Norðanfari - 08.05.1873, Blaðsíða 2

68 —
þökk og lofsoríi fyrir Athugasemdir mínar ( Nor6»
anfara næstl. ár, aí>, þótt ekki eigi jeg prerit-
svertu stipteyfirvaldanna á þessum hróbri, og
aldrei veihi hann líklega gefinn út á opinberan
kostnaf), þá læt jeg mjer hann ab fullu nægja
ti! jafnvægis í móii hrópyrbum síra Stefáns
Thorarensens í „Athugasemdum* hans og ol-
bogaskolum biskups í þjóbólfi og í umburbar-
brjefinu góba, sem liann ljet ganga út frá sjer
15. dag maímánabar næstl. ár. — Frá Austur-
landi hefur mjer og fált borizt af þeim viftekt-
um, er sálmabókin þar fái. En hifc helzta, sem
jeg veit þafcan mefc sanni, er þó þafc, afc nokkr-
ir hinna skynugustu og beztu manna telja sálina-
bók þessa hlafcna höfufclýtum og mikla naufsyn
til bera, afc fengin verfci önnur stórum mun vand-
afcri. En þar sem krossberinn æilar, afc
sálmabókinni muni vei tekifc norfcanlands af
flestum þeim, er hana hafi fengifc, þá þvkist jeg
eptir öllum kunnugleik mfnum, afc minnsta
kosti í tveimur þeim sýslum, sem mjer eru
næstar, mega fullyrfca, afc þessi ætlan sje tóm-
ur hngarburfcur, og trúi því ekki heldur fyr en
jeg tek á, afc bræfcur mínir norfcienzkir láli þafc
nokkurn tíma á sig sannast, afc þeir gjöri sig
ánægfca mefc þvflíka bók.
En svo sem þafc er von mín, afc kross-
beranum verfci voljúgur úr þessari hinni
minnkunarlegu ætlun sinni um oss NorMendinga,
svo verfc jeg og annars vegar afc mótmæla því,
sem skröki og hjegóma, þar sem hann kastar
úr ex-krókum sínum þeirri hnútu til okkar síra
Gunnars á Svalbarfci, afc afcfinningar okkar vifc
sálmabókina lúti „mest afc ójöfnu stuMafalli*.
Svo rangsnúinn dórri mandi mjer þykja hifc mesta
vandhæfi afc skilja, ef eigi væri þafc jafnframt
aufcsjefc, hve mjög manninum er varnafc vits til
þess afc geta mefc nokkurri skynsemd rætt um
þafc mál, sem hann hjer er afc seilast til. Jeg
nefndi ekki stufclafall á nafn í Athugasemd-
um mínum; sfra Gunnar eiai lieldur. Og livafc
er stufclafall? Hin gömlu ríinnaskáld vor
nefndu svo einn báttinn vifc rímur þeirra. En
varla mun krossberinn iíta til þess, þótt
sízt sje fyrir afc synja, hvafc koma kann í hug eigi
horskara manni. Afc rjettu heita stufclar þeir
tveir stafir, er standa í hinu fyrsta vísuorfci
og svara höfufcstaf í öfcru vísuorfci (Edda
Snorra, Reykjav. 1848, bls. 120). Og hvafc
merkir þá fa11 þvíiíkra stufcla? Líklega þafc,
afc annarhvor þeirra efca báfcir gangi úr ieik.
