Norðanfari - 10.06.1873, Blaðsíða 2

af veglyndi landsmanna Iiefir verl?) slcgi?> ómældu 1
eíia meiru en fullum helmingi af a?) fyrra bragfci,
hvernig gátu }iá þcssir miklu og háu menn —
hinir konnngkjörnu á þinginu og, ef til vill, 2
elia svo fleiri, er af þeirra dæmi lciddust, gjört
svo líiib úr sjer, afe útiloka sig, þegar þess er
með hógla ti, von og trausti leitah af þjó?innfog
þinginn, ab þessu umgetnu yrbi skilab ebur lof-
a&, er full fjárskiptr væri gjörfc milli landsins
og ríkisins? Konungurinn eía stjórn hans liafbi
Irklega frjálsar hendur ab veita bænum ogkröf-
nm íslendinga í þessu efni þau svör og þá á-
8já, er henni sjálfri þótti rjettlátast og sann-
gjarnast ab veita, og því eins óþarft sem frá-
leitt fyrir nokkra sonu landsins ab eiganjehinn
minnsta þátt í því, hjer í ab binda hendurkon-
ungsins; og heffu nú þessi nýnefndu stóimcnni
viljab, ef til vill, fremur efast um bænhcyrslu
stjórnarinnar, gat þó samt ei annab en verib
saklaust, undireins og bezt sæmandi fyrir þá,
sem sanna Islendinga, ab leggja og til sínar
bænir; en bví Ijetu þeir sig þá eina og alla
vanta, þegar nm þetta var einbuga bebib af
mciii hluta þingbræbta þeirra? Ilvernig má
þessu svara meb öíru en því, ab menn þesslr
sjeu, óskiljanlegir, og er óskandi, ab þeir ekki
einnig væru í þessu óskiljanlegir sjálfum sjer.
Hulda þeir má ske, ab fje þetta er um var
bebib, væri um of handa Islendingum ? ebalang-
abi þá til vegna dönsku stjórnarinnar ab cfa, ab
vjer a tlum beimting á því? eba bjeldu þeir beld-
ur hilt, ab vjer gælum vel án þess verib?
J?essir liáu og liávilru Jandsmenn ættu þó ab
beia skyn á , hversu afarmargt og oss áríí'andi
þyrfti sumpart hjá oss ab endurbæta sumpart á
nýjan stofn ab setja, ef landi vol'u og þjób ætti
ab geta liib minnsla þokab ab framfarastigi ann=
ara þjóba; cn þeir ættu þá og ab geta sett sjer
þab fyrir sjónir, livers fjárafla ab til þess alls
vib þyrfti. Eba er oss fátækum bændalýb, út*
dreiftum vífsvegar um þetta strjálbyggba og
hrjósluga land, er höfum ab striba vib svo nrörg
misferli af ýmsri óáran í þessu sama voru kalda
og afskekkla landi -— er oss, segjum vjer, nokk-
ur fullnægja gjör meb því, þótt ab eins örfáir
mcnn eba þessir vegna embættisstöfu sinnar
æfstu í Iandinu sjeu á þessum árum sem born-
ir á iiöndunum af Danastjórn, og silfrinu í þá
mokab sem sandi? Af slikum gullþúfum liöf-
um vjer ekki ab segja, sem þó er ætlab ab bera
. mesia byrbina og af fátækt vorri og landsins
ab leggja til þab er þarf. I>ab var nú sök sjer,
þótt hin erlenda danska stjórn ekki liefbi þegar
uppfyllt kröfur og bænir vorar um fjártillag af
hendi Dana. Og þó er ósjeb, hvab orbib hefbi,
cf þingib í cinu hljóbi hefbi leitab ásjár kon-
ung8Íns; en hitt iná alveg óskiljanlegt og einn-
ig, ef til vill, ógleymanlegt vera, ab liin æbstu
börn föturlandsins skyldu sem í einum sam-
drætti gjörast til, ab bitja stjórnina ab bænbeyra
oss eigi, en þab hafa þeir gjört leynt og Ijóst
meb því ab skerast bæbi í orbi og atkvæbum
úr flokki vorra velviljufcu þingmanna. Eptir
l’essu var þá og vel líklegt ab stjórnin mundi
ei alllítib fara. Og livernig ætti þá nokkur
frjálslyndur og fjær efca nær búandi Islendingur
annab en fyllast mcgnri gremju og óánægju út-
af þessum suudurlynda og óskiljanlega flokki
landsins æfcstu sona, og þab einmitt þá, er mest
á lág — er mest lág á allra hlutabeigenda al-
viirugefnu fytgí ab einu og sama þjóbfrelsis og
þjó?arbeilla takmarki?
