Norðanfari - 07.08.1871, Blaðsíða 3

— 73 —
UppSstunga þingmanns Reykvíkinga, um
eigi sje targab þjóíeignum landsins, nema
llleí> ráíii og samþykki alþingis. Nefnd: II.
Kr- Frifcriksson 15, E. Kúld 8, B. Sveinsson 7.
Ynisar bænarskrár og uppástungur, um
vi(bdt viþ cptirlaun fyrrnm amtmanns Llav-
8t°ins m íl. Nefnd: St. Jónsson 14, t>. Jón-
a8Sen 11, doktor J. Hjaltalín 6.
Uppástunga úr Reykjvík um styrk til
f°rngripaSafnsins. Nefnd : II. Fribriksson 14
6jera 0. Rálsson 13 sjera E. Kúld 7,
Uppástunga þingmanns Snæfcllinga, um
ejómannakennslu. Nefnd: E, Egilsson 23,
Urímur Thomsen 13, Bergur Thorberg 8.
Uppástunga þriggja þingmanna , um aí>
ijórhagsáætlunin fyrir Island 4. marz þ. á. sje
tekin fyrir af þinginu, til rannsóknar og álita.
^efnd : sjera E Ivuld 20, II. Fribriksson 20,
Jón Pjetursson 16, B. Sveinsson 15, J. Sig-
')l'Í>sson 15, Grímur Thomsen 11, St. Jóns-
s°n 10.
Uppástunga 2. þingmanna um stofnun laga-
stl|5la. Nefnd: B. Sveinsson 16, E. Kúld 10,
Gr. Thomsen 8.
Bænarskrá úr Gullbringusýslu um breytta
tilhögun á tekjum Thorkellísjófesins. Nefnd:
sjera þ. Böfevarsson 16, Grímur Thomsen 9.
b. Fri&riksson 11.
Nokkrum málurn hefir veri& vísa& til ann-
arn þingnefnda, svo sem: bænarskrá úr Su&-
^rmúlasýslu um sveitastjórn, og úr Borgar-
fjar&arsýslu, um laun handa hreppstjórum, vís-
a& til nefndarinnar í sveitarstjórnarmálinu. 7
^Snarskrám, um grei&slu spítalagjaldsins, var
vísa& til nefndarinnar í því máli, og hún auk-
ln um 2 menn ; Grímur Thomsen 10, og sjera
Þ. Bö&varsson 10. 15 bænarskrám úr ýmsum
hjeru&nm landsins, um stjórnarbót og stö&u-
iögin 2. janúar þ. á. vísab til ncfndarinnar í
stjóinarskipunarmá!inu. Bænarskrá frá sjera
Uáli Pálssyni á Prestbakka, um áríegan styrk
'il a& kenna heyrnar og málleysingjum. Vís-
a^> til nefndarinnar í því máli, og hún aukin
l|ni 2 menn. Byskup P. Pjetursson 8, G
f'homsen 6. •— Margar fleiri bænarskrár og
Uppástungur bafa komib tilþingsins, ýmislegs
cfnis, sem ýmist hafa veri& felldar, e&a vísa&
forsetaveginn, sem svo er kaliab til yfirvald-
ai1na, e&a stjórnaiinnar en me& því flestar
þeirra bafa veri& marklitlar e&a einstaklegs efn-
18 vir&ist eigi þörf á a& telja þær upp.
þannig eru þá skipa&ar 12 nefndir í bin
1‘onunglegu málin, og 9 í þau mál er koniib
bafa frá landsmönnum sjálfum. Má vera a&
ncfndum fjölgi þó enn, þó eigi sjc eptir nema
4 dagar af hinum lögskipafa þinglíma, því
þa& er eins og þinginu ætli seint a& lærast
me&alhófi& í því, a& hla&a á sig störfum.
Áf þessum 21. málum, eru a& eins 4. al-
búin, og flest hinna munu vera komin langt
ð lei& hjá nefndunum, svo nú fara þau a&
Flaupa af stokkunum hvert a& ö&ru. Sí&ar
niun vería geti& úrslita hinna helztu málanna.
FRJEITllt CTl.EIUl/IR
S t r í & i & millum Frakka og Prússa hófst
19. júlí 1870, og stó& yfir 210 daga, en Ii&-
safna&ur þjó&verja í 13 daga. Herli&i& var
alls 5—600,000 manna, A hverjum degivoru
42,000 hermanna fluttir cptir járnbrautunum til
landamæranna. Af 180 dögum há&u þjó&-
vcrjar 156 smærri og siærri orustur, þar af
17 stórorustur, hertóku 26 víggirtar borgir,
11,650 yfirforingja, 363,000 dáta, 6,700 starri
ng srnæiti skotvjelar og skotfæri og lOmerki.
