Norðanfari - 07.11.1871, Blaðsíða 3

dönsku Þjóíarinnar til þeirra. A hinn bóg-
»in er þess afe vænta, a& þegar Islandi vei&-
111 veitt sú sta&a, sera eltki hefir f nokkurn
móta neitt í för meíi sjer, er horíx ti! nilur-
^æ8>ngar, ekki neitt, sem lætur Island heita
undirlagt Danmörku , hvorki í því, er snertir
íaijdsrjett e&a fjárhag ■— a& þá rnuni Islend-
,nSar abhyllast af hjarta og frjálsum vilja þa&
land, sem þeir fyrir rás vilbur&anna eru
hornnir í útvortis samband vib, unz sá dagur
^vann a& renna þegar land þeirra getur feng-
^ sína ellilega stöíu í samfjelagi allra Norö-
Urlanda.
EIGI ER SOPIÐ KÁLID þÓTT í JAUSUNA
SJE KOMIÐ.
Herra Jón á Gautlöndum hefir kastab
Sreinarkorni til mín inn í Norbanf. ábur hann
rei& ti! þing8 í snmar (sjá Nor&anf. 25 — 26).
Grein þessi á a& vera, a& tilætlun höíundar-
lns, gjald gjafar þeirrar, er hann svo maklega
óvann sjer hja mjer í Nor&anf. 21—22. En
í raun rjettri er greinarkorni& jafnmerkilegt
Býnishorn af frjálslyndi, mcnntun og kurteisi
»hins gúfcfræga höfundar", sem hin fyrri grein-
1,1 (Nf. 17 —18) var Ijós vottur um sjeriega
fegui&artilfinning lians á seinni tímnm. Nú
töUn haun kunna því illa, heimkominn úr
b'mgreifc vi& mikinn or&stír og búinn a& kasta
tmgmæ&inni, ef hann fær eigi svo miki& sem
vi&urkenning frá mjer fyrir sínu fagra „gjaldi*
e&ur ,,glúkrakasá&i'‘ yíir ,,hrjefi& gó&a“. Jeg^
®kal því votta honum vi&urkenning mína, þótt
‘ujer annars þyki lei&inlegt a& ey&a or&um a&
8'íku hjegómamáli sem þetta er í a&ra röndina.
Menn ver&a a& vorkenna herra Jóni, cr
nýlega hefir fengist vi& dómarastörf í þing-
eyjarþingi, þótt hann sakir vanans taki og
fori mefe mál þetta sem anna& þjófna&armál,
°S vilji cigi a& eins ákæra mig , því a& þab
v®ri sök sjer, heldur og dæma mig sekan í
öhnenningsdómi um brjefaþjófna& og hann
framinn i einhverjum vesta tilgangi. Lofum
honum þá a& setjast á dómstólinn, og heyrum
fyrst hvab hann segir um heimildina: ,.IIva&
nheimild sjera A. snertir , til ab láta prenta
>ihrjcfi&, þá munu allir hljóta ab játa a& brjefifc,
iihafi verifc og sje lögleg eign okkar 19 sem
nþafc var sent og engraannar a“. Nei,
^etta sí&asta er ósatt niál, og þa& cnda eptir
bínum eignum or&um, dómari gó&ur, þú seg-
lr: ,,J e g hefi sýnt þ a& (o : brjefifc)
nhverjum sem sjá hefir viljab og
ná u g I ý s t þa& á mannfundum og
)|V i & önnur tækifæri1*. Má jeg nú
8Pyrja hinn háttvirta dómara. Var þá eigi
hrjefsefni&, áfcur brjefifc kom út í Nor&anfara,
°>'&i& eign þessara manna a& svo miklu leyti
Sem þeim var Bynt þa& og auglýst, og sí&an
e,gn hvers a& ö&rum? E&ur er eigi þinglýst
^hjal or&ifc almennings eign ? Jú sannarlega.
látom oss hlý&a á dómarann ; hann les:
’>etl þar af flaut“ (hvcnær ílaut ?) „a& hver
iiSem viidi láta prenta brjeflfc me& frjálsu
iimóti, hlaut a& fá heimild eins okkar c&ur
iifleiri fyrir því“. Ætli eigi hef&i mátt nægja
hafa fengifc hcimfld einhvers þess manns,
er dómarinn haf&i sýnt brjefi& e&ur auglýst?