Ofau á þetta um afcgjörbir minna iilutans á al-
þingi í fjárskilnabarmálinubætist nú enn fremur, afc
þegar út voru komin — ab fornspurbu alþiugi —
hin fögiuog göfugu stöfculög sem fjandinn úr
saubailegg, og sein sá helgur dómur, sem hölbu má
ske ei minnst geíib efni til þeirra, vildu svo álíta,
ab ei iuætti framar vib snerta, allt eins og þau
komin væru af hæbum ofan t — þ>á kryna þeir
sínar fyrri gjörbír vibvíkjandi fjárskiptunuin meb
því, 9 saman, ab leggja allt sitt til, ab höfufcib
á Islands innlendu stjórn skyldi þú eiDs fram-
vegis seni Idngab til, cigi búa nær Iandinu en
( höfufcborg Danmcrkur og vera þar í höndum
eins af dönsku rábgjöfunum undir ábyrgb rík-
isþings Ðana. - Og fyrir þetta nefndra þing-
manna vörra nýja abfylgi í stjórnarskipunar-
málinu, bæbi ab undanförnu, og þó nú sjer í
lagi á sífcasta alþingi, mættu menn enn segja
og hugsa, ab þeim ekki væri í sjálfræbi, heldur
ab þeir leiddust af einhverjum báskalegum anda
— og bonum ekki innlendum —, er þeir skyldu
geta fengib af sjer, sem íslenzkir í báfcar ættir,
ab veita slíku sljórnaifyriikomulagi mebmælisín
og atkvæfci, fósturjörfc sinni sem sje í bráb og
lengd til framfara og veigengnisefiingar. Ab
vísu dettur oss ei í liug afc frádæma liinum
dönskn rábgjöfum, ab þeir kunni vifc vera mjög
góíir og hætir til, ab hafa á iiendi yfirstjórn og
eiga þátt í löggjöf sinnar eigin þjóbar, en til
liins getum vjer þar á mót ei ætlazt, ab þeir
sjeu holíir og lientugir til sama hlutverks hjer
hjá oss þeir eru þó ekki nema nrenn, hversu
gófcir og duglegir sem þeir þæktu heima í Dan-
mörk. Og njóti — viljum vjer segja — Ðan-
ir sjálfir þessara siuna eigin manna, stjórngæba
og hæfilegleika sem allra bezt 1 En vjer Islend-
ingar höfum liins vegar ekkei t meb þá ab gjöra,
og þurfum þeirra ekki vib til stjóinar-afskipta
hjá oss, ef vjer fáum ab njdta rjettar vors, og
þeim llka ómögulegt ab fullnægja oss, enda
bvab vel sem þeir vildu, og þab einmitt sökum
þess, ab þörfum vorum og landshögum getur
ei fullnægt, neina alveg innlend stjórn, eba stjórn
þess manns, er á afcsetur sitt í landinu sjálfu.
