Norðanfari - 11.05.1872, Side 2

— 46 —
þaí) ekki ná neinni átt, aJ landií) geti heitií*
sjerðtakt ríki. En þótt aib yfir stjórn Bandaríkj-
anna tjábi sig þannig fúsa til aí> taka ísland
inn í sitt frjálsa ríkjafjelag. þá áleit hún sig
enganveginn geta keypt landib viþ verii af
Danmörku eins og Alaska af Rússiandi, því
hún kvaíist ekki þekkja nje vita betur, en aö
Island, þetta gamla lýbveldi vœri sjerstakt sam-
bandsríki Danmerkur, en ekki eign hennar.
Og mjer er nær ab halda aí) Danir hafi kom-
izt í bobba, þegar þeir áttu ab skýra Ame-
ríkumönnum frá þeirri „rás vifburíanna* sein
hefii gjört Ialand at> eign og undirlægju Ðan-
merkur. þar á móii lítur svo út eins og þeir
þykist mega bjóba OS3 allt, af því vjer eruin
minni máttar. þeir segja aíieins vib 083 : .,þjer
skulub vera partur af voru danska veldi, en ekki
sjerstakt sambandsland; vjer bjófcum og skip-
um þannig fyrir meí> lögum vorum, og þjer skul-
u& beygja svfrann undir vorn vilja ogvor lög“.
Allur ágreiningurinn um stjórnarbótar-
málib milli Islendinga og dönsku stjórnarinnar
er f raun rjettri sprottinn af því eina atriöi,aí>
stjórnin vill ekki annab heyra, en ab vjer sje-
um partur af hinu danska þjó&fjelagi, eí)a
Danaveldi, en ekki sjerstakt, íslenzkt þjófcfjelag
efca veldi (Stat), eins og vjer álftum, afc vjer
höfum verifc, sjeum og hljótum afc vera f sama
skilningi eins og hvert af Bandaríkjunum fyrir
vestan svo f Amerfku, er sjerstakt veldi, og á
hinn bóginn Noregur fyrir austan oss, En eins
og hver lifandi mafcur hlýtur afc sjá, er þetta
fyrsta undirstöfcuatrifci alls málsins. Hvorki
mjer, nje afc ætlan minninokkrum öfcrum Islend-
ingi, gæti komifc til hugar, afc láta sjer þykja til-
bofc og frumvörp stjórnarinnar ófrjálsleg, ef þau
væru byggfc á rjettum grundvelli — ef þafc væri
satt, afc vjer værura partur af þjófcfjelagi og
veldi dönsku þjófcarinnar. Nei, væri þetta svo,
þá væri tilbofc stjórnarinnar mjög mannúfclegt,
þá væru Iögin frá 2. jan. 1871 gófc, ogengum
heffci víst komifc til hugar afc mótmæla þeim.
En mefc þvl vjer sjáum elgi betur, en afc Is-
land sje sífcur en ekki partur af veldi hinnar
dönsku þjófcar, heldur þar á móti mörghundrufc
ára gamalt sjerstakt veldi, sem þannig hefur
jafnfullkominn rjett til afc stýra og sjórna sín-
um íslenzku efnum og málum eins og Ðanir
sínum dönsku, þá er allt öfcru máli afc gegna.
Fyrir þessar sakir er fyrsta greinin í lögun-
um frá 2. jan. 1871 ranglát mefc öllu og
engin von til afc vjer samsinnum hana nokk-
urntíma, enda er þafc eiginlega hún, sem
Islendingar allir mótmæla einum munni, nema
þifc, þessir fáu minnihlutamenn, sem hafifc
kvefcifc upp úr mefc þafc, afc Island væri eins
dönsk ey eins og t. a. m. Fjón efca Borgund-
arhólmur o. s. frv. Mjer er nú og hefir jafnan
verifc óskiljanlegt, hvernig þifc hafifc getafc kora-
izt til þessarar nifcurstöfcu, því svo langt veit
jeg ekki einu sinni nokkurn danskan mann hafa
farifc. Afc öfcruleyti sýnist mjer þessi iær-
dómsgrein f spurningakveri minnihlutans svo
fráleit, og satt afc segja vitlaus, afc jeg nenni
ekki afc eyfca um hana fleirum orfcum.
þú telur þab víst, afc vjer heffcum náfc
miklu frelsi, ef vjer hefíum gengifc afc stjórn-
arfrumvörpunura 1869 og 1871, og þú lætur
sem þig fur*|i á þvf, ab alþing hefur ekki
gengib afc þessum kostum, sem stjórnin setti,
en þar hjá geymt landinu rjett til fullkomnara
fyrirkomulags sífcar. Já, þafc heffci nd verifc
mikifc frelsi, efca hitt, sera hafzt heffci upp úr
þvf, afc samþykkja lög er gerfcu Islendinga afc
parti af þjófcfjelaginu danska, og lögfcu þá
þannig formlega undir yfirráfc Dana, sem eru
margfalt fjölmennari, og geta þannig ráfcifc
öllu í þessu samfjelagi hvafc sem vjersegjum,
f stafcinn fyrir afc vjer erum meb öllum rjetti
sjerstakt þjófcfjelag, og eins lítifc háfcir hinni
dönsku þjófc, eins og hún er oss.