1 a& vantar Iíti& til a& barizt hafi veri& á
hverjum degi. Níunda hvern dag hefir stór-
nrusta veri& há&, sjötta hvern dag kastali e&a
vfggirt borg tekin, á hverjum degi berteknir
C5 yfirforingjar og 2,070 manns og 38 skot-
Vjelar, og eitt merki tvo af bverjnnr 3 dögum.
þegar nú er búi& a& nema umdæmin Al-
sace og Lorraine undan Frakklandi og lagt
til þýzkalands , hefir Frakkland samt cptir
36i milljón inanna á 9,550 ferhirningsmílum
af iandi auk landeigna þess í Afrílui ; en
þýzknland á nú sem stendur 9,975 ferliimgs-
mílur meb 40] niill íbúa. Margir tala nú uin
hvcrnig Frakkar fái loki& lrinum dæmalansa
8trí&skostna&i 5000 mifliónum franka til Prússa,
auk alls þess tjóns og mannfækkunar, þeir
li&u sjálíir. A& meíaltali telzt svo til , ab
Frakkar hafi árlega lrvort nrannsbarn fyrir sig
50 rd. meiri tekjur eba ar& af vinnu sinni en
hver þjó&verji ; þá nú Alsace og Lorraine er
gengi& undan Frakklandi og lagt til þýzka-
lands, hafa þær 35 miliónir Frakka þeim mun
nreiri tekjur en jafnmargar millónir þjó&verja,
er áriega nema 5000 mill. franka, e&a því er
Frakkar eiga nú ab grei&a í strí&skostna&.
Eptir áætlun fyrir árib 1871, voru ríkisskuld-
ir Frakka á&ur enn strí&i& byrja&i þrettán
þúsund mill. franka ; reikni menn nú a& strí&s-
kostna&urinn, sem óborga&ur er sje enn 4 þús.
tuilh , og jafnmikib er Frakkar hafi kostab til
strí&sinsí þá eru ríkisskuldir þeirra nú 20 þús.
milliónir franka e&ur 7''þúsund mill. ríkisdala.
Ríkisskuldir Englands eru nú 800 mill. pund
sterl, e&a bjer um bil eins a& upphæb og árs-
tekjur Frakklands og Englands til samans ni.
560 miiliónir ríkisdala.
Frakkar iiafa nú þa& helzt ab umtalsefni,
hvort stjórnarform þeim nruni hentast. Nokkr-
ir vilja lialda frístjórninni sem er ; a&rir a&
keisarinn e&a sonur hans komist til valda, og
hinir þri&ju ab tákmörkub einvaldsstjórn muni
bezt, líkt og á Englandi, og á þeirri meining
er Thjers ríkisforsetinn. Annar meininga-
munurinn rís út af því, a& sumir þeirra, er
konung vilja hafa fara því helzt fram, a& (á
hann sem fyrst til valda ; a&rir a& allt stjórn-
arfyiirkomulagib sje af götu gert á&ur nokk-
ur sje liylltur, svo þjó&in óskorab geti sami&
stjórnarskrána og rá&i& lögum sínum og lof-
um. Og á mc&an á þessu stendur e&ur um
næstu 2 ár, haldi Tlijers æ&sta valdi ríkisins.
Guizot, fyrrunr æ&sti rá&gjafi á Frakklandi, er
og sömu meiningar og Thjers, hefir þó Guizot
lengi þótt konuDghollur.
Frcmur er nú grunnt á vináttunni millum
Frakka og Itala út af því, a& þá strí&i& Var
brotib út millurn Prússa og Frakka , skoru&u
þessir á ítali a& fá hjá $eim 100,000 ber-
manna, en ítalir fær&ust undan, enda vildi
Napoioon keisarl, a& Frakkar og Prússar væru
einir um strí&i&. þó er nú óánægjan meir
risin af því frá liálfu Frakka, a& ítalir gjör&u
þa& me& sínu eindæmi a& svipta páfann hinu
verzlega valdi sínu, og sí&an taka Rómaborg
fyrir konungssetur. þetta einræ&i ítala þykir
því undraver&ara, sem þeir eiga Frökkum
mikib upp a& unna ; allt fyrir þa& þykja eng-
in líkindi til a& þetta ver&i a& styrjaldar efni,
sízt á me&an Frakkland fiakir í sáruni, heid-
ur láti a& sinni sitja vi& þa& sem komib er.
