Norðanfari - 22.06.1871, Blaðsíða 3

— 53 —
VEKÐUR UA EKRERT G.TURT FYRTR
KVENNFÓLKID?
I næstl. áis NoiTanfara nr. 12.—13.
hreiff'i herra Páll Melstef þeirri spurningn:
,,Hvaf verfur hjer gjört fyrir kvennfólkib “
Sífan hcfi jeg alltaf bebif) í góbri von um,
&b einhver mundi koma fram meí) heppilegt
ráb, til af iijáipa þessum fyrstu og helztu
lærimeisturum þjófarinnar, eins og Páll kall-
ar kvennfólkif mef rjettu, mefan stóra sker-
ib, sem hann minntist á, stendur oss fyiir
flestum framförum, og anfsætt er, af eigi er
hugsandi ab konia tipp skólum, en sú von
hefur hrugbist til þessa. þegar þó ærnu fje
er árlega kostab til ab mennta unga karlmenn
í ýmsum greinum, til þess þeir meb tímanum
verbi, eigi abeins jafnokar fefra sinna, held-
ur taki þeim fram í mörgu tilliti, þá virbist
illa eiga vib, ab kosta svo litlu til kvenn-
fólksins, ab því liljóti ab fara aptur, því
„þab er svo bágt ab standa í stab.“ Jeg vil
nú ab vísu ekki segja, ab svo sje, og þab
vill líklega engin; en jeg vil leyfa rnjer ab
Bpyrja: lifif þá eigi sú tilfinning innst í brjóst-
tim vorum, þó benni sje ekki opinberlega
hreft, ab hin almenni efna skortur og skulda-
kröggur bsenda, eigi víba hvar rót sína ab rekja
til innanhússtjórnarinnar; því verbur held-
ur ekki neitab , ab margir bændur ávinna nú
meira en ábnr, og allvíba sjást töluver&ar
framfarir bæbi til lands og sjáfar. Hey aflinn
hefur verib aukinn til muna meb jarbabótum,
þó þær sjen erm þá eigi nærri nógu almenn-
ar, lengri ljáum, og lengdum heyannatíma
og í líku hlutfalli hefir sjávarútvegnum farib
fram, sem hvorttveggja mætti nú vera farib
ab gefa búunum álitlegan arb, ef hitt ann-
ab væri því sambobib. En þessar framfarir
virbast eigi vera kostnabarsamari menntun ab
þaklia, hekdur mestmegnia bimirn einstöku
dugnabar og framfaramönnum, sem hafa meb
eigin dæmum kennt þær og útbreitt í kring-
Um sig, og einkum á heimilum sínurn; þar
sem eigi einasta synir þeirra, heldur einnig
verkamenn, hafa gelab lært abferbina án bók-
legrar menntunar ab mestu.
Allt ab einu verb jeg ab álíta vinnauda,
ab mennta hinar nppvaxandi dætnr vorar , í
því naubsynlegasta sem þær þurfa til ab geta
orbib heibarlegar búsfreyjur, án þess kcmib
sje npp skóla; en til þess þurfum vjer ab
nota vcl þá kiapta, sem nú eru fyrir hendi
er mjer hefir hugkvæmst ab mætti á þenna
hátt:
í hverri sýslu gjöri jeg ráb fyrir, ab til
sjeu nokkrar konur, sem eru svo vel ab sjer
í kvennlegum listum, ab þær gætu tölvert
menntab ungar stúlkur í því tilliti. þcssar
ajttu ab vera svo velviljabar hinum yngri
systrum sínum og íöburlandinu, ab gefa kost
á, ab taka þær til kennslu í 3 ár meb líkum
kostum og ibnabarmenn taka drengi. Til
þessarar menntunar ætti ab velja hinar efnileg-
ustu stúlktir, svo kenslan kæmi ab notnm.
