Norðanfari - 17.06.1873, Blaðsíða 3

þetta væri því heldur fagnrt og tillilycilegt,
sern líkindi eru til, afe annafehvort ha6 þessi á-
forniafei fundur í sumar r.okkrar gófear afleife-
'n8'ar, ellegar afe öferum kosti afe niannfundir
tt»uni þafean af fara afe fækka í landinu, og afe
Vjer fö runi þá fyrir alvöru afe leita til þeirra
‘anda, þar serr. engum er meinafe afe njóta hins
ttátuírlega þjócfielsis.
í vetur gengu menn á Norfeurlandi í fjelag
kaupa enga áfenga drykki og neita þeirra eigi.
Översu fjnlinennt fjelag þetta er orfeife, veit hver
einstakur mafeur ekki, enn öil von er þó mönn-
U|o þyki gagn og gaman afe vita hve margir
þeir fjelagsbræfeur þeirra eru orfenir, sem vilja
viiina ejer og ættjörfeu sinni gagn á þenna hátt.
Jeg vil því eigi draga afe gjöra þessum fjelags-
bræfer unr m'num kunnugt þafe sem jeg veit í
þvi efni, þó enn sje komife skammt á veg vife
þafe, sem jeg vona afe verfei áfeur þetta ár er
lifeife, þeim og mjer til glefei get jeg sagt hinar
beztu frjettir af fyrirtæki þessu. Blöfe þau er
geugu til áskriptar um þingeyjarsýslu, Eyjafjarfe-
Stsýslu og part af Skagafirfei, voru komin dr
12 lireppum til min aptur áfeur en jeg byrjafei
forfe mína frá Norfeuilandi, mefe COO áskrifend-
tni, er ýmist ganga í atgjört bindindi, efeur
®kuldbinda sig til afe kaupa ekkert af áfengum
drykkjuin nje neyta þeirra sjálfir. Mörg fleiri
áskrilenda blöfe voru ókornin þá jeg fór, er jeg
Vorfa afe fá sífear eigi minna fjöfskipufe en liin fyrri.
I Húnavatnssýslu mun þegar búife afe safna á-
skrifend um, enn um tölu þeirra , er mjer ókunn-
tigt; þess utati er almennur áhugi vaknafeur vífe-
ast á lan.dinu, og eptir von minni byrjafe afe safna
óskrifend um um Múta- Strunda, Mýra og Borg-
»rfjarfearsýs!ur og ef til vill vífear Enn frem-
Or eru sveinar allir f á latínuskólanum, presta-
^liólanutn og læknaskólanuin afe fáum undan-
skildum gengnir í bindindi um kaup og nautn
alba áf.engra drykkja, frá hverúim hvítt öl og
íaufeavín var undanskilife, og er þetta rnjög mik-
’lsvert, þafe mun bera heillaríka ávexti fyrir þá
sjá 1 fa og þjófeina alla; þeir fara vifesvegar um
laiuj allt liæsta surnar, og geta verkafe á sína
ttánusíu og afera útífrá bæfei mefe orfei og eptir-
d*mi; þeir eru þafe sem sífcar eiga afe leifebeina
Pjófciiini í andlegum og líkamlegnrn efnum, og
bafa mest ábrif á skofcanir manna.
Málefni þetta er því komifc vel á veg og
getur leitt til mikiis, ef vel og örugt er áfram
haldife, þ eir sem skriflega eru gengnir í fjelags-
Bkap jienna, og bafa skuldbiindife eig til, afe
baupa ekki nje smakka áfenga drykki urn svo
Og svo langt tímabil, þeir munu, sem hver ær-
legur mafeur, hafa þafe hugfast, afe þá er eptir
öfe efna þegar búifc er afe lofa, og hiífast vife
®fe bijúta þafe heit, er þeir hafa gjört sjálfum
sjer, vandamönnum sínunr, og ættjörfeu sinni til
gagns og sóma.
