Norðanfari - 12.11.1870, Blaðsíða 2

an lut fyrir oss, Trójumanna 15. k. (í Ann-
aler f. nord, O/dJryndirhed 1848, 36 12). Er
þat mín ti/laga, at afsvara ekki þessu máli,
Diagns s , 2 , 5 4). andsvar ok tillaya Erl-
iiigs skakka, Tlkr. 760 9. til/aga þorhalis As-
grímssonar, Njáls s. 145. k.
Reykjavík, 1870.
Jón þorkelsson.
UM MÁL þAU ER EIGI NÁÐU FRAM AÐ
GANGA Á ALþlNGI 1869.
(Framh.).
7.
Um launabót handa sýslu-
m a n n i n 11 m í Gullbringu-ogKjós-
arsýslu (I., 194—201, II., 157—158)
þingmaíur Reykvíkinga fdr fram á, ab þ i n g-
j t) ú t v e g a í) i s ý s ! u m a n n i n 11 m í G 1111-
b r i n g u s ý s I u u m 5 0 0 rd. 1 a u n a b ó t
á ári ú r ríkissjóbi, og studdu þab mál
ýmsir þingmcnn, er áltu heima í Reykjavík og
þar í grennd. þab var tekifc fram, ab rekst-
ur sýslunnar væri svo vandasamur, ab fólks-
fjöldi vævi þar mjög mikill, einkum á verlíb-
um, afc sýslan væri erflb yfirferbar, ab eptir-
gjaldsmálinn væri ónotalegur, og ab tekjurn-
ar (7—800 rd. ab sögn) væri ekki lífvænlegar
Ýmislegt var tekib fram í móti, svo sem ab
abrar sýslur væri langtum erfibari yfirferbar,
talsvert launa minni 0. s. frv., og var uppá-
stungan felld, ab því er virbist meb góbum
rökum. Iivab laun sýslumannsins í Gullbringu-
sýslu sjerstaklega snertir, virbist sem hann
mætti geta kdrnizt af meb 7—800 rd., þd tekj-
urnar eigi væri meiri, ef hann er ekki því
mciri fjölskyldumabur, cnda hefir eigi annab
heyrzt, enn hann hingab til hafi getab lifab
sómalega. Sagt er, ab dýrt sje ab lifa í
Reykjavík, þar sem hann nú býr, þá er eigi
sýnt, ab öllu ódýrara sje fyrir embættismenn
ab lifa sómasamlega sumstabar til sveita, eink-
um þar sem erfitt cr meb abfiutninga, og ekki
næst til sjávar, en menn verba á eigi allfáum
stöbum ab sæta langtum verri kaupum á ýms-
um vörum, enn í Reykjavík, enda er búskap-
urinn opt völt stob. þab er annars eptirtekta-
vert, eins og tekib var fram á alþirigi, ab bæbi
sýslumenn og abrir cmbættismenn vorir v-irb-
ast æbi þurftarfrekir í samanburbi vib prest-
ana, og þó hlýtur þab ab vera allt eins naub-
synlegt, ab prestar geti lifab sómasamlega.
þó ab vcrkahringur presta sje talsvert minni
enn t. a m. sýslumanna, þá munu margir
þeirra hafa ab starfa hátt upp í sýslumenn-
ina, og þó ab undirbúningur undir prestem-
bættin hafi hingab til verib talsvert kostnab-
arminni enn undir sýslumannsembættin, þá
mundi sá munur ab mestu hverfa, ef laga-
kennslan yrbi innlend. þab er aubsætt, ab
sum embætti hjer á Iandi eru mjög rýr og
væri æskilegt, ab þau væri gjörb girnilegri og
launa iiærri, þó ab liá laun engan veginn sjeu
skilyrbi fyrir duglegri embættisfærzlu, eins og
opt er barib vib. En vjer verbum ab sníba
©ss stakk eptir vexti. Embættismenn vorir
verba ab láta sjer nægja meb laun sín, þó þau
sjeu ekki sem rífiegust, því vjer ernm fátækir.
