Norðanfari - 27.09.1873, Blaðsíða 1

Senttur lcau'pendiim kostnad-
ar/aust; verd árg. 26 arkir
* rd. 48 sk.j einstök nr, 8 slc.
sölulaun 7. hvert.
NORÍAMM
Auylýsingar eru te.knar t blaA-
id fyrir 4 slc. hver lina, V<d-
aukablöd eru prentud d kostn-
ad hhitadeiyenda
1S. Áflfi.
FRÁ ALþlNGI 1873.
2 Nefndarálit vifevíkjandi fjárhagsreikningum
íslands fyrir árin 1871—73.
(Framhald af nr. 41.—42.)
Hi& heifcrafea alþingi kaus ah þessu sinni,
Eptir ósk nokkurra þingmanna, og samkvæmt
bendingu liinnar konunglegu auglvsingar ti! al-
tingsins, os8 undirskrifaba í nefnd til aS íhuga
''eikningsyfirlitib yfir tekjur og útgjöld Islands’
á reikningsáiinu frá 1. apvílm. 1871 til 31.
toarzm. 1872, og áætianirnar yfir tekjur og út-
gjöld landsins frá 1. aprílm. 1872 til 31. des-
berm. 1873.
Nefndin hefir bæbi leitab allra þeirra tippiýs-
■nga, sem unnt hefir verib, og rætt þetta mál á fleiri
fundum, og yfir höfub, eptir sínum veiku kröpt-
Urn, yfirvegab og ransakab þessi mál, en verb-
ur þegar í upphafi ab beifeast vorkunsemi þings-
ins á þeim litla árangri, sem orbib hefir af vib-
leitni hennar, því þútt bæbi hinn hæstvirti kon-
nngsfulltrúi og aíirir hlutaíeigendur hafi tekib
blmælum nefndarinnar um uppfræbiogu vel, þá
tafa þó þær ekýringar, sem nefndinni hafa bob-
'zt, verib harla ófullkomnar og ónógar; margar
tverjar munu enda vera ófáanlegar hjerálandi,
°g í Kaupmannahöfn ab eins finnast á bókhalds-
stofu fjármálastjórnarinnar (t. d. um öll vifcskipti
aítalfj árhirzlu ríkisins og jaríabókarsjófcsins).
Þegar nú hjer ofan á bætist þab tvennt, afc
reikningsfærsla virfcist vera óljós og flókin, og
vanmáttur nefndarinnar afc rekja þvílíkt völund-
arhús, þá má hifc heifcrafca þing, afc svo komnu
ftráli, ekki ætlast til mikils afraksturs af vifc-
leitni nefndarinnar.
Etigu afc sífcur eru nokkur atriíii í málum
þessum, sem nefndin leyfir sjer ab taka fram
til íhugunar, samt nreb þeim fyrirvara, ab mörg
kunni ab vera fleiri og mikilsverb, sem hún ab
þessu sinni leibir hjá sjer, sökum bæfci skorts
ú nægum skýringum, og ófimleika vib þessi störf
og þvf um lík. þess skal upphaflega getib, ab
fyrst hin konunglega auglýsing til alþingis, írá
23. maín). þ. á., ekki finnur því neitt til fyrir-
stöbu, ab bæfilegt tillit sje tekib til fyrirspurna
Og uppástungna alþingis, vibvíkjandi fjárhags-
Sætlunum landsins, þá hefbi þab, ef stjórnin
Vildi græfca á tiilögura þingsins, verib æskilegt,
sf konungfulltrúi heffci verib gjörbur fær um
áÖ gefa ítarlegar upplýsingar urn allt, sem virb-
ist óljóst í málinu, eins og þab hefbi farib vel
því, ab hinar prentubu athugasemdir vib reikn-
ingsyfirlitib og áætlanirnar heffcu einnig verib
sarndar á íslenzku máli, því þótt þab aldrei stæbi
'il í eiginlegum skilningi ab leggja þær fyrir
tingib, þá mátti þó búast vib, ab þær yrbn því
tilkynr.tar, og altjend snerta þær eins mikib ís-
iendinga, eins og Dani, fyrir hverja þær ab
hiálinu til eingöngu virbast vera samdar.
Nefndin leyfir sjer því næst sluttlega ab
toinnast þeirra atrifca, sem alþingi 1871 tók
fram í fjárhagsáætluninni fyrir 1871—72, og
Eotn hin konunglega auglýsing stuttlega drepur á:
«) ab relkningshalli sá fslandi í óliag, sem
fólginn virbist vera í áætluninni 1, 4. gr.
(sbr. I„ 2 gr., 9.) verfci Iagafcur.
fcesau svarar hin konunglega auglýsing meb svo-
leldum orbum:
„þab, sem hjer er talib meb útgjöldum
(lestagjald af póstgufuskipinu) er beinlínis í,
samhljóbun vib lög af 2. janúarm. 1871,
7. gi\, annan lib, og getur því ekki verib
umtalsmál ab laga þab“.