Og þetta má ei afc eins óhikab segja, beldur
og margfaldlega sanna. Eba hveinig mundu
Danir t. a. m una því, ef hjer á Islandi væri
til heimilis hjerlendur stjórnarherra yfir dönskum
málefnum, hversu hentug, höndugleg, eba þokka-
sæl mundi ei hljóta ab verfca stjórn hans fyrir
Dani ebur þeirra land, og ef hann svo ofan í
kaupib ætti ab ábyrgjast stjórn sína yfir Dön-
um fyiir alþingi Islendinga?! Já, þab er Og
víst og satt, ab oss íslenzkri alþýbu og bænda-
lýb er í þessu voru afar víblenda, strjáibyggba
og yfirferbar örbuga landi full ervitt ab fá notib
löggjafar alþingis vors, og innlends framkvsomd-
arvalds í þessum eina, oss fiestum fjarlæga
landsins hölubbæ, Reykjavík, þótt ekki þyrítum
vjer efca ættum sem í myrkri og þoku, og enda-
lausri og óskemmtilegri óvissu afc mæna aug-
um eptir þessu — eptir fullri úrlausn mála vorra
bjá dönskum ráfcgjafa subur í Danmörk.
Framhald síbar.
TIL KYRLÍTS KUNNINGJA MÍNS.
Mikib gladdist jeg um daginn Kyrlátur minnl
þegar jeg sá ritgjörbina þína í Norbanfara, um
Amerlkufarir, því mjer er mjög illa vib þær eins
°g þjer. En líkt er ákoinib meb okkur ineb
þab, ab hvorugur ber minnsta skyn á málib, eba
beíur nokkra þekkingu á því, en þá er nú vandi
ab rita svo vel fari; en þab virfcist mjer, sem
þú hafir þó hitt þab eina ráfcifc sem fyrir hendi
var, og sem svo opt liefir verib notab í heim-
inum meb góbum árangri, þá er likt befir stab-
ib á og fyrir þjer. }>ú byrjar sumsje ritgjörb
þína mib miklu gumi og glamii uui ekki neitt;
en þab er nú lagib, ab láta tómt orfcagjállur
lcoma I stafcin fyrir ástæbur, efca skynsamlega
bugsun þegar bvorugt er vib liendina, því þab
glepur opt sio sjónar fyrir fákænum ínönnum,
ab þab hefir meiri áiangur en skynsamleg rök;
þetta Iieíir þú viiab, þafc er ckki svq bætt vib
því; því næst rangsnýr þú öllura atvikum, og
blandar svo kænlega saman sannleik og lýgi, ab
varla munu nema gagnkunuugir geta greint þau
í sundur, svo er þab meistaralega gjört, og sann-
ast hjer á þjer hifc fonikvebna: „afc lengi er ept-
ir lag hjá þeiin er listir kunnu til forna“; og vil
jeg ab eins benda þjer á tvennt fyrst í grein
þinni, er mjer virfcist bcra Ijósan vott um leikni
þínu í þessati list; þafc cr; þar sem þú segir,
afc „efnagófcir bændur rífa síg upp úr búsæld-
inní, sem hafi borib þá á höndum sjer og leyft
þeim ab lifa eins og lysti“, þetta segir þú þr^t!
fyrir þab, þó bæfci þú og jeg o? margir fle'r!
viti vel, afc mesta liungur og liarbrjetti, eymú
og volæfci, hafi ab undanförnu, einkum næstlibi^
ár átt sjer stab í þingeyjarsýslu, en þafcan kvab
flestir ætla; og er mælt, ab þetta eymdarástand
manna þar sje hin belzta orsök burlfiiitninganna
þafcan En hvorn getur grunab þafc, sem lc3
ritgjörb þína og ekki hefir vifc annab afc stybj'
ast en liana, ab svona liggi I málinu, og ab þ11
afc eins bafir breitt þessa götóttu glilblæju yfif
sannleikann, treystandi því, ab fáir mundu taka
upp á því, ab rýna í gegnum götin á heniii,
til ab sjá bvab undir lienni væri fólgib. Litlu
sífcar segir þú: Bjá ekki einu sinni hin helgu
bönd bjónaáslarinnar fá haldib, beldur bljóta
þau afc s!itna“. þetta eru þung orb og þýbing-
armikil, og munu þau vekja vifcbjób margra á
Ameríku og ameríkuförum, því þó — eins o?
