Norðanfari - 29.10.1870, Blaðsíða 3

— 83
nií cr ranglega liaft þlgufal!, þar cr nefnifal!
skal vera. þannig segjum vjer ntí e-u fer
l'niqnandi, í staf) þess afc segja e-d fcr hnicjn-
anda, á sama hátt sem fornmenn sögJu, og
vbr segjum enn: e-r hlutr fer vaxandi eJa
þvevrandi,
(Framh. sftar).
UM MÁL þAU ER EIGI NÁÐU FIíAM AÐ
GANGA Á ALþlNGI 1869.
(Framh ).
4.
Mdlrd umstjórn jafnadarsjódavna (I., 120
—-122,11., 132—134). Erá þingeyingum kom
bænarskrá (39 nöfn) þess efnis: 1, ab all med-
fcrd jafnadarsjódsins í Nordur-og Ansturaml-
inu „d undanförnu yrdi nákvœmlega rannsölr-
nd og 2, ab ncfnd manna yrdi skijtud í hvcrju
amti til pess ad hafa d hendi sljórn jaýnad-
arsjódanna med amtmnnnunum. Bænarskráin
var felld frá nefnd eptir litlar umræímr, enda
virBist htín fremur vera spvottinn af rig vib
amtmanninn enn af aimennri naufcsyn. Ilvab
fyrra atribib, er fram á cr farib, snertir, virb-
ist þab hafa verií) í alla stabi rjett af þinginu,
ab leifca þab hjá sjer, og þab því fremur sem
beibendur virbast ab byggja þab á ímyndun
sinni, ab stjórn jafnabarsjóbsins muni eigi
verja gjaldinu til hans allskostar rjettilega, en
byggja þab eigi á neinum hinum auglýstu
reikningum, enda mundi þab bcra lítinn árang-
ur, ab bibja um rannsókn reikninga, sem þeg-
ar eru endurskobabir og líklega stabfestir af
lilutabeiganda stjórnarrábi. Síbara atribib í
bænarkránni er mikils varbandi, en stjórnin
hefir lýst því yfir (konungl. auglýsing til al-
þingis 1. júrif 1861, II 4), ab þab atribi sje
óágreinanlegur Ubur í sveitastjórnarroálinu, og
líklega liefir þab vakab fyrir þinginu í þetta
skipti, er þab eigi vildi gefa þessu atribi gaum,
enda benti konungsfulltrtíi til, ab jöfn þorf
væri á því, ab önnur communal málefni
amtmanna væri falin nefnd á hendur á samt
amtmönnunum, en nefnd mundi eigi ab svo
stöddu geta stungib upp á þvi, sem f því til-
liti væri naubsynlegt, Ef menn meb bænar-
skrám til næsta þings vildu aptur hreifa þcssu
máli, ab koma bagfelldara fyrirkomulagi á
stjórn jafnabarsjóbanna, mundi ráblegast ab
lireifa vib sveitastjórnarmálinu í heild sinni,
og bibja alþing ab ámálga um þab vib stjórn-
ina, en jafnframt vekja athygli á þeim atrib-
um málsins, er almeriningi þættu mest varba,
ogcndatil vara bibja um brábabyrgbarlög þeim
vibvíkjandi, ef rnálinn í heild sinni eigi gæti
jnnanskamms orbib rábib til lykta,
5.
Um vernd listaverka gegn ept-
irmyndun. (I., 140-141, II., 143.). Yfir-
dónrari Jón Pjeturson bar fram þá nppástungu,
ab tihkipun ýyrir Danmnrkn 31 marz 1364
um eptirmyndun listaverka cda. lHct lagabod
yrdi lagt sem fnrmvarp fyrir nœsta alþtngt
Tilgangur uppástungnmannsins var sá ab fá
samhljóbun í löggöfinni, meb því ab áþekk lög
\oru til og á leibinni í öbrum greinum. þessa
uppástungu felldi þingib meb litlum atkvæba-
fjölda, líklega af þvf, ab tíminn hefir þótt
naumitr, en naubsyn slíks lagabobs er ei.gi brýn
ab svo kotnnu. Líklegt er, ab lík uppástunga
fcngi góban byr síbar, meb því ab ekkert veru-
legt sýnist verba haft a moti henni.
6.
