Norðanfari - 27.09.1873, Blaðsíða 2

og meían aS alþingi enn þá ekki var búiS ab fá
fjárforræJí, þá er iandsjóSurinn líkastur ómynd-
ugra fje, sem fjárhaldsmaSurinn (stjórnin) á a&
verja me& mestu sparsemi og fyrirhyggju, og ekk-
ert þar af brúka nema til nau&synlegra þarfa hins
ómynduga (íslands), og heffcl því farib bezt á,
aíi láta útgjöld landsins sitja vib sama og á&ur
voru, þann stutta tíma, sem vonandier a& ept-
ir sje þanga& til a& landib ver&ur sjálfs sín
rá&andi. En á þessu millibili a& leggja ný út-
gjöld á landi& án brá&ustu nau&synja vir&ist
ekki sanibo&i& rjettum stjórnarreglum, þó þa&
kunni bæ&i a& vera Iöglegt og ieyfilegt. I þeim
iagafrumvörpum, sem lög& voru fyrir alþingi
1871 um stjórnarskiána o. fl. var reyndar gjört
ráð fyrir nokkrum þeim breytingum, sem nú eru
orínar, en þa& er hvorttveggja, a& höfu&frum-
varpið, undirsta&an undir öllu þessu nýja fyrir-
konrulagi ekki var& að lögum þrátt fyrir bei&ni
ininni bluta þingsins (sem þó eptir alþingistil-
skipuninni hefur síns rjettar a&reka), enda gjöra
sum af þeim lögum (um toll af brennivlni, spít-
aiamálið) sem bygg& eru á nefndum frumvörp-
um og síían eru útkomin, rá& fyrir, a& nokk-
ur dráttur kunni a& verfa á stofnun Iands-
höf&ingjadæmisins, og að stiptamtma&urinn yfir
Islandi takist á hendur á me&an þau störf, sem
iandshöf&ingjanum eru ætluB. þar vi& bætist,
a& hvorki þurfti aukið vald, ný nafnbót nje
aukin laun til þess forsvaranlega a& gegna þeim
störfum, sem þessi lög fyrir skipa. En hafi
nefndin rjett fyrir sjer í því, a& stofnun lands-
köf&ingjadæmisins á þessu stigi hafi verið ó-
nau&synleg, þá er lítill efi á, a& hi& nýja land-
skrifara embætli og sameining Su&ur- og Vest-
uramtsins eru óþörf a& svo komnu máli. Nefnd-
in fær ekki skili&, a& landsiiöf&ingadæminu fylgi
sú vi&bót í önnum og skriptum, sem auk skrif-
stofuembættisins útheimti nýjan, og þa& afkon-
ungi útnefndan skrifara. Nefndin heldur miklu
fremur, a& úr því störf amtmannsins yfir Su&ur-
amtinu, bæ&i sem amtmanns og a& nokkru lcyti
sem stiptsyfirvalds, eru að skiiin frá landshöfð-
ingjaembættinu, þá hef&i að minnsta kosti um
stundarsakir mátt una vi& þá skrifslofu og þa&
skrifstofufje, sem landshöf&inginn heldur óskertu,
þó a& landsskrifarinn hafi bæzt vi&.
Hva& nú loksins sameining Su&ur- og Vest-
uramtsins áhrærir, þá eru þingmennirnir a&
vestan bezt færir um a& skera úr, Iiversu hag-
anleg og ge&feld Vesturamtsbúum þessi breyting
muni vera. þa& getur varia hjá því fari&, a&
þcim mörgu Vestfir&ingum, sem í ýmsum erind-
um þurfa a& leita amtmanns síns, finnist sjerí-
lagi á vetrardag lcngra að leita hans í Reykja-
vík, en í Stykkishólmi. Og þó aldrei nema
bef&i verið þarfiegt a& flytja amtmanninn yfir
Vesturamtinu su&ur í Reykjavík, þá er eptir a&
sýna, hverja nau&syn bar til a& flytja hús hans
á eptir honum. Stjórnin lrefur ástundum Iáti&
svo lítið, a& spyrja þingið til rá&a um samein-
ingu á sýslum; hverju sætir þá, a& eins stór-
kostleg breyting, ein8 og sameining á tveimur
ömtum er gjörð a& þinginu fornspur&u, og þa&
þó a& sýslu sameiningunni fylgi enginn kostn-
a&ur, en amtssameiningunni töluverð útgjöld?
Nefndin ver&ur því a& rá&a hinu hei&raðaþingi
til allra þegnsamlegast a& bera sig upp vi& Hans
Hátign konunginn um þessar breytingar, og
þann kostnað, sem þeim fylgir, og jafnframt
bei&ast þess, að Hans Hátign allra mildilegast
vildi sjá svo fyrir, a& ný útgjöld ekki ver&i
lög& á landsjó&inn me&an a& þafe miilibilsástand
varir, sem vonandi og óskandi er, a& ekki eigi
•angan aldur úr þessu. (Nifurlag sí&ar).