Meb þessu fengjum vjer innan skamms núga
kennara, sem nota mætti fyrst um sinn til
ab Uenna hin natibsynlegustu húsfreyjustörf,
8em Páll telur, „ vefnab , fatasnib, fatasaum,
matbúnab; ab halda húsi og hlutum hreinum
og í reglu; ab stjórna allri iunanbæjarviiiiiu
meb ráídeild og reglusemi, og eigi livab sízt
venja þær vib þrilnab og hreinlæti, skinsam-
legan sparnab og hagsyni“. þar ab auk ætti
ab kenna þeim hyggilegt baina uppfóstur,
sem er einhver hin helgasta skyhla allra lnís-
líiabra, en virbist allt ofviba einna laklegast
af hendi leyst hjá þeim. Sömuleibis ættu þær
ab læra ab geta gjört grein fyrir tilkostnabi
og notum af ýniBum matföngum og innan-
bæjarvinnu, sem er naubsynlegt skilyr&i fyrir
góbri bústjórn.
Fáist nú þessi kennsla, svona einföld og
umfangs lítil, þar sem hún er ab mestu leiti
verkleg, vona jeg ab ungar slúlkur og meb-
rábamenn þeirra, sjái eigi í ab kosta til henn-
ar 3. ár vinnnlaunum, sem jeg gjöri hjer um
40rdl. enda þikir mjer illa takast, ef sá kostn-
abur borgast ekki rfkulega meb franntíbinni.
Ef línur þessar gætu orbib til þess, ab
hinu nm rædda velferbarmáli væri frekari
gaumur geíin, þætti mjer þeim eigi illa
varib. 8—|— 6.
fió oss virbist þab vera mjög nytsamt og
lofsvert fyrirtæki, ab koma upp kvennaskólaí
Reykjavík, þá er þab eptir áætlun stofnend-
anna, bnndib svo ærnum kostnabi, ab fáir
munu geta klofib hann; vjer álftnm því ab ab-
ferb sú, sem farib er fram á hjer ab ofan,
mundi mikln betur geta samrýmst og eiga vib
kjör og kringumstæbur fiestra af landsins
dætrum, og mælum því hjermeb fastlega fram
meb henni.
Ritst.
Æ SJER GJÖF TÍL GJALÐA.
Eins og sjá má af greininni í Norbanfara,
nr 21—22. „Hvab er þab sem forvitinn vill
ekki vita“ hefir Arnijótur prestur Ólafsson
orbib allæfur vib okkur Tryggva Gunnarsson,
útaf spurningu þeirri er vib beindum ab hon-
um og ábyrgbarrhanni þjóbúlfs í 17. —18. núm-
eri Nf. þab er reyndar eigi aubvelt ab sjá,
hvjtb þab er, sem blessabur presturin hefir
e i n k u m tekib sjer lil í grein okkar Tryggva,
en næst liggur ab halda, ab hann í m y n d i sjer,
ab vib munnin gruna sig um „óeinlægni“ og
„velvildarskoit“ til herra Jóns Sigurbssonar.
Sök bítur sekann, segja menn þessi innbyrling
prestsins, kemur út í harla einkennilegum •—
ab jeg ekki segi afskræmialegum — búningi,
sém alls eigi skartar betur en í meballagi, &
geistlegunr mennta manni. Jeg skal taka til
dæmis orbiri „ab spyrja að gleibgosa
spurningu m“ „gleibarmát“ o. s frv, þá
hefir honum eigi þótt sjer takast fullvel upp
f óbundnum stíl, og því hefir iiann orbib ab
taka gamla hrakbögu traustataki til ab árjetta
meb þctta merkilega ritsmíbi sitt. þessara og
þvílíkra grasa, kenndi aldrei í vfsinda akri
sjera A. þegar hann var þúsund þjela smib-
ur í Kaupmannahöfn ; en nú síban hann skipti
um stöbu, og gjörbist andlegur saubrekur
Yxndæla, hefir fjölgab grasa legundum í gras
garfci hans, og þar hafa sprottifc ýmsir þeir
ávextir sem almenningi hefir bobib vib ab
hergja á, svo sein sjá má mebal annars, af
hinni nafnkunuu Kjertaforms grein
hans í Nf. 1867.