Um ad fclla lagalodin úr alþingistidind-
um. (I., 701—702, II., 161-162). þing-
mabur Skagfirbinga stakk upp á því, ab fella
vidbœtirinn vm lagabud og reglugjördir stjórn-
arinnar úr ulþingisiidindunum, í því skyni ab
œinnka alþingiskostnabinn, Uppástunga þessi
var rædd scm innanþingsmál. Forseti hjelt
því fram. ab haldib væri vibtekinni venju í
því efni, og tók fram, a b þab væri handhœgra
fyrir þá er viija kynna sjcr atþingismál, ab
hafa lagaboiin í alþingistíbindunum, ab þab
væri naubsynlegt fyrir aiia bæbi á Islandi og
í útlönduin, er kynna sjer mál vor af tíbind-
unum, ab hafa lagabobin þar, og a b þab væri
óheppilegt, ef um stund væri liætt ab prenta
þar lagabobin, en yrbi svo tekib upp á því
aptur, og taidi þann kostnab, er gengur til
prentunar lagabobanna naufsyniegan og skyn-
samlegan, og alþingi virbist ab iiafa fallizt á
álit hans, ineb því þab felldi uppástunguna
eptir mjög litlar umræbnr. þab verbur eigi
betur sjeb, cn ab eigi beri neina brýna naub-
syn til þess ab prenta lagabob og stjórnarbrjef
í þingtíbindunum, meb því ab ailir geta haft
abgang ab þeim í stjórnarmáiatíbindunum og
sjálfsagt er kostnaburinn vib prentun þeirra
talsverbur, þar sem þau í síbustu tíbindunum
voru nærfellt 8 arkir, en prentun hverrar ark-
ar kostar 12 rd. auk pappírsins, sem ne.mur
allmiklu, og fleiri kostnabur, sem því er sam-
fara. En þó er sá kostnabur varla svo stór-
vægilegur, ab greibendur alþirigistollsins mundi
finna til nokkurs Ijettis, þó ab því væri hætt.
(Framh, sibar).
HÁLFYRÐI UM IIÚSSTJÓRN Á ÍSLANDI.
í hlabinu Norbanfara liefir nýlega borib
fyrir augu vor ritgjörb meb þessari fyrirsögn
„Dálítíl athugasemd*. Höfundurinn drepur
stutilega á þab í tjebri grein, ab litísaga sje
sumstabar mjög ábótavant á Islandi og erurn
vjer honnm samdóma um þab ; því næst drep-
ur hann á nokkrar lielztu rábstafafanir á fyrri
og síbari tímum, sem yfirvöld landsins gjört
hafi til ab lagfæra þetta og ab lyktum gjörir
hann þá ályktun, ab þab sje kominn tími til
fyrir oss íslendinga ab rába bót á þeim göll-
um, scm nú sjeu á hóss-og sveitastjórn hjá
oss, en hann tilgreinir ekki á livern máta þetta
sje mögulegt eba meb öbrnm orbum bendir
ekki á nein mebul til abhi inda því í lag, sem
mibur kynni fara í þessu tilliti, en þetta tinnst
oss hefbi þurft ab vera og vjer hefbum kunn-
ab höfundinum þökk fyrir, ab hann hefbi gefib
þess háttar „athugasemdir“. — „Hústngt hjá
oss á ab setjast í langtum betra stand enn
hón nú er“ sagbi Finnur byskup1 á sinni tíb
__ og þetta hefir lengi verib vibkvæbi hjer á
iandi, en hvab sýnir betnr framkvæmdar-og
aílleysi innanlands stjórnarinnar, en þab, ab
slíkar umkvartanir á rökum byggbar hafa á
hverjum mannsaldri til sín héyra látib ? Lög-
gjöf um góba htísstjórn vantar oss ekki, en
Ilúsagafororbningin gamla frá 1746 er nú
orbin í fárra höndum, og fyrst hún var ab
vitni Jóns Eiríkssonar konferenzrábs „komin
undir hekkinn allareibu“ árib 1779 hvab mun
þá vera nú ? En nú kemur sú spurning:
Hvaba emhættismenn hafa brýnasta skyidu ab
vaka yfir góbum húsaga á Islandi ? Jeg veit
ekki betur en þab sjeu einkuin p r e s t a r og
hreppstjórar upp ti 1 sveitanna, sem lög
vor leggja þá skyldu á herbar en vib bænd-
urnir eigum ab taka oss þeirra áminningar og
dæmi til uppörvunar. Byskuþ Finnur sagbi
um presta á sínum dögum „ab þeir gjörbuab
sönnu sitt“ (o: sína skyldu) í þessari grein,
cn hvert þeir allir gjöra þab nú hlessabir —
um þab felum vjer góbfúsum lesara ab þenkja
og álykta ; lieyrt höfum vjer, ab vor núvcr-
andi stjórnsami byskup hafi á vísitazíum sín-
um lagt þá spurningu fyrir prestana: „Er
1) Æfisaga Jóns Eiríkssonar (Kk. 1828) Yibb. nr.