Thjers hefir a& vísu enn sendibo&a Frakk-
lands bjá páfarium, sem Italir eru óvægir yfir,
og þykir sem Thjers me& því vi&urkenni hib
verzlega vald páfans. En Frakkar hafa nóg
annab a& bngsa nm enn þessi afbrig&i frá
hálfu Itala, sem er a& iiugsa um sinn eiginn
hag innanríkis- Svo sty&ur líka a& þessu á-
lit margra, a& Frakkar, Italir, Spánverjar og
Pottugisar bindist í fjelag, sem geti veri& sú
eina vevnd gegn yfirgangi hinna miklu þjó&a
í Evrópu. þessi Imgsun ry&ur sjer og því
heldur til rúrns, sem einn af hinum merkustu
prestum á Frakklandi fa&ir Hyacynth I brjefi
sínu til dagbla&sins sGaulois“, mælir af alefli
fram me& því, a& nefndar þjó&ir gangi f fje-
lag, þvf eining og samheldi hinnar latnesku
kynsló&ar, sje hi& eina er geti veitt vi&nám,
yfirgangi og ofurefli þjó&verja og Slafa.
I nefndij brjeíi minnist Hyacynth á, a&
helztu orsakir til ófara Ffakkaveldis sje gu&-
leysi þjó&arinnar, sem hún hafi veri& svo gagn-
tekin af. Hann tekur og til dæmis or& Gla&-
stones, æ&sta stjórnarherra á Englardi, þar
er liann kve&ur svo a& or&i: „a& nítjánda
öldin sje öld hinna vinnandi“. Hi& annab
keisaradæmi hafi látib sjer einkar annt um
þetta spursmál þjó&fjelagsins, en of mjög í
anda hinna rómversku keisara. Menn hef&u
miklu fremur átt a& leysa spurniug þessa, me&
því a& útbrci&a menntunina me&al alþý&u,
nema úr lögum hi& langvinna einlífi dátanna,
einnig ólög þau höí& ern fram á vib kvenn-
fólkib, og sjer í lagi a& heldra fólkib gæfi af
sjer betri dæmi, en þa& me& óhófslífi sínu og
si&aspilling heffci gjört. Kirkjan hef&i einnig
brug&i8t köllun sinni í því a& gefa sig ofmjög
vi& trúardeilum og me& því gjörsamlega gleymt
ætiunarverki sfnu. I rústum Parísarhorgar
gætu menn Iesib þenna lærdóm : „þetta eru
verk þjó&ar þeirrar, sem engann Gu& hefir;
þetta eru verk þeirra, sem ómögulegt er a&
trúa á Gu& og eiska haun“.
þáttur úr járnbrautatí&indum.
A hinum seinustu 3 árum hafa járnbraut-
irnar aukist ó&um, og þá mun þetta ári&, scm nú
OT a& líba, eigi veröa eptirbátur hinna Unr sein-
ustu árslok var ent vi& járnbrautina, sem liggur
í gegnum fjallib Ccnis e&a Alpafjöll og er eptir
tveggja mílna löngum göngum, sem eru 10 ah
á hæ& og 12| al. á breidd. Einnig er byrjab
á a& leggja járnbraut yfir Gottharfcsfjalii&. þá
var og byrjab um næstl. nýár a& leggja járn-
braut í útoor&ur frá Konstantínópel, er tengja
á sanian ausluriieim og vesturlöndin. Enn
frennir er verib a& leggja nýjar járnbrantir frá
Rúmeníu til Búkarest á landamærum Gallisfu.