Afcal mark og mifc þessara sælu stjórnar-
frumvarpa frá 1851 til 1871 hefur aufcsjáan-
lcga verifc, afc iunlima Island í Ðanmörku,
gjöra Islendinga afc einni deild dönsku þjófc-
aritinar, gjöra Island afc hjáleigu Danmekur
mefc sameiginlegri landeign, en varna landinu
afc vera sjerstakt lögbýli mefc sínum eigin landa
merkjum. Til þess afc koma þessu uppátæki
sínu því betur fram, þó þafc annars sje Ðön
um til einkis gagns, en Islendingum skafca,
hefur stjórnin barifc þafc fram blákalt, afc Is
land væri þegar fyrir löngu hætt afc vera sjer-
stakt lögbýli og væri orfcifc dönsk hjáleiga;
en vifc þetta hafa Islendingar aldrei viljafc
kannast, nema minni hlutinn á alþingi, efca
hinir svo köllufcu dönsku Islendingar. Út af
þessu atrifci einu og engu öfcru er stjórnar-
málsdeilan í raun og veru sprottin. Hlnir ís-
lenzku Islendingar hafa ávalt verifc sjálfum sjer
samþykkir f þessn, og samkvæmt því hafa
þeir krafist, afc hafa sitt eigifc löggjafarþing
fyrir sig, sína eigin landstjóm fyrir sig mefc
ábyrgfc fyrir fulltrúaþingi þjófcarinnar, og sinn
eigínn fjárhag fyrir sig undir nmráfcum þings
sfns. Ðanir þar í móti hafa alls ekki verifc
sjálfum sjer samkvæmir í þessum atriíum
Fyrst þcir endilega vilja, afc Islendingar sjeu
Danir og hvorirtveggja eitt þjófcfjelag, þá hlutu
þeir, til þess afc vera sjálfum sjer samkvæmir
afc halda því fram, afc Islendingar ættu ekk-
ert löggjafarþing nema í sameiningu mefc Dön
um, heffcu engan afcskilin fjárhag o. s. frv
þessu fór líka danska stjórnin fram 1851, og
þafc var sjálfn sjer samkvæmt, þegar hún skofc-
afci Daamörku og Island tit saraans eins og
eitt land, og Dani og Islendinga til samans
eins *og eina þjófc, eía eitt þjófcfjelag. Nu cr
danska stjórnin og ríkisþingifc danska búifc afc
gjöra úr þessu einlægan hrærigraut. Stjórnin
stendur á því fastara en fótunum, afc Danir
og Islendingar sjeu eitt þjófcfjelag, eitt sam
eiginlegt veldi, sem heiti „Ðanaveldi", en þó
vill hún nú, afc þetta veldi skiptist I tvent mefc
tilliti til fjárhags, löggjafar o. fl. Islendingar
aptur á móti standa stöfcugir f sinni skofcun, afc
þeir hafi jafnan verifc, sjeu og hljóti afc vera
sjerstakt útlenzkt þjófcfjelag, sem naufcsynlega
hljóti afc hafa sitt löggjafarþing, sinn fjárhág og
sina landstjórn fyrir sig, afc sínu leyti eins og
ættland vort og grannland Noregur, efca eitthvert
af Iýfcveldunum í Norfcurameríku, efcaVínlandi
hinu gófca.
Margt er þafc enn í hinu merkilega brjefi,
sem jeg vildi minnast á, en blafcifc er á þrot-
um hjá mjer, svo jeg verfc afc nema stafcar afc
þessu sinni. Ef Gufc lofar, skal jeg senda þjer
fáeinar línur til framhalds vib alira fyrsta
tækifæri. — — —• —
FRÁ ALþlNGI 1871.
(Framhald).
