Norðanfari - 07.11.1871, Blaðsíða 2

ekki innvortisböndum, meb stjSrnaíIégu ófrelsi
ondir landstjórn í Kauppiánnahöfn en ekki
meb stjdrnfrelsi og jafnrjetti". Slóti þessiri
ákæru Mfom1 vjer þ<5 ah vjer getum til fæ%t
3 grein í lögunum sem nú eru samin og sam-
þýkkt (2. jan. 1871); þar eru talin upp hirí
sjerstöku má! Islauds: B1...............9“
Meh ö&rum or&um : ailri innanlands stjórninni
meh löggjöf þeirri , sem þar ah lýtur, hefir
rikisþíngib afsalah sjer áh öllu leyti, og vill
fá þetta í íiendur hinu íslérizka löggjafarvaldi
og framkvænidarstjórn, sem konungurinn og
fslendingar* sjáifir geta kon.i& sjer saman um
aí) skapa. Já öll þessi mál eru til fulls og
aiis gengin úr greipum ríkisþingsins cg lögh
til brákabyrgfea í hendur konungi. Meira er
ekki til, sem iátib verbi af hendi frá dansk^j.
hálfu. Hluttöku í afskiptum af utanríkis-
stjórn og í skipun og vihhaid’i landvarnarinnar
eiga Islendingar vissulega rjett á ah hafa a&
rjettri tiltöla eptir stöhu sinni og mannfjölda,
undir eins og þeir ieggja fje til þessara mála;
en þeir hafa aptur og aptnr vísah frá sjer
hluttöku í þessum stjórnargreinum, og af gófe-
m» rökum ; því hve fúslega sem menn kann-
ast vi& , a& Isiendirigar sjett sjerslakur þjóh-
flokkur af Nor&uriandahúum, þá hljóta menn
ab gæia þess, ah hinar sjötíu þúsundir manna
á Islandi, geta ekki stafeih einar sjer gagnvart
úilöndum, og sambandinu vib Danmörk mundi
hluttaka þeirra í hinu sameiginiega rábi verba
8vo lítilfjörieg , ah þeir geta eins vel sleppt
henni. 1
þab sem hjer er því um ab ræba, er
þab, hvert Islendingum verbur níx bobib í hin-
um sjerstaklegu málum þab vald, er samsvarar
náttúrlegum þjóbrjetti þeirra eins og sjerstök-
um þjóbflokki á Norburlöndum. þess er sann-
arlega eigi ab vænta, ab stjórn sú, sem nú er,
hjóbi þeim allt þab er þeir eiga hmmting á í
þessu tilliti. Og þó mundi þab fljótt verba
Ijóst, ab varla mundi greina á nema um tvö
atribi.
Danska stjórnin mun ef til tiH^eptir láta
stjórn Islands mikib vald, svo ab hin síbustu
úrslit margra má!a verbi fengin henni í hend-
ur. En því verbur vissulega haldib fram, ab
á efsta stigi skuli vaidib í hinum sjerstaklegu
málum Islands vera hjá rábgjafa , er hafi á-
byrgb á þeirn fyrir ríkisþinginu danska. fió
menn hafi nú ástæ&u til ab ætla , a& sjaldan
eba aldrei verbi gengib eptir þessari ábyrgb,
þá er þab þó öldungis gagnstætt, náttúrlegum
rjetti Islendinga, ab þetta sje gjört a& skil-
yrbi. £>a& er f hugsuninni og framkvæmdinni
algjörleg afneitun þeirrar frumreglu, a& Is-
lendingar skuli sjálfir rába málum sínum meb
samþykki konungs. þab sem Islendingar nau&-
synlega h 1 j ó t a ab krefjast, er s t j ó r n a r-
forseti er býr í landinu sjálfu og
hefir ábyrgb fyrir alþingi, meb
erindreka í Kaupmannahöfn til a& semja vib
konunginn og útvega ályktanir hans. Hvern-
ig konungurinn rjebi hinum íslenzku málum
fyrir milligöngu slíks manns — hvort sem
hann væri kallabur jarl efa eitthvab annab —
mætti sjálfsagt ekki koma rikisþinginu vib.
Kætnu fyrir mál, sem snerta bæfihag Islands
og Danmerkur, segir þab sig einnig sjálft, a&
til þess þyrfti samþykki bæ&i ríkisþirgsins
o g alþingis, og þab væri mjög liægt a& fela
einum af dönsku rá&gjöfunum ab gæta þess,
a& ekkert þesskonar væri af rábib ein-
göngu af íslenzka landstjóranum og löggjaf-
arþinginu ; en þetta væri allt annab, en a&
sjálf íslenzka landstjórnin gæti orbi& fyrir
hva& eina ákærb af ríkisþinginu.