Og ójafnt stufclafali? Lfklega þafc, afc engin
regla sje á því höffc, hve opt stufclana vant-
ar í vísuorfc, annan efca báfca. En þafc man
vera bezt, afc lofa krossberanum sjálfura
afc brjóta sinn biessafca krossheila í þessu ó-
jafna s t u fc 1 a f a 11 i ». Og af því þafc er ætífc
betur gjört, afc leifcrjetta og lesa í málifc fyrir
ovitann, ef mögulegt er, þá skal jeg nú reyna
afc koma viti í þafc, sem ekkert vit er f, og gjöra
ráfc fyrir, afc mefc djöfnti stufclafalli vilji
krossberinn láta skiija annafclivort öfuga
stöfcu orfcanna, sem þafc leifcir af, afc þau fá ó-
náttúrlegan framburfc í sálmunum, efcur þá yfir
höfufc öll braglýti. En segir þá mafcurinn satt
afc heldur? Nei, þafc er öfcru nær. Afc því er
mig sncrtir, fann jeg afc vísu mefc fleiri orfcum afc
braglýlunum enn efnisgöllunum í bókinni, afþví,
jeg ætlaM, afc alþýfca manna mundi framar
sjálífær til afc sjá efnisgallana, og svo af því,
afc jeg vildí fara svo vægilega afc böfundum
aálmanna og höfufcsmifc bókarinnar, sem jeg
mest mætti, án þe'ss þó afc svíkja þann máistafc,
er jeg haffci afc mjer tekifc, þó bar jeg brag-
lýlin eigi afc eins á Itina gömlu sálma, Iieldurog
hina nýorfu, svo stingur krossberinn þar
!) skal lofa iifcrntu afc skera ár því, hvort þeir vilja
virfca niannin„m t,| nokknrrar vorknnnar, afc harra er
ataddnr f niálatofu pjó^iálfe; þvf þar ber, eins og nieira
vita, s\o margt kynlegt á góxna, og allra sízt inega naenn
þó tdka nokkurt mark á aumn því, er stendur í þessu
binu 16, —17. blafcl.
hinu 8anna undir stól, er hann lætur svo virfc-
ast, sem hinir gömlu sálmar hafi einir orfcifc fyrir
því ámæli. Og þá lýsti jeg efnisgöllunum mefc
svo sr.örpum og alvarleeum orfum, að allfast
ætia jeg afc þau muni hafa komifc vifc samvizku
þeirra, er mesia hafa ábyrgfcina afþvf, hvernig
bókin er. Jeg skal nú eigi gjöra mönnum ó-
mak mefc þvf, afc bifcja þá fletta upp Norfcanfara
1872, nr 13.— 14., bls. 27. og 28. Mjer þyk-
ir þafc nóg til afc sanna sögu mína, afc taka hjer
upp nokkur þau orfc, er þar standa :
„þafc koma fyrir í þeim (sumum sálmunum,
og þafc er jafnt afc skilja um hina eldri sem
yngri) svo herfileg orfcatiltæki, efca hugsanin er
svo ruglufc og reikandi, svo einskisverfc ogand-
vana borin, afc þeir liljóta afc deyfca, í stafc þess
afc lífga hinar gufcrækilegu tilfinningar í brjósti
hvers þess manns, er nokkufc hugsar eptir því,
sem hann fer mefc ellegar heyrir".
Fleira og fleira Ijet jeg um mælt f hina
sömu átt. En þótt jeg eigi heffci sagt annafc
enn þctta, þá eru þvílík orfc ærin til þess, afc
hver sá, er eigi Iítur á mergfc, heldur á merg
orfcanna, skal verfca afc vifcurkenna, afc jeg hafi
lýst þungum sökum á hendur sálmunum fyrir
utan braglýtin. Afc því er tekur til síra Gunn-
ars, þá er eigi einu sinni hin minnsta átylla