Plestir hafa nú gengifc í fjelag þetta fyrir
bá skuld, afc þeir hafa sjefe þafe gagn fyrir sjálfa
stg, og einnig vegna óánægju viö stjórn Dana
út af vínfollinum og öferu atliæfi liennar, þetta
®ru nú gildar og gófear ástæfeur, enn þó ætti
þtifcja og fjórfea hvötin einnig afc vera í fyrir—
'úmi lijá mönnutn, gagn ættjarfearinnar og sómi
sjálfra þeirra. Sú skofean þarf afe verfea ríkj-
andi, afe þafe sje ósæmilegt afe drekka, og afe
landife í eymdar ástandi sínu megi enga krapta
°g ekkert fje missa frá liinu afatinarga naufe-
synlega er gjöra þarf, ef landife og þjófin á afe
fjetta vifc úr lægingar ástandi sfriu. Mennveifea
afe gjöra sjer þafc ijúst, hve feikiiega margt og
niikife þarf afe gjöra á fslandi til framfara
°S húta, livar sem litife er á, þar er allstafcar
^bótavant, en bæíi vantar krapt og fje tii afe
^áfea bót á því. Hvar á afe fá þann krapt og
^fc fje? Hvergi nema hjá þjófeinni sjálfii lión
S|'<W sjálf afe spara fje og safna nýjumkröpt-
U|tt. Allt þafc fje og alla þá krapta sem Bakk-
Us hefir árlega fengife, verfeum vjer laudsbræfc-
— 99 —
ur gófeir, nú þegar afc taka af honum, og gefa
þetta „Eldgömiu Isafoid, vorri ástkæru fóstur-
mold“ iienni til prýfeis og bóta, svo hún geti
betur framfleytt sínum bágstöddu börnum og
bætt hagi þeirra.
Ef Bakkus gamli slepti einveldi sínu á fs-
landi, þá væri þafc stjórnarbót, er betri væri
enn þó Danir Ijeti lausa stjórnartauma sína vifc
oss, um þá stjóinarbót þurfum vjer ekki afc
þrefa vife nokkurn ráfeherra , þafe er alveg á
valdi vor sjálfra hvort vjer bóum undir hans
il!u stjórn, efeur rífum oss lausa frá yfirráfeum
hans; og mun þafe auka svo þjófearafl vort og
lireysti, afe vjer gjörumst færir um afe hrinda af
oss ánaufeum og ókostum fleirum þegar fram í
sækir. Móses þurfti afe vera 40 ár í eyfeimörk-
inni mefe Israelslýfe, áfeur fólk lians var orfeifc
hæfilegt til afe komast til Gyfeingalands og vera
þar. Engin gctur fyrirtekife þafe, afe forsjónin
rnuni einnig sjá oss fsiendingum naufesyniegt afe
vera eigi skemmri tíma í eyfeinrörkinni og stjórnar-
máiaþrefinu vife Dani, nema afe vjer tökum fjör-
sprett til andiegra og líkamiegra framfara, innri
og ytri umbóta, svo vjer verfeum því hæfilegri
til afe taka viö stjórnfrelsi og uppfylling óska
vorra í því efni. Vife erum búnir afc þæfa yfir
20 ár um þafe, afe fá frjálslegri stjórnarbætti,
enn mjög lítife Iiefir áunnist; sje nú svo ástatt,
afe á sjálfum oss standi, enn ekki lögmáli Dana;
látum þá bræfeur! eigi svo búiö sitja, tökum í
oss dáfe og dug, bætum ráfc vort skjótlega sam-
lieniir í einum anda, svo oss sem fyrst verfei á-
gengt afe gjöra þær innri og ytri umbælur hjá
oss, sem eru skilyrfei fyrir því, afe vjer sjeum
hæfilegir til afe taka vife afe stjórna oss sjáifirafe
mestu, og hafa þess full not. Komist tryggt
og varanlegt bindindi nokkurnvegin á um land
allt, þá er eitt gott spor stigife til framfara, og