þelta mál cr ofur einfalt og þarf ekki
langrar útlistunar vib. þab mun naumast
nokkur efast um þab, ab hinn góbfrægi höf-
undur brjefs þessa er bjer ræbir um , hafi
ritab þab í bezta tilgangi, og af innilegri vel-
vild til ættjarbar sirmar. Ab hann sendi þab
okkur 19 þingmönnum, en eigi öbrum nje
fieirum landsmönnum, getur verib skiljanlegt,
þegar þess er gætt, ab hann vissi — eba
hlaut ab vita — ab ýmsir á mebal lands-
manna, hafa allt abra skobun en hann á stjórn-
málum vorum, og ab honum hlant því ab vera
þab fullkomlega Ijóst, ab þab var tilgangs-
laust ab senda þeim hrjefib, þar sem þeir
mundu •— nú eins og fyrri — virba öll hans
góbu ráb ab vetiugi. Hjer var því ekkert
„puknr“ á ferbum , eins og sjera A. er ab
flimla meb í giein sinni; enda er J. S. svo
alþekktur ab djöifnng og hreinskilni, í hverju
máli sem er, ab enginn mun ætla honum þab,
ab hann skorti þor til ab láta sjá tillögur sín-
ar á prenti. Ab enginn okkar 19 sem brjéfib
var sent, befir auglýst þab í biöfuniim ætla
jeg hafi komib til af því, ab vib munum allir
hafa álitifc þab óþarft, þar sem brjefib barst í
flest, ef ekki öll kjördæmi landsins, og gat á
þann hátt orbib almemiingi nægilega kunnugt.
Nú spyr jeg þá cnn, sjera A. ab þakkalausu:
hvab kom þab honum vib, hvort vib auglýst-
um brjebfc á prenti, efur áannan bátt ? Hafbi
bann nokkra heimild til, ab setja okkur fast-
ar leglur í þessu efni ? Eba cr pukrab meb
allt þab sem ekki er prentab ? ern eigi
allir erns tindilfættir í blöfcin, meb hvab eina,
eins og sjera A. — sem betur fer — og þab
eiga heldur eigi allir eins aubveldan abgang
ab, þeirn eins og hann — sem einu gildir.
þab getur vel verib ab pukrab hafi verib meb
brjefib þarna í kringum sjera A. af einhverj-
um þeim orsökum sem hann bezt þekkir, en
hjer í kjördæminu hefir þab ekki verib. Jeg
hefi sýnt þab hverjum sem sjá hefir viljab, og
auglýst þab á mannfundum, og vib önnur
tækifæri. Jeg fyrir mitt leyti, verb því ab
lýsa sjera A. ó s a n n i n d a m a n n ab því,
ab hjer hafi verib pukrab meb brjcfib, og vona
ab hann finni sjer skylt, ab kroppa sjálfur um
þá hnútu sem hann hefir kastab ab mjer, allt
þangab til liann hefir rekib af sjer slibru orb-
ib meb rökum.
En svo jeg komi þá til afcalefnisins, senr
sje, hvern tilgang sjera A. hafi haft, til ab
auglýsa brjefib á prenti, og hverja heimild
fyrir því, þá er jeg hjer einn til svara og
svara því eigi heldur nema fyrir sjálfann mig.