þjóbin getur eigi keypt verkamenn sína mjög
dýrt. Laun embættismanna vorra, enda eigi á
hinum rýrustu prestaköllum, eru naumlega svo
lítil, ab þab þurfi ab hamla duglegri embætt-
isfærzlu, ef eigi skorlir viljann, og varla mun
þab alltítt, ab launarífkun auki framkvæmdir
cmbættismanna, þab mun mega álíta þab
rjett, sem þingmabur Suburmúlasýslu (sfra Sig-
urbur Gunnarsson) sagbi á síbasta þingi í öbru
máli, ab „ef haganlega væri ab farib, gætu öll
embætti á íslandi veitt þeim vibunandi upp-
cldi, er hefbi þau á hendi*. Ilinar fátæku
sýslur í Vesturamtinu mundu skipast, ef at-
vinnulausir lögfræbingar væru til, og eins er
líklegt, ab hin rýrari prestaköll, sem hafa ver-
ib prestlaus um stund, skipist, þegar prcst-
lingar fjölga þab virbist rjett af alþingi, ab
gegna ekki mjög launarellu einstakra manna,
hvab helzt ef þar eru í mebalembættin, enda
mun öllum þingmönnum Ijóst, ab sá er vilji
þjóbarinnar, ab þeir sjeu daufheyrbir vib slík-
um bónum.
8.
Um stjórn Zandsprentsmidjunnar (I , 365
—368, II, 209—212. iTil þingsins kom
bænarskrá frá nokkrum mönnum á Seltjarn-
amesi og í Reykjavík (28 nöfn). sem jafn-
framt er kæra yfir stiptsyfirvöldunum. Til-
efni hennar má sjá, er bann nokkurt frá þeim,
eem skýrt er frá í þjóbólfi (21 ári, hls. 153)
og Baldri (2 ári, bls, 48). þar er sagt, ab
stiptsyfirvöldin hafi bannab Einari þórbarsyni
prentara ab prenta nokkra nafnlausa grein
nema úrskurbur þeirra komi til Bænarskrá-
in um þetta efni, sem er nokkub harborb, vill,
ab alþingi lilutizt til, annabhvort ab stijits-
yfirvo/din taki aptur nefut bann og ad þeim
verdi scttar fastari skordur mcd stjórn jirent-
smidjunnar, eba ab /andsjirentsmidjan sjc tekin
iindan yfirrádmn þeirra Bænarskráin skobar
svo, sem meb banni þessu sje misbobib rjett-
indum prentarans, linekkt atvinnu prentsini'j-
unnar og þröngvab prentfrelsi, meb því ab
þab komi f bága vib tilsk. 9. maí 1855 Kon-
ungsfulltrúi taldi mál þetta „eingöngu umbobs-
legs eblis“. þab er sjálfsagt, ab ef meb hann-
inu væri misbobib frelsi prentarans, þá lægi
beinast vib, ab hann bæri sig upp vib stjórn-
ina, ef liann væri óánægbur, og treysti sjer til
ab ctja kappi vib hina háu húsbændur sína,
og þó ab abrir kvörtubu undan því atribi, gat
eigi verib ástæba til fyrir alþingi ab skipta
sjer af þvf. En hin atribin liggja ab minnsta
kosti nærri ætlunarverki alþingis, og fiutnings-
mabur bænarskránnar (flalldór Fribriksson)
benti til þess, ab rjettast mundi, ab þingib
rannsakabi mál þetta. En þingib tók bænar-
8kránni eigi alls kostar kurteislega, og felldi
hana frá nefnd, án þess ab neinar ástæbur
kæmu fram fyrir því, bænarskráin f hinum
almennu atribum væri ekki á nægum rökum
byggb. Ilvab kæruatribin snertir er erfitt ab
dæma um þau. Ólíklegt virbist samt, ab prent-
smibjan bíbi neinn verulegan atvinnumissi vib
bannib, því líklega sjá stjórnendur hennar
henni fyrir nógu verkefni, enda mun hún
hingab til litla atvinnu hafa liaft af nafnlaus-
um greinum, er prentabar hafa verib sjerstak-
lega. Ilitt kynni heldur ab vera, ab rilfrelsi
manna sje þröngvab, ef þeira er synjab ab
láta prenta greinar, er eigi fá rúm í blöbun-
um, án þess ab nafngreina sig. Hvernig scm
mál þetta kann ab vera vaxib, virbist sem
nefnt bann stiptsyfirvaldanna sje eitthvab f-
skyggilegt, bæbi eptir lofinu í þjóbólfi og iast-
inu í Baldri ab dæma, enda virbist þab ekki
geta verib sprottib af umönnun fyrir sóma
prentsmibjunriar, og líklega eigi prenlarans
heldur. Ef slíkar kærur kæmu til alþingis
aptur, sýnist vert, ab málib væri ítarlegar
rannsakab, enn í þetta sinn var gjört.
(Framh. sibar).
TVIER ÐÓMAR UM „ÁGÆTÍ IIINNA
FORNU MlLA“.
I.
þýtt (Eptir Thiers1: Rapport S, la Cham-
bres dcs Ðóputes).