®Inda Bteridur hin sama útgjaldagrein á áætl-
fyrir 1. aprílm. 1872 til 31. marzm. 1873,
® frá 1. aprílm, 1873 til 31. deeemberm, 1873
AKDREYRI 27. SEPTEMBER 1873.
í þeirri fyrri meb 994 rd. og í hinni seinni meb
854 rd. Ilin ámirinzta grein í lögum af 2. jan-
úarm. 1871. hljóbar þannig:
Ef nokkurt gjald verbur lagt á þessar póst-
ferbir til hins sjerstaklega sjóbs lslands, verb-
ur jafnmikib dregib af árstillagi því, sem á-
kvefcib er handa Islandi í 5. gr.
Nefndin fær eins lítib í ár, eins og í hitt
eb fyrra skilib, ab lestagjald af nóí-íí-flutningi
póstskipsins sje álaga á ^ósrferfcirnar, og þab
er því aubsætt, ab þessi ágreiningur hlýtur ab
verfca kominn undir úrskurfci dómstdlanna.
b) ab tekjnrnar af pdstgöngunum og dóms-
málasjófcnnm eptirleifcis verfci til teknar í
tekjudálknum.
þessu svarar hin konunglega auglýsing á þessa leib:
Meb því afc póstmálin verfca skobub sem
stofnun, sem á ab koma í þab horf, ab
þau borgi sig sjálf, verbur þab mest sam-
kvæmt grundvallarreglunum ab telja ab
eins þab til, sem skjóta þarf til, þab er
afc segja, ab tiltakatillag landsjófcsins í út_
gjaldadálki fjáiliagsáætiunarinnar, á rnefc-
an útgjöldin eru meiri en tekjurnar. Ab
því leyti, er snertir dómsmálasjóbinn, skyldi
samkvæmt tilskipun um byggingu hegn-
ingarhúss og fangelsa á íslandi o. fl. 4
marz 1871, 4. gr. greiba kostnafcinn vifc
byggingu hegningarhússins í Reykjavík úr
tjefcum sjófci, og hefur því orfcifc afc verja
fje því, sera sjófcurinn átti, til þess ab
greifa nefnd úigjöld.
þó ab athugasemdirnar vib áætlunina fyrir reikn-
ingsárib frá 1. apríl til 31. desember 1873, hls.
8—10, hafi ab innihalda upplýsingar áhrærandi
tekjur af póstgöngunum, og sömu athugasemdir
bls 4 einnig upplýsingar vifcvíkandi dómsmála-
sjóbnum, sem nefndin fyrir sitt leyti ekki finn-
ur neina ástæbu til ab vefengja, þá er nefndin
þó enn á því máli, að þab sje rjettri og glöggri
reikningsfærslu eamfara, afc tiltaka í tekjudálkn-
um tekjurnar af póstgöngunum og dómsmála-
sjóbnum, í stab þess eins og enn er gjört, ein-
göngu á iltgjaldadálkinum, afc nefna tillagifc til
póststjórnarinnar og á tekjudálkinum leigur af
hjálparsjófcnum efca rjettara sagt afþeim skulda
brjefum einstakra manna, sem hjálpaisjófcurinn
hefur tekib vifc af dómsmálasjóbnum, án þess
ab tillag dómsmálasjófcsins til hegningarhúss
byggingarinnar nokkurs stafcar komi fram í
áætlununum, sem ab eins (nfi. áætlunin frá 1.
apríl til 31. des. 1873) til greina þann þátt, scm
Rykjavíkur kaupstabur og jafnabarsjóbur sufcur-
amtsius hafi tekifc í byggingunni.
Nefndin neitar því engariveginn, ab athuga-
semdirnar óbeinlínis gefa þá npplýsingu, ab inn-
stæba dómsmálasjóbsins hafi verib 15,163 rd.
32 sk. og upplýsing sú, sem þingib 1871 beidd-
ist, er ab svo miklu leyli fengin, en nefndin
skilur ekki glögt, hvers vegna því um líkar
skýringar ekki eru teknar upp í sjálfar áætlan-
irnar. þab er kunnugra, en frá þurfi ab
segja, ab ríkisþingib í Danmörku á síbari árum
ávalt hefur krafizt þess, ab innstæfcur og allt á-
stand einstakra sjófca, undir hvafca stjórnardeild,
sem þeir heyra, sjeu til greindar í fjárhagsáætl-
unum og reikningsyfirlitunum, og nefndin gengur
þessvegna ab því vísu, ab hin konunglega stjórn
smámsaman muni inn leiía þá glöggu reiknings-
færslu fyrir ísland, sem þegar er orbin ab venju
í Ðanmörku.
c. þingib fram bar einnig 1871 þar ab lút-
andi óskir, ab í stab þess svo kallaba hjálpar-
sjóbs, væri tekinn inn í áætlunina hinn íslenzki
styrktarsjófcur, um hvers ástand og reikninga
— 115 —
M 4«.—44.