^ómarinn heldur áfi am a& lcsa : þ> v í dæm-
l8t rjett a& vera: ,,Me&an því a& sjera
•iA. ekki eýnir og sannar a& hann hafi feng-
1)111 þessa heimild (þ. e. „c i n s okkar e&-
„nr f!eiri“. En er leýfilegt a& spyrja
dómarann a& tveim spurningum: Fyrst, hefir
dómarinn handselda sök nokkurs þeirra 18,
e&ur nokkurs þeirra er hann sýnt hefir brjefi&
e&ur anglýst? Dómarinn neitar. I annan
sta&, er þá dómarinn kvaddur af páfa vorum
e&ur konungi vorum : af nafna sínum í Höfn
efcur lslenzku stjórninni þar, til a& vera alls—
herjar-setudómari J máli þessu yfir land allt ?
Dómarinn neitar og þcssu, og kve&st eigi geta
lagt fram neitt heimildarskjal nje umbo&s-
brjef frá nokkrum manni. Dómarinn heldur
svo áfram a& lesa : ,,ver&ur hann a& gjöra
,,sjer a& gó&u, þó almenningur áliti bann ekki
„betur kominn a& brjefinu en ní&bögu þeirri
,,sem hann hcfir hnýtt í endann á greininni“.
Ha, Iia, ha, heyr&u dómari gó&ur, dómur þinn
er sama sem © efcur ekkert, og jeg er sýkn
saka. Dómarinn segir: „hvernig ske&ur þab“?
Jú er jeg eigi vel komin a& því ab skrifa.
vísu upp úr kvæ&uni amtmanns Bjarna Thor-
arensens , er jeg sjálfur á, og láta prenta?
,,Jerijúr“. — Nú, vísan : „Getinn í pukri o. s.
frv “ , er þú af fegui&artilíiiiningu þinni kall-
ar ,,hrakbögu“ og „nýtbögu11, er í kvæ&um
Bjarna, og þau kvæ&i á jeg, svo dómur þinn
hljó&ar í raun rjettri þannig: Svo sem al-
menningi má vera Ijóst, a& sjera A. hefir fulla
heimild til a& rita vísu upp úr kvæ&abók
þcirri er hann sjálfur á og láta prenta , svo
skal og almennfhgur álíta a& hann hafi jafn-
gófca heimild, hvorki betri nje þá heldur lak-
ari , til aö rita' upp og láta prenta „brjefiö
gd&a“, og ver&ur hann a& gjöra sig ánæg&an
me& þenna dóm minn, er jeg upp segi í rjett-
vísinnar nafni sem sjálfsag&ur dómari í sjálfs
míns sök en sem slettirekudómari í máli þeirra
18 er brjefi& var sent og allra manna ann-
ara, þeirra er brjefiö hefir sýnt e&ur auglýst
verib.
þetta er nú hin kýmilega hli& heiniildar-
innar, en nú kemur hin alvarlega. Jeg get
sagt af eiginni reynd, a& hjá Dönum, er þó
hvorki Jón á Gautl. nje a&rir Jónungar hola
fyrir frjálslyndi, og hverju í ö&ru prentfrjáleu
landi, a& því mjer er framast kunnugt. ereng-
inn ma&ur, sá er teljast vill ma&ur me& mönn-
um, svo illa mennta&ur, a& hann taki til þess,
hva& þá heldur a& hann hlaupi upp á nef
sjer, þó slíkum brjefnm, sem ,brjefið gó&a11
er, sje komið á prent. Jafnvel hin heimug-
legustu brjef stjórnendanna um almennings-
mál hafa eigi til langframa rjett á sjer a&
liggja í leyni. Og hví þá ? Af því að það
er játað og framkvæmt me& frjálsura mönnum,
aðallt e r a lm e n n i n g v ar & a r skal
vera heyrumkunnugt. Fyrir því
standa þingsalir þjó&anna opnir, fyrir því
skulu dómar liá&ir í heyranda liljó&i . . . og
prentfrelsið, á þa& eigi a& vera heyranda
hljóö alþýfcnraddar, allsherjarskynsemi og al-
menningsvilja ? I sannleika, þjó&in hefir rjett
á a& vita öll rá& og allar tillögur um sín mál,
og þá allra helzt um hin dýrustu og hclgustu
rjettindi sín, og hver sá er neitar þessum
rjetti þjó&ar sinnar, hann er ófrjálslyndur
pukursma&ur, rei&ubúinn til a& fylla flokk eig-
ingjarnra launvígismanna, hversu hátt sem
skolturinn gellur um „þjó&rjett og þjó&lög,
um þjó&frelsi og þjó&sæld, (Framh).
HÖFUNDUR SKÍRNIS. OG M. EYRÍKSSON.