Iíib annab atri&i, sem ísiendingar hljóta
ab krefjast og sem eigi er heldur a& vænta,
ab stjórnin, sem nú er vilji eptirgefa, er þab,
aí»*sá liluti fjáitillagsins, er ja/ngjldir leigun-
uy ^f þjóbeignum þeim (líinifm fhrnu stóls-
|örbum og klausturjöibum) er seldar voru áb-
ur ríkissjóbntim í hag, verbi me&kennd-
ar svo sem rjettarkráfa, er Island
e i g i t i 1 Ð a n m e r k u r. þab er njbrun
a& þiggja sem gjöf, þab sem menn eiga
beinlínis rjett á ; og þab er ekki nóg, ab Is-
lendingar geti sagt mcb sjálfuro sjer, a& þab
sjé þó ekki nema rjetttir þeirra, sem þeir fá,
ebur ab þeir eigi heimting á endurgjaldi fyrir
margra ára tjón af einökunarverzluninni og
megi því vel taka vib öllu sem veitt cr frá
danskii hálfu; þab ver&ur þó ætíb til nibrun-
ar, ab þa& sem er rjeltarkrafa sjé a& eitis veitt
sem |jöf. þab getur verib a& menn greini á
um upphajb kröfunnar, en gildi liennar sem
rjettarkröfu hljóta menn ab kannast vib, og á
þessu verba Islendingar fastiega a& Standa.
Vjer sögbum, a& ekki væri ab vænía
hinna tveggja a&al-tilsiakana, er frjer voru
ifefndar, af. stjórninni, sem nú er. En þab er
samt athugavert, ab or& liinna nyju
lagaeru þessu ekkert til fyrir-
stöb-u. þ>ar stendtir reyndar ekki í 1. grein
— eins og rjett hef&i verib or&ab, epiir því
sem máiiriu víkur nú vib — : „Island er sjer-
stæ&ur hluti Nor&urlanda, óa&«kiljanlega sam-
eina&ur hinu danska ríki“ , heldur: „Island cr
óa&skiljanlegur hluti Danaveldis me& sjerstökum
Iandsrjettindum“. Hjá þeim, sem Iiafa lagt fram
lagafrumvarpib, heíir þa& efalaust veri& ætlunin
ab fastsetja, a& Island sje partur af Danmörku,
hjerab af Ðanmörku, þó þab stæbi ö&ruvísi a&
en hinir hlutarnir vegna fjarlæg&ar cg frá-
brug&ins þjó&ernis. En þetta þarf ekki naub-
synlega a& liggja í or&unum. „Sjerstök lands-
rjettindi* eru harla óákve&in orb, þau geta
sem sje vel gripib yfir þab fyrirkomulag stjórn-
arinnar, a& alþingi fái rjett til afc krcfjo etjórn-
endurna til reikningskapar [a& þeir ver&i a&
hafa áhyrgb gjörba sinna fyrir alþingi] , og
meb þessu móti er þa& fengib, ab Island, hvab
sem menn annars kalla þa&, er í r a u n o g
v e r u ríki meb fullri sjálfstjórn í öllum inn-
anlands málum, og annarar sjálfstjórnar krefj-
ast einmitt ekki Islendingar sjálfir, Og a&
því er vib víkur fjárhagsmálinu, þá liggur í
ákvörbunum sjálfra laganna um tegund og
greibslumáta tillagsins þegjandi mebkenning
um þab, a& hjer sje rjettarkrafa. Danmörk
licfir skuldbundib sig til a& borga Islandi 30,
000 rd. á hv.erju^ári án þess skuldbinding
þessari sjeu sett nein takmörk; aptur á a&
borga 20,000 rd. fyrst a& fullu í lOárogsfb-
an 1000 rd. minna á ári í 20 ár, svo tillag
þetta sje horfib a& 30 árum li&num. Ilin
fy rnefnda tala — 30,000. — hefir einmitt kom-
i& út vi& þab a& reiknab hefir verib andvir&i
hinna íslenzku þjó&eigna, er seldarhafa veri&;
um lei& og menn hafa teki& a& sjer þetta sí-
felda gjald, hafa menn kannazt vibþabfverk-
inu ab þetta sje borgun á leigum af skuld
þa& vantar ekki annab en beinlínis vi&urkenn-
ingu sem ætti a& geta fengizt á eptir, ef eigi
leiddi af því neina meiri byibi fyrir Ðanmörku.
Islendingar geta því a& ætlun vorri not-
ab lögin 2. jan. til undirstö&u undir stjórnar-
fyrirkomulagi sínu framvegis. þab væri mjög
bágt, ef þeir vildu hafna þeim í heilu lagi.