, , Oambri&ge 27. maí 1873.
NY STJÓRNAR BREYTING í FRAKKLANDI.
«f-eJ^Ur• IsorJlanfara munu minnast þess, að j
þegar þjó&yerjar höfbu marif, lífi& úr keisara. j
dæmi Naopleons, var& ly&vcldisflokkurinn ofaná !
á Frakklandi undir forustu þeirra Jules Favre j
og Gambetta. þeir bjeidu sí&an upp veikri vöm j
iandsins gegn liinum ósigrandi óvini þangað til
öli vörn var þrotin, og landið var& svo ósjálf-
bjarga orfi& a& Frökkum var& nau&ugur einn
kostur, a& ganga a& þeim fri&arskilmálum, er
sigurvegara þókna&ist a& setja þeim. En til þess
a& fá frifarsamninginn fullgildan, var& löglega
kosiö fulitrúaþing a& gefa honum samþykki sitt.
Var þá kosi& til þings um land allt, þar sem
óvinurinn sat ekki yfir lögum og lofum lands-
manna. Meiriiiluti þingmanna varð lýfcveldis
megin, og menn nefndu stjórnar(yrirkomulagi&
bráðabyrg&ar-lý&veldi; en mönnum kom sam-
an um a& gjöra ekki út um stjórnar fyrirkomu-
lagifc alveg fyrr en þjófcverjum væri komið úr
landi og öil kjördæmi landsins hef&u fulltrúa á
þingi, svo a& enginn landshluti gæti af sönnum
ástæ&um risið gegn stjórnar fyrirkomulaginu.
þetta þing var& því bráfabyrg&ar þing, og sú
stjórnarlögun er þa& hjelt upp var bráfcabyrg&-
ar stjórn. Stjórnvitringurinn Thiers var kosinn
forseti lýfcstjórnar þessarar. þegar í öndver&u
lýsti liann því yfir, og þingið gaf því samþykki
sitt, a& þegar bói& væri að kaupa þjó&verja sjer
af höndum og borga blófcskuldina miklu, skyldi
þessu bráfcabyrgfcarþingi slitifc, og nýtt þing
kosifc, er semja skyldi stjórnarskrá handa Frakk-
landi Framan af bar lýfcveldis flokkur aíl
atkvæfca í þinginu. En hinir svo nefndu con-
cervativ menn, e&ur einveldsflokkarnir sátu í ó-
vina ham saman þar og vildi enginn Ieggja ö&rum
lið í þingdeildum. f>ar voru Orleanistar, Bour-
bonnar, og Napoleonsmenn. Orleanistar eru þeir
einveldismenn nefndir er koma vilja á konungs-
hásæti erfingjum Ludvígs Filipps og er þeirra
næstur til i íkis hertoginn af Aumale. Bourbonnar
þeir, er koma vilja í sama sæti beinum karl-
legg KarlsX; í þeim legg er næstur til ríkis
hertoginn af Chamord. þetta er allt ein ætt,
en hásætiskcppnin liggur milli eldri og yngri
ættboga. Um þri&ja flokkinn þarf engum or&-
um að fara; heimurinn hefur heyrt nóg um
einveldi Napoleona, og ofmikið, sí&an um alda-
mótin. Me&an þessir þrír þingflokkar sátu ó-
sáttir og ósamhendir fjekk lý&veldisflokkur stjórn-
a& nokkurnveginn frjálsum höndum. En margt
bar til er bendi einveldismönnum á a& betra
mundi a& koma á samvinnu í þinginu á&ur enn
þar a& ræki a& því yrfci sagt upp, og þjó&fund-
ur kosinn. Nærri því hver einasta ný kosning
lenti lýfcveldismanna megin og þótti hinum þa&
ills bo&i. Nú bættist viö allt þetta áb Thiers
gjekk svo vel a& borgaskuld Frakklands a& liann
gat sami& í vor við Berlínarstjórn að fá a&
borga hinn seinasta skilding hennar meiru enn
ári fyrr en um var samið upprunalega, og þar
me& fjekk Iiann og áunnifc þa& er fiekk Frökk-
um mikils fagnafcar, afc bervirkinu Belfort — er
menn almennt hjeldu afc þjó&verjar mundu ætla
sjer a& halda a& eilífu — var skilað Frökk-
um aptur. Allt þetta æsti einveldismenn gegn
Thiers og lý&veldinu meira og meira, þó ótrú-
legt inuni þykja. Og nú, er Thiers sá fyrir aö
þessa brá&abyrg&arþings var hver seinastur —
því innan tveggja e&a þriggja mánafca verfcur
hinn sí&asti þjófcverzki hermafcur utan landamæra
—• bar hann fram ýms laga frumvörp til und-
irbúnings undir bifc komanda stjórnarskrár þing.