þ>ó þab væri nú óþarft, svo sem ábur ersýnt,
ab prenta brjefib , þá gat þó ekkert verib á
móti því, ef þab hefbi verib gjört í tíma, og
undir söniu kringumstæbnm sem voru þegar
brjefib var ritab. En nú hafa þau atvik orb-
ib á milli, sem hafa, snúib stjórnmálum vor-
um í allt annab horf, og öfugt frá því sem
ábuv var , svo ab hin velvildarfullu ráb hins
góbfræga brjefritara, gátu eigi lengur orbib ab
tilætlubu liíi, og þá var um leib tiigangslaust,
ab halda brjefinu lengur á lopti þar sem nú
málum vorum er komib í þab óefni, ab heil
ráb geta máske eigi lengur ab haldi komib, þá
verfcur eigi öfcru um kennt en aubnuleysi Is-
lands, sem hefir alib þau ómenni í elli sinni,
er fyrir bleybisakir, ebur annara enn aubvirbi-
legri orfcsaka, hafa flúifc undan merkjum þeirra
af landsins sonum, sem mefc þreki og djörf-
ung hafa haiizt fyrtr rjettindum þess og heibri,
og ef til vill geugib í lib meb mótstöbumönn-
um vorum. þessnm og þvílíkum mönnum
verfcur naumast trúab til þess, ab þeir af ein-
lægri ættjarfcarást, og innilegri umönnunar-
semi fyrir heppilegum afdrifum stjórnmála
vorra, haldi stjórnmálakenningu J. S. á lopti,
svo sem sjera A. virbist ab vilja telja mönn-
um trú um í grein sinni, ab sje tilgángur
sinn.
Hvab heimild sjera A. snerlir, til ab láta
prenta brjefib, þá munu allir hljóta ab játa,
ab brjefib hafi verib og sje lögleg eign okkar
19 sem þab var sent og engra annara; en
þar af flaut, ab hver sem vildi láta prenta
brjefib meb frjálsu móti, hlaut ab fá heimild
eins okkar, eba fleiri fyrir þvf. Meban því,
ab sjera A. ekki sýnir og sannar, ab hann hafi
fengib þessa heimild, verbur hann ab gjöra
sjer ab góbu, þó almenningur álíti hann ekki
betur kominn ab brjefinu, en nýbhögu þeirri
sem hann hefir hnýtt í endan á grein sinni.
Jón Sigurfcsson.
— fxó prófastur minn í svari upp á Naubv.
telji jarba afgjöldin í Stabarsókn vissust allra
prestgjalda, leyfi jeg mjer ab gjera þar vib þá
aihugan, (er eigi var von ab hann vissi), ab
jeg á enn í dag og mun eiga lengst ógoldin
svonær öll jarba- og pi estsgjöld, alls 38 rd.
64 sk. af Torfnnesi, 2 fyrstu árin erjegþjón-
abi Stabarsókn, því bæfci árin hjó þar bláfá-
tæk ekkja er enn liíir. En þó eigi liafi slík
vanhöld og óskil orfcib hjá öbrum, vantar þó
ærib á, afc gófc og gild skil hafi getab árlega
á þeim orfcib, í dýrtíb þeirri og harbæri , er
flest þessi ár hefir gengib næst líli flestra þar,
En eins úr þessum nær 39 rd. ógoldnu og upp-
gefrm, sem ýmsu fleiru nppgefnu eba óvæntan-
lcga prestsgjaldi, galt jeg þó \ prestsekkj-
nnni lyrsta árib , eba nær 50 rd og síra J.
Austmann abra 50 rd. í tekjubót af Stabar-
sókn, því síbur var von ab próf. vissi efa gæti
ímyndab sjer, ab jeg ætti enn ógoldna nm 60
rd. af pre8ts-ekkju og jarbargjöldum herra
Sigm. er var á Vargsnesi lyrir öll 4. árin er
hann var þar. þó margt fleira í tjebu riti
prófaslins þildi og þyrfti álíkar athnganir vil
jeg þó alveg bindast þeirra, því prófasti hefir
farist svo vel vib mig, og er svo ágætur mab-
ur ab jeg þykist ekki ofgófur, og læt mjer
enga lægingu þykja, ab bibja hann enn , ab
gefa mjer til, þab sem jeg áfcur varí) til neydd-
ur ab meiba efca mófcga hann.
Húsavfk 20 marz 1870.
J. Yngvaldsson.