þingib einnig æskti ab fá upplýsingar. Hin kon-
unglega auglýsing gjörir lítib úr þessari ósk
þingsins; hún getur þess, sem þinginu var kunn-
ugt, ab miklu fje liafi verib varib úr sjófcnum
tii lána til ab afstýra hungursneyb á íslandi, en,
eins og sjófcir yfir höfub alit einsveleru til fyr-
ir þafc, þótt fje þeirra sje f láni, eins virbist
þetta ekki hafa getað verib því til fyrirstöbu,
að sjóburinn verbi til greindur í áætlunum
og þá skýring gefin um leib ura þab, hvenær
og hvernig þab úr sjóðnum útlánafca fje væntist
innheimt. Nefdin verfcur því enn á ný afc ítreka
sína fyrri tillögu, afc styrktarsjófcur íslands verfci
tekinn inn í næstu fjárhagsáætlua ásamt glogg-
um reikningi yfir ástand hans.
b. Bæfci af hinni konuglegu auglýsingu og
fjárhagsáælluninni frá 1. aprílm. tii 31. desember
1873 sjest, afc stjórnin hefur tekifc nokkufc tillit til
beifcni þingsins 1871, en eptir því, sem nefndinni
virfcist, hefir þafc sjer í lagi verifc eptir upplýs-
ingum, sem fram hafa koniifc frá stiptsyfirvöld-
unum, ab athugasemdir þingsins ekki liafa ver-
ib teknar frekar til greina, en skeb er. Fjarri
sje nefndinni ab gjöra sig ab dómara yfir, hvort
skýringar stiptsyfirvaldanna í þessu efni eru á
gófcum rökum byggfcar, ebur ekki, en eitt er víst,
að annabhvort er sú upphæb, sem ætlub er lil
skólahússins, utan stokks og innan, ónóg, þó að
hún nú á bábum áætlununum nemi 1800 rd.
(1285 rd fyrir reikningsárib 1. aprílm. 1872 til
31. marzm. 1873, og 525 rd. frá 1. apríim. tii
31 desemberm. 1873), ellegar þessu fje hefir
ekki ætíb verib sem haganlegast varib. Ilúsib
er hrörlegt og niburnídt bæfci utan og innan,
og ekki á því afc sjá, ab því í langanxtíma hafi
hlotnast nokkur veruleg aígjörfc.
Afc svo rrweitu slral nefndin leyfa sjer ab
hverfa til þeirra nýju atriða í þeim fyrirliggjandi
áœtlunum og reikningum, senr henni sjer í iagi
virfcist athugaverfc.
1. Sífcan ab alþingi sífcast kom saman, hafa
ýmsar breytingar orfcib á umbofcsvaldinu í land-
inu, sem þingifc, og vjer höldum einnig lands-
lýfcurinn, ekfci bjóst vib að rnundi vería gjörbar
fyrri heldur en stjórnarbótarmál Iandsins væri
til lykta leitt, ebur ab minnsta kosti allur efi á
enda um þab, hvort allt skyldi standa vib sama
í stjórnartilhögun landsins, ebur ab alþingi
fengi löggjafarvald og fjárforræbi. þessutn
breytingum eru ýms útgjöld samfara, nefnil. f
útgjaldadálkinum uudir 6. grein:
a. mismunur á launum landshöfbingjans og
fyrr meir stiptamtsmannains yfir Islandi.
b. laun landskrifarans.
c. launavifcbót amtmannsins yfir (Subur- og
Vesturamtinu.
d. kostnabur vib flulning á húsi nefnds
amtmanns frá Stykkishólmi til Reykjvíkur,
og
e. samkvæmt athugasemdum vib 3. gr. á tekju
dálknum, uppgjöf á skuld, sem hvíldi á
stiptamstmannshúsinu fyrir eldri abgjörbir.
Jiessi útgjöld nema rúinri 4000 rd. upphæfc á-
ári, sem þannig ab fornspurbu þingi og þjób
hefur verib lagt á landib. Væri hægt ab sýna
að hirt umgetna breyting á umbofcsvaldinu nú
þegar hafi verið óumflýanleg, þá mundi nefnd-
in ekki hafa minnzt þeirra ofannefndu útgjalda,
sem þannig iiefur verifc ráfcstafab, en önnur
spurning verfcur þafc, hvort þingi og þjób hafi
verib sýnd sú varfærni. sem allajafna eílir gott
samkomulag, og sem enda góbur iiúsbóndi sýn-
ir hjúura sínum, þó hann liafi á rjettu ab standa.
Nefndin er á þeirri ekotun, ab eptir að fjár-
hagur Islasds var aðskilinn frá fjárlisg ríkisins,