þó segja menn a& járnbrautirnar sem Rúss-
ar eru a& lcggja muni ekki liafa minni áhrif
á hag og framfarir Nor&urálfunnar. í Rúss-
landi var 1870 loki& vi& 370 míina langa
járnbraut, í Austurríki 200 mílna og á
þýzkalandi 200 mílna langa. Á Frakklandi
varb, á me&an á sirí&inu stób, a& hætta þar
vi& lengingu járnbrautanna, en nú í sumaí
1871, á a& taka aptur til þeirra. Á Eng-
landi er verib a& leggja nýjal- járnbrautir, heizt
í grend vi& Lundúnaborg. Á Italíu er bapp-
samiega haldifc áfram a& fjölga og iengja járn-
brautirnar fram og aptur. A Hollandi cru ný-
iag&ar margar járubrautir; einnig eru í Beigíu
nýlegá lag&ar 3 járnbrautir til Frakkiands I
Ðanmörk er lokib vi& járnbrautina, sem kenncí
er vi& Hróarskeldu- Kjöge og Masne&sund. A
austur Indíandi var loki& í marz 1870 vi&
mjög þarfa járnbraut frá Bombay til Kaikutta,
sem liggur þvert millum austur- og vestur-
stranda Indlands. í Nor&urameríku, er nú ekkí
minna en 3,500 nrílna langar járnbrautir í
smí&um, er eiga a& ná saman vi& Pacificbraut-
ina miklu, er liggur, sem menn vita, þvert
millum New-York og San Fransisco; allar
þessar brautir eiga a& tengja satnan Nor&ur-
og Subur-Bandafylkin. A árunurn 1860 —7Ö,
hafa járnbrautirnar í Nor&urálfunni lengst nær
því til helminga. Vi& árslok 1869, voru járn-
brautirnar á Englandi, hjer um 3,200 míiur, á
þýzkalandi 2,500 m., á Frakklandi 2,400 m.,
í Austurriki 1200 m,, Rússiandi 900 m., í
Spaniu 900 m., á Italiu 900 m , í Belgítr 400 m.,
í Svíþjób 240 m., í Schweitz 100 m., í Hol-
landi og Luxemborg 190 m., í Portúgal 120
m., í Danmörk 90 m., í Noregi 50 m., og
Tyrkjalöndum 40 mílur.; járnbrautirnar ( ailri
Nor&urálfunni eru sanrtals J3, 600 mílur e&ur
2,720 þingmanttalei&ir.
Járnbrautir og gufuskip í Suburameríku:
Fríríkib Cliili hefir látib leggja 8 járnbrautír
sem eru hjerum 100 milur á lengd, og kostab
þar til 54 mill. rd. 6 a&rar brauíir 45 m. á
lengd hafa þar verib lag&ar, sem hafa kostab
10 milliónir rd. (mílan kostar jafnast 250 þús*
til 500 þds. e&a hálfa mill,). Fríríkib Chili
á því nú 14 járnbrautir sem allar eru 145
mílur á lengd, er hafa kostab 64 mill. dala.
Perú á 5 járnbrautir, sem eíu 125 mílur á
leugd, er hafa kosta& 64 mill og 7 járnbraut-
ir 95 mílna lángar er nú verib a&leggja; alls
eru þar þá lagfcar og í smí&um járnbrautir
samtals 220 mílur áiíka og í Kaliforniu; í
þessum járnbrauta reikningi, eru þó ekki tald-
ar smábrautir, er liggja út úr a&albrautunum.
Nokkrar ef járnbrautunum, eru lag&ar af ein-
stökum au&mönnum, nokkrar af fjelögum
og nokkrar af hínu opinbeta; til þessa kostn-
a&ar hefir þa& vari& Guanoábur&i er nam-
i& hefir 90 mill. er seldur hefir veri& til Nor&-
urálfunnar fyrir silfur og gullpeninga. Aufc
þessa hefir stjórnin samib vi& enskt fjelag, a&
Íeggja 30 tnílna langa járnbraut yfir Andes-
fjöllin sem eru 15,000 feta há yfir haffiöt.
Eptir áætlun kostar járnbraut þessi 55 milli-
ónir daia; hún á a& ná saman vi& Chiiensku
brautirnar og Buenos Ayres. I Peru á a&
leggja járnbrant, er komast á í samband vi&
þessa Andesfjallabraut. Tekjurnar fyrir Guano=
ábur&inn, eru fjarska miklar, og afcal undirsta&a
þeesa tröllslega fyrirtækis. IIi5 enska fjelag
hefir og skuldbundi& sig tii, a& hafa 63 gufu-
skip í förum til flutninga franr og aptur; hin
stærstu af guíuskipunum eiga a& fara 4. sinnum
á ári, frá Liverpool áEngl. su&ur fyrir Amer-
íku gegnum Magellansundi& og til Kalifomiu.
Rafsegulþrá&ur í Noregi: þa& eru a& ein3
15 ár sífcan a& rafsegulþrá&ur sást í Noregi,
og þótti þa& cins og von var, tnifcil nýlunda.
Nor&menn hafa sí&an haldib áfram a& bæta
vi& fyrsta spottann, og þa& svo a& í haustiíl