þeim mun eigi garga greitt a& fá hinar tvær
ábur nefndu tilslakanir hjá stjórninni, sem nú
er, en þab mundi mjög stubla til samkomulags,
ef alþingi segbi: „Vjer erum áuæg&ir meb
annab en þetta tvennt, en í því hvorutveggju
verbum vjer a& krefjast ab lögunum sje full-
nægt á þann e&a þann hátt“. því vjer get-
um eigi trúa&, a& menn hjer í Danmörku verbi
lengí svo a& þeir sjái ekki, ab Danmörku sjál'1'1
cr nau&sýn á, a& mál þetta verbi á^endaklj^'
Dönsku þjóbinni er ails enginn verulegur M
ur í því, a& stjórnandi íslands hafi ábyrgb fyflt
ríkisþingiim, í hinum iunlendu málum íslan^'
þab getur í sannteika aldrei vcrib dönsku þj0®”
inni til meins, þó íslendingar álíti föbui'Ia^
sitt ríki fyrir sig, þegar hugir þeirra snáast
fyrir þab a& samhandinu vib Ðanmörk.
þab getur alls eklci verib dönsku þjóbinni li‘
neins gagns ab ísland sje kaliab landsáH3
„einn hluti Ðanaveldis“ (þegar Islendingar ^
óánægbir meb þab, og fifrnst þab vera sjer
ni&runar og niinnkiiíiar; af þessu hly'tur jafnaO
a& lei&a úlfbú&. En af þvf g e t u r líka loiit
anna& sem verra er: óánaigja íslendinga ge*'
u r oi&ib orsök til ágreinings vib hinar þjóh'
irnar og ríkin á Nor&urTóndum, og hún g e *'
u r orbib vopn í hendi einhvers óvinar til eiif>
meiri niburlægingar fyrir föburland vort. Ðansk3
þjó&in hefir ekki heldur hin minrista liag ^
því a& þessir 30,000 rd. sjeu ekki borga&i1,
eins og vextir af óuppsegjanlegum skuidabrjef'
um. Vjer höfum reyndar heyrt þá kynleg11
ályktun , a& ef menn könnu&ust vi& þetta,
gætu íslendingar gengib í samband vib anní‘11
ríki, og þegar þeir væru komnir í þab, halc^
áfram a& heimta tillagib. Eins og þab gerS1
nokkurn minnsta mismun , hvort 30,000 dal'
imir hjcti skuld e&ur eigi, ef Islendingu111
gæti tekist a& fá annab ríki (t. a m PrúsS'
land) til a& veita sjer lib móti Danmörku-
Yrbi Island rifib frá Danmörku.af einhverju
stórveldinii , þá mundi þa& vissulega hvod
sem væri ekki láta hjá lí&a a& koma fram
þessa kröfu og ef til vill gjöra hana langtu111
frek.ari, — þó þab yrbi víst ckki til ábata
fyrir Island sjálft
Vjer erum á sama máli og brjefskrifat'
inn, er vjer gátum um hjer á undan , í þvh
ab þafc sje ekKi meb óivoitis Iieldur meb in11'
vortis tengslum, sern Danmörk á ab halda í
Islendinga, og þetta ætti þó einhvornlíma a&
geta orbib Ijóst þjóbinni og meiri hluta þjó&'
þingsins og svo stjórninni, sem nú er, eba a&
minnsta kosti einhvorri stjórn, sem framvegi8
ver&ur. En þab er líka a& eins mebþvímótii
ab fallizt ver&i á allt þab, sem er ómótmæl'
anlega rjettlátt, a& menn geta vænt þess , a&
sleppt verbi ö&rum frekari kröfum, sem margif
Islendinfjar halda nú fram. Margir ætla, a&
hinir fyrrnefndu 30,000 rd. nægi ekki fyrif
hinar seldii þjóbjarbir (eins og margir hjer a
landi hafa ætlab a& 12 000 rd. væru ofmiki&i
þab er ab segja , of mikil leiga af því seið
menn halda a& fengizt hafi fyrir jarbirnar)’
Margir ætla, a& Island cigi heimting á beinlh1'
is fjárstyrk fyrir ímyndub tjón, sem einoknU'
arverzlunin hafi bakab landinu. þetta sí&as{
talda er au&sjáanlega ósanngjarnt; vjer höfum
allir orbib a& búa undir vitlausum stjórnar'
reglum ; og hafi Island libib skaba af sati>'
bandinu vib Danmörk, þá hefir landib einní?
mebfram haft hagræ&i af því (t. a. m. styt^
til bóknáms og fjártillag í fjöldamörg ár)-
þ>a& ver&ur aldrei vinnandi vegur a& fá ó*
öldungis vissa tölu, þegar um slíka reikninga
er ab ræba. Eptir skýrslum þeim, sem hing'
abtil hafa komib fram, getum vjer ekki betut
sjeb, en a& þessir 30,000 rd. samsvari nokk'
urn veginn verbi þjófjarbanna, og oss getuf
engan veginn fundist ab ríkisþingib hafi sýu*
nízku í því a& samþykkja þetta árgjald.
nicban menn frá danskri háifu neita Islend'
ingum þess, er þjóbernistilfinning þeirra (°&
þa& einmitt hib bezta í henni) hcimtar, á rnu&'
an getur cngan furbab á því, þó þeir hald‘ a'
fram ab ímynda sjer órjettinn meiri en han,,
er, og fái þannig ranga hugmynd nm ge&slaí»