til þess afc segia, afc hann hafi mest fundifc afc
braglýtum bókarinnar. Hann skiptir göllunum
í þrjá flokka: efuisgalla, málgalla og bragar-
galla, og er fjarri þvf, afc hann fari fleiri efca
harfcari orfcum um hinn sífcasta flokkinn, heldur
enn hvorn hinna fyr töldu. En því sífcur gef-
ur hann þó nokkrum manni efni til afc ætla, afc
hann fáist mest um bragargallana, sem liann
tekur þafc einmitt svo skýrlega fram sífcast í
ritgjörfc síhiií, afc oss, sem óskum umbótar á
sálmabók vorri, sje engu sífcur enn apturhalds-
mönnunum annt um anda og merg sátmanna, enda
kýs sjer þafc ályktarorfc, er hann segir sje vort
fyrsta bofcorfc: „Andinn ráfii fyrir bókstafnum“ I
Kros s berinní þjófólfi, hlýtur því afc vera
í meiralagi ógætinn, efca heldur enn ekki ósvífinn,
þar sem hann reynir afc veifa því hinu ranga
trje, afc aífinningar okkar síra Gunnars (því
hann mifcar aufcsjáaniega á okkur einungis, þar
sem hann nefnir „gagnstæfcar raddir“) lúti mest
afc braglýtum iiinriar eldri bdkar. En undir
eins kemur hann því og upp um sig, hve fá-
vís hann er í þvf efni, sem liann lei&ir orfc sífi
afc, efca hve Iitlar skynjar bann hefur á því,
hvers sálraar vifc þurfa, til þess afc þeir sjeu
minnkunariaust um liönd hafandi. því þólt eigi
væri neitt annafc afc sálmum vorum, en þau
braglýti, sem á þeim eru fleirum en færrum,
þá er þafc engan veginn „ómerkilegt“ svo
sem krossberanum virfcist. jþafc er þvert í
móti avo merkilegt, afc þafc er í rauninni ó-
þo.Iandi fyrir þá, sem vit hafa á því og finna
til þess. Jeg er og öldungis viss um þafc, afc
sjálfur síra Stefán á Kálfatjörn unir þessum
iýtum stórilla og vildi lijartans feginn, afc þau
væru öl! borfin af sálmakvefcskap vorum, en
þótt bann veifci allnr á nálum og reifci til höggs
fáfræfci almúgans og vizku og vald biskupsdóms-
ins, afc ógleymdum Göthe og Herder, þar sem
einhver annar en hann sjálfur, hinn eini og allra
fullkomnasti1 sálmabætir, kemur í Ijós og
óskar afc lýtunum verfci vikifc í burt. Höfufc-
lýtiö í þessari grein, hin ranga setning orfcanna,
1) Jeg segi svo ( meirl alvBru en síra St. Th., ef til
vill, hyggnr; því víst mtla jeg harra hinn nýtasta sálma-
bæti og mnndi gjarnan vilja kjósa hann flestnm fiamar
til slíks starfa. En því mifcur þykja mjer „Athngasemd-
ir“ hans lýsa því allt of beriega, hve míkifc álit hann heflr
sjálfur á fullkon.leik sálmabútar sinnar, því eigi er svo
aí) sem hann einu sinni viiji vih þah kannast, ab
inöfni]»'gt mmtdi aí) fá „úbrotgjarnari* bygging „í bragar
tuni“, beldur en þessa, er hann vann afc, einvirkinn. Sbr.
„Atbupasemdir“ hans á ft bls ofanver^ri, og þó reynd-
ar allan fBsingin í hugsummi hans og orfcum mjer til handa,
af því afc Jeg haffci verifc svo djarfur afc kvefca þafc npp,
afc sálmabókarverk hans væri helzt til ófullkomifc.