Vjer höfum hjer afc framan, skýrt frá
því, hvernig stjórnarskipunarmáli voru nú er
koraifc, og vjer höfum leitast vifc afc taba fram
þau atrifci, sem stjórnina og alþingi greinir
einkutn á um, svo afc lesendum vorum megi
verfca ljóst, hvafc því er til fyrirstöíu, afc mál-
inu hefur eigi enn orfcifc ráfcifc til lykta. En
þegar vjer skírskotum til alþingis má eigi
skilja þetta svo, sem þingifc f heild sinni hafi
verifc á annari skofcun en stjórnin í þessu tr.áli;
þvert á móti hafa þingmenn skiptst f tvo
flokka, sem menn nefna k o n u n g k j ö r n a flokk-
inn, og þjófckjörna flokkinn, sökura þess, afc
f hinum fyrnefnda eru allir (6) bonungkjörnu
þingmennirnir, og þrjár efca fjórar hræfcur
þjófckjornar, sem velkjast á milli flokkanna,
eptir því hvafcan vindurinn stendur á þinginu
f þafc og þafc skipti, en f hinum flokkinum eru
15 — 16 þjófckjörnir þingmenn. I stjórnar-
skipunarmálinn og enda í íleirum málum cru
þessir ílokkar hver ofcrum andstæfcir, þvi kon-
ungkjörni flokkurinn fylgir alveg skofcunum
og uppástungum stjórnaiinnar, hversu reykul-
ar sem þær nú eru, og fjarlægar þvf afc full-
nægja þörfum og kröfum vorum. En þjófc-
kjörni flokkurinn — sem afc vfsu er fjölmenn-
ari, en veiklifcafcri — hefur allajafna streizt
vifc afc halda í hemilinn á þjófcrjettindum vor-'
um, og hvorki látifc hótanir, nje fagurgala hafa
nokkur áhrif á tillögur sínar. þeirri spurningu
hefur þrá8innis verifc varpafc fram, hvernig á
því standi, afc allir þingmenn skuli eigi geta
verifc mefc einum hug, og á einni skofcan, í
þessu afcalvelferfcarmáli voru, en úr þcssari
spurningu er eigi aufcvelt afc leysa. Enginn
skyidi ímynda sjer, afc hinir konungkjömu
þingmenn beri eigi eins gott skin á, hvafc
landinu er fyrir beztu, sem hinir þjófckjörnu,
því þeir bera þafc afc líkindum langtum betra,
sökum embættisstöfcu sinnar, reynslu og þekk-
ingar. Enginn skyldi lieldur efast um dreng-
lyndi þeirra og ættjarfcarást, þvf allir eru þeir
virfcir.garverfcir og vandafcir menn, hver f sinni
stöfcu, svo sem alkunnugt er. Og hvafc er þá
( veginum? þafc er efclilegt afc almenningur
spyrji þannig. Sje leyfilegt afc fmynda sjer
þessháttar um jafn hálærfca og vitra menn,
lætur líkindum næst, afc þeir misskilji alla
jafna stöfcu sínaá þingi, en allir þekkja
hv fc tómur misskilningur getur glapifc mönn-
um syn, og leitt menn afvega, þegar hann
gengur úr hófi. Annar vægari efca rjettari
dóraur, hyggjum vjer afc naumast geti orfciö
uppkvcfcinn um frammistöfcu hinna konung-
kjörnu á þinginu.
En hvafc sem svo um þetta er afc segja, þá
er hitt víst, afc þessi tvídrægni f þinginu,
mun hafa átt mestan þátt f þvf, afc stjórnar-
skipunarmálinu er elgi komifc lengra á veg, en
skefc er. fcvf vjer getum eigi verifc f efa um
þafc, afc ef hinir konungkjörnu heffcu neitt at-
gjörfis slns ogyfirburfca, til afc leggjast á eitt
mefc þjófckjörnu þingmönnunum, til afc fram-
fylgja rjettarkröfum vorum, og leifca stjórn-
inni fyrir sjónir, þafc sem öfugt er og van-
hugsafc, í því stjórnarfyrirkoraulagi, sem liún
hefur viljafc innleifca hjer; þá mundi stjórnin
hafa látifc sannfærast, og gefifc tillögura og
ráfcum þingsins meiri gaum en hún hefur gjört.
Ab vorri hyggju hvílir því mikil ábyrgfc, á
hinum konungkjörnu þingmöonum, fyrir aí-
gjörfcir þeirra í þessu máli, gagnvart oss og
nifcjum vorum. Og þessi ábyrgfc hlýtur afc
verfca enn þyngri og þýfcingar meiri, sökumþess,
afc þessir menn eru brjóstmylkingar fóstur-
jarfcar vorrar, og njóta mjólkur hennar og
mergs f ríflegum mæli.
Svo sem áfcur er sagt, hefur konungkjörni
flokkurinn á þingi, alveg fylgt stjórninni f stjórn-
arskipunarmálinu. Og nú á sffcasta þingi (1871)
færfcizt hann í ásmeginn, og ritafci konungi
ágreinings álit um málifc. Álitsskjal
þetta stendur í sífcari parti alþingistffcind-
anna 1871, bls. 634—36, og er þafc sann*
arlega þess vert, afc menn lesi þafc mefc at-
hygli, því þar kennir margra grasa. þar e>
borifc smjafcurfullt hól á stjórnina, fyrir Þ«'
8mikilvægu rjettarbót“ I ? sem stjórnarskrár
fruravarpifc hefir inni afc halda, og fyrir Þ8'
wrjettindi“ 1 ? og þafc „hnoss“ I? sem oss me'
því er gefinn kostur á afc öfclast. En svo ken1
ur getan á eptir, eins og vænta mátti, handi1
þjófckjörna fiokkinum; þar segir mefcal annar
svo: „Minnihlutinn finnur einnig skyldu 8Íni
afc lýsa yfir því áiiti, afc siíkar ískygg>leP