svo verfeur afe stíga hvert a( öíru. Jeg veit afe
vanin er fasthentur og illt afe draga þafc úr
greipum hans, er hann hefir lengi í haldife; jeg
veit afe þeir sem um langan tíma hafa vanife
sig til vínsins, eiga f fyrstu eifitt mefe afc skilja
vife þafe; bóndanum, mefe hinni almennu gest-
risni, þykir leitt, afe geta eigi hresst vegfarenda,
er ber afe bæ hans mefe Btárinu“. þeim sem
fer í kaupstafe, á uppbofe, efea í svo nefndar
„sunnudagaútreifeir14 , þýkir leifcinlegt afc hafa
ekkert á „pytlunni*, efea ! „kollinum", og kaup-
mafeurinn telur ófært afe hafa eigi vínifc til afc
leggja f verzlunarkostnafc sinn og ágófca. Enn
þegar rjett er iitifc á þetta mál, þá er sann-
leikurinn gagnstæfcur þessu almenna áliti, á
hvert þetta atrifei sein litife er, þá er kosturinn
sá, afe vínife sje þar sem lengst í burtu. Sá er
ifculega drekkur, hann finnur fullvel og mun
kannst vife, afe honum og hans muiidi iífca miklu
betur heffei hann aldrei vín drukkifc. Veitingar
af víni til vegfarenda eru niiklu fremur illgjörfc-
ir, enn afe þær mefe rjettu geti heitifc gófegjörfc-
ir; afc gefa drukknum manni vín er iionum til
ills eins, afc gefa þeirn vín sem er afc verzla í
kaupstafc, kaupa á uppbofci, efca í öfcrum átífc-
andí ferfeum, og þar mefc skerfca vit hans og
gætni, þá hann iivafc lielzt þarf þessa vifc , þafc
er til ab skafca hann enn eigi gæfca, Afc veita
vín ungurn mönnum og öllum þeim sem eigi
áfeur eru drykkjumenn, getur orfcifc ti! þess afc
þeir venjist á óþarfa ferfcir og drykkjuskap,
þegar þeir fara bæ frá bæ, og fá alstafcar
„brennivínsgófegjörfcir“, og verfca því þessar veit-
ingar afc setjast í flokk mefc liinu illa. Afe gefa
þeint vín sem tífcka útreifeir á sunuudög-
um í stórum hópum , efcur fyila þá er á sjó
fara, getur enginn hugsafc afe sjeu gófcgjörfeir
efeur rjettnefnd geslrisni, þó svo sjo manna á niilli
afc orfci kvefeife, þafc eru rjettnefndar „brennivíns-
illgjör?ir“. þannig er þó áilega varifc miklu af
víni, og mötgum þúsundum ríkisdala þessa fá-
tæka lands, og margur dugandi mafcur gjörfcur
afc sveitarsmán og ónytjung á unga aldri; er
þafc ekki sorglegt? Jú! víst er þafc svo. Hver
sá er vandlega skofcar þetta, og yfir höfui af-
leifcingnr vfneins, hann hiyfíur afc fá vifcbjÓfc á
því bæfci fyrir sig og afcra; þegar hann jafn-
framt atliugar live ósæmilegt þafc er fyrir mann-
inn afc drekka vit og fje frá sjer og sínum.
Hvafc er meiri nifcurlæging enn ab sjá menn
standa fytlla, bogna og berhöffeafca vifc búfear-
borfeife fyrir Bakkusi og búfearmönnum, bifejandi
um „eitt ■— rjett eitt staup“? afc sjá gamla og
heifcvirfca menn illá til reyka af víni á roanna-
mótum, heimskum og ósifcnfcum mönnum óviír-
ari? hvafc er hryggilegra afc sjá enn þá er eyfca
öllu sínu í vín, enn kotiur og börn brestur iífs-
vifcurværi heima? fafc er annars ekki hægt afe
telja allt þafc iila er af ofdrykkju leifcir, enn þó
crn hinar hryllilegustu myndir þess aidrei of
opt sýndar.