gagnstætt efclilegum framburfci þeirra, veldur
því, afc hver, scm hefur þau yfir svo lagin*
verfcur um leifc bngubósi; því þann kalla ')e&
bögubósa, sem fram ber orfcin skökk og skældi
þvert t móti hinum rjetta og skaplega hljó^-
þunga, er iiverri samslöfu beyrir. En slfkt
neyfcast ailir þeir til afc gjöra, er fara mefc þa®'
sem ranglega er ort afc þeBSU leyti. Og eng'
in biskups tunga er svo mjúkmál, enginn sálnia-
svanur á nokkurri tjörn svo vel raddafcur,
hann geti komizt hjá því. þetta höfufclýti sálma*
kvefcskaparins er naufcsyn afc nema burt, bæí>í
vegna þeirra, sem þekkja þafc, og vegna þeirra,
sem þekkja þafc ekki. þafc særir hjá þeim, sein
þekkja þafc, tilfinninguna fyrir því, sem nátt-
urlegt er og rjett og fagurt; og hjá þeim, sem
þekkja þafc ekki; væri þó víst þarfaverk afc eyfca
slíku þekkingarleysi, slíku tilfinningarleysi, og
Bkera þannig í sundur hjá öllum þafc hifc illa
tunguhapt, sem kemur í munn þeim mefc hinum
ranghverfu orfcum. því sannariega er þafc hörmu-
iegt, afc taiandi raust hins skynjanda manns, og
þafc þar sem hún mælir þau orfc, er varfca hin
dýrstu og háleitustu efni, skuii verfca úskyn-
samiegri og vilitari enn rödd sjálfs villudýrs-
ins, er aldrei hljófcar þó öfcruvísi enn því ef
efclilegt. En jeg skai eigi fara lengra út í þetta
mál, mefc því sem mjer og einnig er tvísýni á,
hvort Krossberi skilur mig. Enda þykist
jeg og hafa nóg um mælt til afc sýna hinuni
skýrari mönnum, hve ósnotur hann er. En
slægur sje jeg afc hann vill þó vera, Hann vill
smegja mefc lagi þeirri trú inn hjá almenningi(
afc sálmabókinni sje tekifc tveim höndum um allt
land, enda sje og allt einskis vert, þafc er henni
hafi verifc fundifc til ámælis; og þessa trú bet
hann sig afc lífga og styrkja enn framar mefc
þvf, afc skopast afc þeim, er hafi lagt bókinni
misjafnt til, svo sem þess háttar „merkis-
mönnum“, er heldur hafi gjört sjer lítinn
sóma tnefc þvf atha.fl. Afc ; .u »r !
svo orfsjú' , aö jeg íaki mjer slíkt no» .
nærri, og þvf sífcur svo öfundsjúkur, afc eigi
megi jeg unna mannskepnunni þess gamans, afc
gjnra lítillega gys afc mjer. En hitt gat jeg eigl
þolafc honum orfcalaust, afc hann væri afc dnsta
ryk í augu almenningi úr sínum brögfcótta belg-
Mjer þótti þegar nóg kornifc af hjegómlegum
fagurgala, afc jeg tali nú ekki um diguryrfci og
hálfkvefcnar heitingar, til þess afc halda afc mönn-
um þeirri bók, sem eptir minni beztu þekking
og sannfæring er svo á sig komin, afc jeg tel
óvirfcing gjörfca til safnafcanna ( landi voru meö
því afc bjófca þeim liana. En þess konár óbeppi-
leg afcferfc, í stafc þess afc kannast vifc sannleik-
ann, þyggja holl ráfc og leila naufcsynlegrar bót-
ar á miklu meini, hún lilýtur þá og líklega ab
draga til þess, sem mjer þó í sjálfu gjer eigí
þykir æskilegt; þafc er afc skilja, afc innan skamms
kunni afc verfca nær gengifc Kálfatjarnarbókinni,
lieldur enn orMfc er enn, og þafc svo, afc engum
á mefcal krossbeienda herinar skuli þá framar
geta til hugar komifc afc segja: „þafc hefur ekki
verifc fundiö afc svo sem neinu í bdkinni, nema
afc „ój öfnu s t u fc 1 a f a I i i“.
Afc svo mæltu bifc jeg nú í bráfc þennan
málvin minn, sem jeg hjer hef eignazt, heilan
afc lifa og virfca vel kvefcju,mína. En ef jeg lifi,
og hann þarf optar á afc halda, mun jeg þesS
albúinn, afc láta honum leifcrjetting í tje öfcru sinni-
Björn Halldórsson.
KVENNASKÓLINN í REYKJAVIK.
(A o se n t).
Ekki þreytast Reykvíkingarnir gott afc gjora
okkur vesling8 „sveitadónunum“, þeim nægir nii
eigi lengur aö laka sveilastúlkuinar á stangh
þess afc kenua þeim gófca sifcu . en ætla nú að
siolna reglulegan kvennaskóla lianda sjer
og okkur; liala nokkrum siimum stafcifc auglýs-
ingar um þaö í hlöfcum vorum, og nú sífcast í
jrjóð. þ. á. nr. 5., og hafa nokkrar heldri kon-
ur í Reykjavík ritafc undir þessar auglýsingar.