vib vitum — engin minnsta átylla sje fyrir þessii,
og enginn sneíill af sannleika í því, þá gjörif
þab lítib lil, því margur kann ab hlaupa eptif
því í atliugaleysi, og þá er tilgangi þínum náfc>
þafc cr einnig ólíklegt, ab menn fari afc reka í
þab augun, ab Ameríkufarir og „bönd hinnar
belgu hjónaástar“, eiga ekkert skylt saman; en
þetta kemur nú Iíka hjá þjer öllum ab óvörum,
Bcins og fjandinn úr saubarleggnum“, innan uui
gífuryrfcin og meiningarleysurnar, innan um
rgainalmennin sem ætla ab fljúga á vængjuin
vizkunnar sem cllin er búin ab innræta þeim
frá ættingjum og vinum“; innan um Mkrossab«
Jórsalafara, himneska Paradís, þar sem ekkert
jarfcneskt andstreymi er til, og máske ekki
daufcinn sjálfur, en þar sem nifcjarriir má ske
verba ánaufcugir þrælar bófanna sem safnast
saman í vesturheimi úr öllum löndum lieimsinS,
svo ljeimurinn er ab líkindum oifcin bófalauS.
Allt þetta er svo laglega sundur táib og samau
ruglab, ab engínn gelur skilib þab; en þab er
mjög naubsynlegt ab rita svo; þegar mabur í
ríti ætlar ab blekkja suma en sverta abra, Og
þó koma ár sinni svo fyrir borb ab sem minnst
beri á ritarans eigin fákænsku og þekkingar-
skorti.
Svo kemur þú nú meb gamla Brasilíu-posl-
ulann og hugbi jeg, ab þú mundir díla hann
meira en þú gjörir, svo hefir þjer verib kalt til
hans; en þú Iætur þjer nægja ab lfkja honiim
vib þig, og þykir þjer þab svo mikil ófrægö
fyrir bann, ab þú, þegar í stab ferb ab slá bon-
um gullhamra; og hefir þú þá líklega ósjálfrátt
fundib til þess, ab þú gætir ekki vaiib honuni
verri bábung, en ab segja um slíkan mann, a&
bann væri orbinn ab þjer, og er jeg þjer alveg
6amdóma í því, ab þcsBÍ uinmæli þín um hanni
væru bib versta rothögg fyrir orbstír hans, e^
nokkur trybi þeim; en því er nú ver, ab joS
er hræddur um ab þab gjöri fáir efca enginn.
Ab þessu búnu, snýr þú þjer ablslending'
um í Vesiurbeimi „sera þó varla“, ættu ab berá
þab tignarnafn ab heita Islendingar, og þú þv^
befir fullan rjett á ab lirekja og hrjá eptir eig'
in gebþótta; en þó ert þú svo hlífbarsamur ví&
þá, ab þú rangfærir ekki orb þeirra nenia a
stöku stab; beldnr lætur þjer lynda, ab tí'1*
upp úr brjefum þeirra ýmislegt sinávegis sc'11
lítib mark er ab; en þar áttu svo gott afcstöfc1’’
því brjef þeirra eru skrifub til einstakra knul1
ingja þeirra litlu eptir ab þeir komu Vestuf' °
segja þeir því frá ýmsu er litlu varbar og
í spaugi, og getur þú því sem hægast tínt þa^
saman og spottast ab þv(, án þess ab þurfa að
afbaka þab mjög vífca.
þ>ar sein þú telur þab „sjálfsagt, afc landskosl
sjeu niiklir í Vesturheimi og landrými nóg > |*
þykir mjer þú nú reyndar hafa blaupib ^
því þetta er ómeingafcur sannleiki; en *
þafc, afc opt má satt kjurt liggja, og svo *lt! e‘ ^
óbrjálafcur sannleiki ab finnast í þvílíkri íitgj1
Bcm þín er, þafc á ekki vib anda bennar