Gríska og Latína eiga ab vera undirstaba
1) Franskur rithiifundur Og friEgastur sagnamoist-
mennta ungmennanna og vissulega mundj
þjóbarandanum linigna cf á þessu væri breyt-
ing gjör. Forniildin er hib fegursta, sem tit
er í heiminum Hómer skáld Sofokles og Virgi-
lius eru jafn ómissandi fyrir vísinda þekkjara
eins og Fidias og Praxiteles fyrir íþróttamann-
inn þab eru ekki einasta orbin, sem ynglino--
um eru kennd þegar menn láta þá nema Grískrr
og Latínu þab eru abal-legar og hálleygar
hugsanir; þab er saga mannþjóbarinnar í ó-
brotnum mikilfengum og órjúfanlegum mynd-
um. Ætli menn flýtti eigi fyrir apturför hins
unga manns á vorri öld ef menn leiddu hanu
burtu frá uppsprettu fornmálanna (klassisku
tungnanna). þegar htigur manna er fastur
vib gróbagirni og hversdagsleg störf — og
sem, þá sjaldan hann hvarflar frá stundlegura
hugsunum og veraldargóba — leitar eingöngn
ab ósannri fegurö, í hverju allt of mikiö er
borib. Vjer skulum lála ungmennin lifa í
fornöldinni þessum rósama fribsæla og heill—
samlega gribarstab, er á ab geyma hjörtu
þeirra hrein og óflekkuö. Tími sýngiminnar
og sjerplægninnar — þótt vjer skyndum hon-
um ekki meb uppfæöslu hins unga manns _________
mun koma nógu snemma — þab veit trúa
mín.
II.
(þýtt úr cnsku úr Dr. Arnold „London Jour-
nal 0f Education“ (þ e. Uppeldis tímariti)
p. VII).
Ef þjer nemib latneska og gríska tungu
brott úr yöar skólum, þá fjötriÖ þjer liugsan-
ir nútíbarmanna vib sjálfa sig og þá, sera
næstir eru á undan þeim. þjer munub afmá
svo margar aldir af reynslu heimsins og koma
oss á hina sömu tröppu eins og efmannþjób-
in hefði fyrst orÖib til 1 500 árum eptir Gubs
burb. Andi Grikkja og Latlandsbúa (Róm-
verja) er í öllum megirigreinum, eins og andi
sjálfra vor og ekki einasta þab, heldur er hann
vor eiginlegur andi á mjög fnllkominni sjón-
hæb. þcss vegna er þab í óeiginlegri merk-
ingu þegar þeir Aristoteles1 Plato, þúkidides2,
Síseró og Tasítus3 eru nefndir fornritendur;
þeir eru í raun rjettri samlandar vorir og
samtímismenn en þeir Iiafa þá sömu yfirburbi
(advantage) frain yfir abra. sem liinir greindu
ferbamennirnir, ab þab, sem þeir hafa veitt
athygli hefir framfarib á stöbum þeim. er þorri
marina fær nje til komizt. þab hafa þeir og
eigi ab síbtir sjer til ágeeta, ab þeir —ab vjer
kvebum svo ab orbi — eins og meb augum
sjálfra vor sjeb liafa þab, sem vjer ekki sjeb
fáum af eigin rammleik; hjer af leibir þá ab
þaÖ sjónarmib, er þeir komast ab getur til
líkst vorum efnnm (circumstances) og þab, er
þeir Iœra oss, er svo svasúblegt, eins og þaö
væri nýtt og hefir sömu þýbing (value) fyrir
oss, sem nýrra tilfella fjöld, oss snertandi, og
þróar og vexir hina þarflegu kunnustu á nátt-
úrufari sibabra (civilized) manna. Jafnvel þar
settl afsprettur lesturs enna merku fornritenda
eru hvab óglöggsæjastar og minnst á lopt drep-
Íb, og þaÖ enda af hinum lærba manni sjálf-
um, þá hefir ailt ab einn fornám hans áhrif
á öndu hans, sjer þess vott í smekkfrelsi og
yfirgripsnógleik hngsana og sjónaleiöslu. Er
griska og lntnenka eru einasta sjónum leidd-
ar, sem mál, þá er nœtsta þarfsamlegt ab
nema þær einkanlega fyrir þeim sökum ab
þær veita oss hæfleika til ab undirstanda (to
ari vorra tíina ; eitt af snilctar verknm hans er „Kcis-
aradóms og ræbisnianns Saga“ fyrir stuttu snörub á
dönskn. þjb.
1) Frægur heimspekingnr kennari Alexanders Mikla.
2) Agætnr sagnaritari á Grikklandi skrábi sögn
Pelopseyjarstríbs.
3) Itúiuvcrskur saguameistaii á dögum keisaranna