Frá því fyrsta a& Skírnir kom á gang,
1827, hafa fiestir haft mætur á því riti, því
svo má a& or&i kvefca, a& hvorr af ö&rum,
sem hafa ritað hann, hafa gjört það ö&rutn
betur, og er þa& því ekki ofsagt, sem nokkr-
ir hafa mælt, a& hann væri hið eina ritið sem
ahnenningur vildi eiga, af Bókmenta-fjelags-
bókunnm, sem út koma árlega, þar sem stund-
um lífcur allt a& 10 árum, — máske lengur —
milli þess, a& menn fá a& sjá framhatd af
þeim bókum sem fjelagið hefir byrja& a& gefa
út, og roörg sem alþýfca er sólgin í. t. d Forn-
bi jefasafnið. Safn lil sögu Islands, og Bisktipa-
sögur, ásamt mörgu fleiru, sem nóg efni era
til í, og meiri ska&i a& ekki kemur út, sem
fyrst. Er. næst undan farinn 8. ár, hafa menn
sjeð, a& Skírnir, hefir a& nokkru leiti tekiB sinna-
skiptum, og iieíir sami ma&ur ritað hann öll
þau ár. Alþýfcu hefir þótt hann segja verr
frá hinum sögulegu og stærstu vi&burfcum
þjó&anna, en bafa meiri málalengingar en vi&
þurfi um þingræ&ur og þess háttar stapp hjá
ýmsutn þjófcum, sem flestir skilja Iftiö í, þó
kaflar úr þingræfcum, og ýmislegt málastapp
út um ví&a veröld, sje bo&ið hinum fáfrófcu
almúga mönnum á Islandi. En þa& er líklegt,
a& alþý&a fari ckki svo villt í þessu, sem höf-
undur Skírnis rnáske mundi ætla, því í einu
af skáldritum eins hins bezta skálds, sem vjer
nú eigum, er nefndur „Skrúfstiklcja-Skírnir“ og
þar nálægt „pólitiskar skrúfur“ og er líklegt
a& þetta eigi kyn sitt a& rekja, a& hinum sama
kynstofni. En hvernig sem því er nú varifc,
þá vita þa& allir, a& Skírnir er a& stækka á
hverju ári, (og væri þa& ekki ógle&ilegt, ef
iiann batna&i a& þvi skapi) en nokkrir hafa
látifc sjer um nrunn fara, a& Skírnir væri aö
gildna, og væri a& vaxa á honnm nokkurs-
konar offylli, sem mundi a& lokunum ver&a
meínsemd, en af því vjer höfum vitafc, a&
slíkar ransóknir, eru ekki ö&rum vaxnar en
bartskerum, þá höfum vjer ekki lagt á þa&
mikin trúnafc. En þegar vjer loksins í næstli&n-
um febrúar, sáum Skírnir 1870, varfc oss fyrst
fyrir afc grípa ofan í þáttinn um Danmörku, og
fundum vjer þá, a& þessar gátur hafa ekki
verifc a& öllu skakkar, og fór þá a& rifjast upp
fyrir oss dálítifc atrifci sem stendur í Skírni
1864, þar sem sami höfundur, getur um ný
útkomna bók eptir landa vorn, kandidat í
gu&fræfci herra Magnús Eyríksson, og hvor-
jum or&um hann fer þar um hana. En nú
aptur í Skírni 1870, bls. 194 getur hai#n um
tvö ný útkomin rit eptir sama mann, og hælir
þeim mikifc; vjer skulum aldrei ver&a til þess,
a& halda móti því sem lofsvert er, og vjer
ætlum a& höfundur Skírnis hafi mikiö til síns
máls, a& hvetja menn til a& lesa þessi rit
Magnúsar Eyríkssonar, ,nm kærleikann til ná-
ungans“ og annafc um „krapt bænarinnar* því
þa& væri illa farifc, ef menn ljetu þessi rit
gjalda annara rita eptir sama mann, sem
mönnum hefir mi&ur ge&jast a&, en rjett á
eptir fer höf. Skírnis a& færa sig upp á skapt-
i&, í sama anda og á&ur, og segir a& sMagn-
ús Eyríksson standi en óhrakinn, og bí&i á-
tekta af hálfu kennimanna kirkjunnar og gu&-
fræ&inganna® segif en fremur ra& þeir hug-
ufcustu hafi verifc kaþólsku prestarnir f Reykja-
vik, ,en allir viti hverjar ófarir þeir hafi far-
i& fyrir honum“ þafc kann nú vel a& vera, a&
M. E. þykist en eklu hafa veri& hrakinn,
þó Ö&rum Iítist á annan veg, og víst mundu
ekki vakandi samvizkur í krístilegum söfn-
ufci, hafa viljafc fá a&ra eins ádrepu, og ka-
þólsku prestarnir einir bafa gefifc M. Eyríks-
syni, þó öllum hinum sje sleppt, sem ritafc
hafa móti honum og mun höf. Skírnis valla