snertir tíbum hib fagrasta í mannshjartanu og þab því meir, sem fieiri verba þá gagnteknir af hinu sama eba í einu. Til þess þá ab skáld- skapurinn nái tilgángi sínum, ab úlbreifa hib sanna, rjelta, fagra, háleita (eba yfir höfub þab sem skáldib hugsar, finnur eba vill) gegn- uin tilfinningalífib, þarf skáldskapurinn ekki ab eins ab vera sannur skáldskapur, heldur þarf hann og ab framberast tilhlýbilega þeir eru allmargir, og þótt þeir sjeu sjálfir skáldlegir og Smekkmenn, er frambera ætíb skáldskap líkt og óbunndna ræbu (lesmál), af því þeir geta þab ekki öbruvísi, þótt fegnir vildu, vegna einhverrar vönlunar, sem opt er hkamlegseblis, sem hægt num verfa ab skilja. Og þessi framburbur getur tíbum verib áhrifa- mikill og fagur, þegar vel er fylg-t efninu og ríminu veitt fitllnægja, en þetta cr lesmáls- framburbur, sem ekki á sjer stab nema af eins manns munni f einu. En skáidskapn- um heyrir ekki síbur til sjerstakur og ein- kennilegur framburbur, optast fieiri en eins manns í sarna tíma og stundum margra í senn, og þessi eiginlegi framburbur skáldskap- arins, er íþrótt efa mennt út af fyrir sig, ab- greind frá öbrum vísindum, en skyldust skáld- skapnum, og má kallast meb sanni himinbor- in, eins og hann sjálfur, þessi hinn æbri, iiinn sanni. hinn til- hlýbilegi, I hinn fagri og hrífandi framburbur skáldskaparins, er mi, eins og allir geta skil- ib SONGURINN, og má annabhvort segja, ab iiann sje í vinnu eba þjónustu skáldskapai ins, sem lians heimamabur, eba getinn af honum, svo allir sjá, hvab þetta er skylt. þab má því virbast undarlegt, ef nokkur ann skáld- skap, en ekki um leib söngnum. En jeg er hræddur um, ab þetta því mibur eigi heima hjá hinni ísienzku þjób, því jeg álít í sann- leika grátlegt, iive Islendingar eru fáfróbir í söng og leggja yfirhöfub litla eba nálega enga rækt vib hann og trúa margir hverjir ekkí, þegar þeir, sem betur vita, segja eins og er nm íslenzka alþýfusunginn, og mjer virbist almenningsálitib harla mótfallib þessari ágætu mennt, því ef satt skal segja, þá verb- skuldar hinn almenni söngur Islendinga varla svo veglegt nafn ab heila söngur, jeg tala helzt um hinn almenna íslenzka kirkjusöng, eba hvernig farib er meb sálmalögin í kiikjunni: eba heimaliúsum. Söngur þessi er þá þannig yfir höfub ab tala, ab sá sem þekking hefir á rjettum söng og fögrurn, iiann ýmist fælist hann, þykir hann hæbilegur eba mjög svo leibinlegur. f>ctta er ekki hcldur svo mikil — 75 — furba, því lagamyndir þessar eba lög eru al- mennt svo smekklaust sungin og eru rannar nokkurs konar lagleysur meb úteijandi dillanda og hringlanda upp og nibur, stundum nærri því sitt lag í liverju versi í sama sálmi og víst sjaldgæft ab sami söngmabur syngi sama lagib ætíb eins, lieidur hefir söngur þessi í sjer þab frjálsræbi, ab þab má þá og þá bregba sjer á lcik þar og þar upp úr eta nibur úr, stundum svoua, stunduro hins vegar, rjett eins og andinn inngefur í þab og þab skiptíb, En sá andi er ýmist andi heimskunnsr, van- þekkingarinnar eba tilgerfarinnar, og ávallt andi smekkleysisins. Af því lögin eru svona faus og hringlandi, þá flýtur af þvíyab hverleikur sjer í lögunum upp á s i n n liátt, eptir því sem li a n s eigin andi gefur Iionura inn (sbr. þab er svo margt sinnib sem rnab- u r i n n e r), svo ab, þegar stimir leika sjer upp eptir, þá leika abrir sjer nibur á vib og sinn fer í liverja áttina og stundum verbur enginn öbrum samróma, mikinn part af því margopt, ab hver vill vera sinn eigin herra í þessu sem öbru og hafa þab frjálsræbi ab syngja eptir sfnum vilja og smekk, en ekki annara (sbr. nyngnr h v e r m e b s í n u nefi), en laga sig ekki eptir öbrum, sem betur syngja og smekklegast þab er allopt svo í kirkjum, ab þab er ekki nóg meb þab, ab sinn iiefir eiginlega hvcrt lagib, eba lag myndina ab nokkru leyti frábrugbib, íivcr npp á sinn bátt, heldur og keppist stunJum hver fram fyrir annan, svo einn eba tveir eba svo eru lengst á undan, en forsöngvarinn sjálfur þá, ætla jeg, sjaldnast í þeirra tölu; nei — þeir stökkva fram fyrir hann, þrátt fyrir hans þakk, rjett eins og í vebhlaupi; á góbum vtgum fara menn etundum í kappreib til kirkjunnar eba frá, en í kórnum fara mcnn í kappsöng, hib fyrra lasta jeg ekki, en hib síbara cr étilhlýbilegt. Svona syngja íncrin stundum, rjett eins og í smáhópum, þar sem hver hópur syngur á eptir öbrum, svo dæmi munu til, ab þcgar hinir fyrstu eru bdiiir meb vers, eru hinir síbustu f mibju veisi, svo ab þeirra sem bezt og rjettast syngja, gætir ekki, eba þeir þagna, af því þeim líkar ekki söngurinn. þegar hver út af fyrir sig syngur þannig í sjálfræÖi, reglulaust, upp á sinn eig— in hátt, mætti svo kalla, sem sjerhver söng- manna þessara sje lagasmibur (Componist) hver býr til sitt lag. (Framh. síbar). SJALDGÆF SANNLEIKS JÁTNING. (Sjá „pop. homöopath. Zeitung* og „homöo- pathisk Tidende“ 3 Række, 1. Aargang nr. 21. 1869). Marchal de Calvi í Parísarborg, professor í læknisfræbi og ritstjóri læknatímaritsins „Tri- buue mbdicale“ hefir í þessu riti farib þeirn orbum um lækningar Bhomöopaþa“, ab hver vísindamabur, sem á annab borb er sannleiks vinur, getur haft þau sjer til fyrirmyndar, „Á Iæknafundi þeim sem f fyrra (1867) var haldin undir árslokin, var eitt umtalsefn- ib um lækningar „homöopaþa“, en eins og vant cr, meb nógri kímni og drembilegri fyrirlitn- iugu, svo jeg rjcbist í ab láta viui míua vita,

x

Norðanfari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.