12, 173 bls.
góbur húsagi í þessum söfnubi? samt bebib
upplýsingar um hvert hreppstjórar og meb-
lijálparar veittu þeirn abstob til ab vibhalda
góbri reglu í söfnubunum* og sjáum vjer af
því, ab byskupinum er annt um, ab lögunum
sje framfyigt í þessum mikilsvarbandi pósti —•
samkvæmt fororbningu 3. jtíní 1746 § 35 og
víbar og fátækrareglugjörb 8. jantíar 1834 í
hverjum bábum tilskipunum hreppstjórar eru
minntir á skyidu sína ásamt prestum.
Jeg ætla ntí þessu næst ab setja fram í
stuttu máli mína einföldu meining um hent-
ugustn mebul til ab bæta htísaga á Islandi í
þeirri von, ab góbftísir menn taki viljan fyrir
verkib en þessar eru mínar uppástungur:
1. Ab prcstum, hreppstjórum og mebhjálp-
urum sje uppálagt af yfirvöldunum ab
gæta hjer ab Itítandi skyidu sinnar.
2. Ab löggjöfin frá 3. jtíní 1746 verbi prent-
ub á íslenzku ab tilhlutun alþingis og út-
býtt mebal almennings, ab minnsta kosti
2 expl. handa hverjuin lirepp og 1. handa
liverri kirkju.
3. Ab 1. barnaskóii ab minnsfa bosti — verbi
meb tímanum settur á stofn í hverjum
fjðrbungi iandsins þar, sem hib opinbera
hafi sjerstaka umsjón meb nppeldi og
kennslu og sting jeg uppá ab slíkirskól-
ar væru stofnabir af frjálsum samskotum
landsmanna sjáifra.
4. Ab allir htísbændur í sveitunum hafi ein-
dregin samtök um ab framfyigja góbri
htísstjórn á heimilum sínum samkvæmt
skyldu sinni og fyrirmælum vinnuhjtía-
Iaganna frá 1866 og láta ekki hjóum sín-
um haldast uppi óreglu eba taumlaust
sjálfræbi átölulaust því síbur þrjózku eba
pretti; heldur framfyigi landsins lögum —
og þeim rjetti, sem htísbændum þar er
veittur — meb röggsemi og sanngirni.
5. AÖ sveitarstjórnarlögin verbi endurskobub
sem fyrst, og myndugleiki lueppstjóranna,
sem lögreglu-eöa pólití-þjóna jafnframt
aukin og þeim ákvebin viss laun afjafn-
abarsjóöi amtanna eins og stjórnin stakk
upp á 1865.
Vera má ab mönnum þækti þab ekki alls-
kostar samferba anda þessa tíma, ab stinga
upp á ab Húsagafororöningin frá 1746 væri
prentuö ab nýju óbreytt; máske þækti betra
ab ný ioggjöf í sömn stefnu kæmi út til ept-
irhreytni, en þab sýnist mjer mikib spursmá!.
Gamall bóndamabur.
Herra ritstjóri Björn Jónsson!
í ybar heibraba blabi 27. þ m. er skýrsla
yfir verb á íslenzkum vörum. Meb því tll—
gangurinn hlýtur óefanlega ab vera sá, ab
gefa íbtíunum hjer sannar upplýsingar um á-
sigkomulagib á marköbunum (erlendis), þá
væri þab rangt gjört af mjer, ef jeg ekki
mótmælti missögnum þeim, sem jeg held hjer
eigi sjer stab. Hvab verÖib á prjónlesinu
sncrtir, þá veit jeg ekki til ab fengizt hafi 28
— 40 sk. fyrir alsokka og 12—16 sk. fyrir vetl-
inga. þar á móti veit jeg, aö jeg seldi prjón-
les næstl. 6. og 18. jtílí, og öblabist þetta verb,
fyrir þab sem komib hafbi frá Skagaströnd 22
sk. fyrir alsokka, og 6 sk. fyrir tvíþumlaöa
vetlinga. En frá Akureyri 24 sk. fyrir alsokka
og 8 sk fyrir vetlinga. Hvab verbib áhrærir
á ullinni og lýsinu, þá er þab lieldur eigi
rjett hermt. Ull sú sem í júlímánubi kom
lieim frá Austurlandinu, meb Díönu, var skpd.
af livítu ullinni selt fyrir llOrd., en af mis-
litri ull 75 rd., lýsi 27-28 rd. þetta verb var
ábur styrjoidin millum Frakka og Prússa hófst
16. júlí. Eptir þcssi stórtíbindi, var óiaögu-