}>á er málefni þetta Uomifc í gott horf, ef
sú naufcsynlega og rjelia skofcun nær afc ryfcja
sjer lil rúms hjá alþýfcu, afc sá sje afc minni
mafcur, sem eigi vill styfcja gagn sitt og ætt-
jarfcar sinnar mefc því, afc ganga í bindindi og
standa stöfcugur í því. þegar rnciri hluti alira
íslendinga er genginn í bindindisfjelag, þá er
miklu liægra fyrir menn afc vera síafcfastir vifc
þafc, enn fyrir einstaka menn er afc undanfornu
hafa tekifc sig út úr íjöidanum. Vonandi er og
þafc afe hinir sem í fyrstunni vilja halda tryggfc
vife vínifc, muni fyrirverfea sig þegar fram í
sækir, afe vera eins og frávilltir, og kjósi heldur
afe lifa fyrir föfeuriandife , f ramfarirnar og fje-
lagsskapinn, enn fyrir vínife. Flestir munu hafa
ýmigust á fullum manni, ncma þegar þeir eru
sjálfír eins og hann, og allir munu virfca þann
mann rneira. sem áfeur heflr verife drykkfeldur,
énn sífcar hefir gengife í bindindi og orfcifc reglu-
samur; hifc sama inundi og einnig eiga sjer
stafe í stæira mæli, ef þjófein afe kalla í heild
sinni hafnafei allri vínnautn, og legfei alla stund
á sparsemi, þrifnafe og dugnafe, sem óumflýjar.-
lega mundi fljóta þar af.
Svo sanngjatn vil jeg samt vera afe vor-
kenna sumum fornvinum vínsins, afþv! þeir eru
Adams- og Evu-synir, þó þeiin þykji girnilegt
hife forbofena eplife, ef því er fyrir þá egnt.
Væri því mjög æskilegt ef kaupmenn vildu frá
8inni hlife Blyfeja fyriríækife meö því afe flytja
lítifc efea alls ekkert vín til iandsins. Jeg veit afc
flestirþeirra álíta Bjer skafca búinn þar vife, ogef
til vill almenningi líka, því fyrir þafe sem þeir
ieggja svo mikife á vínföng af verzfúnarkostnafc-
inum, geti þeir sjáifir haft nokkurn hagnafc og
almenningur fetigifc naufcsynjavörurnar mefc betra
verfei. En reyndar er þetta eigi svo þegar
betur er afe gætt, þafc sem þeir leggja á vínföng
geta þeir lagt á naufesynjavörurnar og annan
varning, þegar almcnnt er komife á afe ílytja
ekki v!n. þeim kaupmanni, sem leggur t. d.
1,000 id. á vínföng þau, er hann selur umár-
ife, honum má standa á sama Iivort hann fær
þá af víni efea annari vöru, ef hann afe eins
fær þá, enn almenningi er ávinningur afe greifca
þá 1000 rd. mefe verfci naufcsynjavörunnar, því
þá kemst hann hjá afc borga þar á ofan hifc
upprnnalega verfc óþarfavörunnar. efca innkaups
verfc vínsins, og hjá öllu því ógagni, er þafc af
sjer leitir. Eptir málavöxtum get jeg eigi bú-
ist vifc afc kaupmenn láti afc mínum orfcum i
þessu cfni, enn jeg vona afc allir þeir verzlun-
armerin styfcji þetta mái, sem hafa nokltra til-
finning fyrir velferfe landsins, og sem finna til
skyldu þeirrar er hver mafeur hefir, afc verka til
gófes í því fjelagi, er hann lifir í og deilir meö
lífskjorum sínum, þafc eru því eigi inín orfc,
heldar rödd þeirra eigin góíu tilfinninga, sem
lijer á afc verka, svo afc þeir eigi láti leifcast
af ímyndafcri grófcavon til afc vera öfcrum til
tjóns. Verzlunarmenn sjá öllum mönnum frem-
ur og optar, hversu inargt iilt og ósæmilegt
leifcir af víninu, og hvernig margir fyrir þafc
vefjast skuldaböndum, sjer og þeim til mikilia
óhæginda, ættu þeir því afc verfca fúsir til ab
styfcja þetta mál mefc heilutn bug.
þafc hlýtur hvcrjum ísicudingi scm uokkra