þetta strá braut bakifc í úlfaldanum. Nú sáu
einveldisílokkarnir ab Thiers var alvara og ekki
tjáfci hjá a& sitja nm kyrt. Hi& eina ráð var
nú a& brei&a yfir hatrið og ganga í fóstbræ&ra-
lag uin það mál eitt, a& fella Thiers og hafa á
rei&um höndum a&ra stjórn ef hann skyldifalla;
en láta hitt óútkljáb hvern þeirra þriggja ein-
ýeldisherranna þeir skyldu kalla upp í hásæti
Frakklands. þó undrum sæti, er þa& þó nú
or&i& a& sannleik að þetta þótti fö&utlandsvin-
um Frakklands þjó&ráö. Hinn 23 þ. m. komu
frumvörp Thiers til umræfcu. Thiers haf&i fyr-
ir fram breytt um ráfcgjafa sína og kosið sjer
þá menn er hann ætlafci afc mundu draga ílest
athvæfci með sjer. Haffci liann kosi& sjer rá&a-
neiti er sem næst stóð einveldismönnum í stjórn-
arskofcunuin a& því einu undanskyldu a& þeir
voru cliki einveldismenn. í stjórnarfrumvörp-
unura var liinni sömu varúð fylgt. það kom
fram samt, þegar þingið skyldi taka frumvörp
þessi til umræðu, að „hægri“ e&ur hægrihandar-
menn svo eru einveldismenn nefndir innan
þings — til a&greiningar frá „vinstri“, e&ur
vinstrihandarmöiiiinm, sem eru lý&veldismenn
af öllu tagi — voru albúnir a& hefja har&an
baríaga um frumvörp þessi, efa þó heldur um
það, hvort Thiers Bkyldilengur vera fyrir stjórn
e&a ekki. Laugardagurinn, 24 maí, var kosinn
af þingi til a& gjöra út um þessa löngu þrætu.
Thiers hóf tölu sína til þingsins hálfri stundu
eptir dagmál, og var&i sig og stjórn sína gegn
árásum hertogans af Broglie er talað haf&i lengi
dags á föstudaginn og farið hör&um orfcum um
stjórn Thiers og þa& los er hann haffi átt a&
hafa komið á hugi manna í Frakklandi. Iler-
togi Broglie cr framsöguma&ur hinnar „hægri“
jafnan er til harðræ&a kemur. Thiers var inælsk-
ur og snjall, elns og hontim er lagið. Dall°
sýndi, a& allt þa& er honnm væri brug&i& ulj!
svo sem ókost í stjórn sinni væri sök er hvíæ'
á Mliægri“. Ilún heRi vcrið nógu sterk til
leggja alsta&ar torfærur á veg sinn og heffci Þaa
veri& skylda sín a& nota alt er notað varð Vó£'
lega til a& ónýta hin ska&vænu áhrif slíkra táltö'
ana. Hann heffci kosið heldur að gjöra Þa®
me& ráfcum og framsýni og innan helgi )aganna
en með svikræíisfullu valdi sem hann vildi, ekkí
a& yr&i vöndur sögunnar á endurminningu sína>
Ilann tók þá fram hin farsællegu afdrif sam»'
inga sinna við þjó&verja; þá hversu lánstrausl
landsins væri aptur komib á fastan fót fyrir at*
orku sína og ráfcgjafa sinna og hvesu hagsæD
og atvinnu-þroski breiddist ó&um út um land
þegar hann hafbi þannig tekib alt fram er fæta
mátti honura til varnar og vegs fyrir stjórö
hans, hvarf hann a& ásetningi liægri mannSi
og sag&i þar um margt hart or& þó stillilega
væri talafc, og enda&i me& þessumor&um: EnU
me& því a& fyrir má sjá a& þi& vilji& hafa nýt*
stjórnarfyrirkomulag, þá segi jeg fyrir milt Ieyti;
finnið þib þa& út; jeg er reifcubuinn a& leggja
þar til þa& bezta sem jeg get. En jeg sj®
reyndar engan annan veg opin en alræ&isveldi
(dictature). Jeg veit vel, a& þeir sem þi& kunnifc
a& bjó&a þetta vald munu ekki skorast undaU
a& taka vi& því. Vi& höfum sjeð alræ&isveldí
hjer fyr. En hefur þa& frelsað oss? þi& haf'
i& selt því í hendur úrsiit allra niála; en hva&
hefur þa& gjört? Land vort fjell 1815 vi&
frægð ; en hvernig fjell þa& 1870 ? AÍræði
' mikilmenna lei&ir y&ur í glötun; alræ&i smá-
menna leiddi y&ur í glötun me& svívir&ingu-
Menn brug&u oss um þa& í gær, a& vjer vær-
um or&nir skjólstæ&ingar offreisismanna, menU
spá&u sorgarspám um endalok vor,sög&u a& vjeC
mundura verfca ekki a&eins slátrunarfórnir þeirra,
heldur og hæ&ilegar slátrunarfórnir. Jeg þakka
þeim sem þetta sagfci, (þa& var hertoginn af
Broglie), þó þa& sje nokkuð hör& ræ&a; en jeg
ver& um lei& a& gjalda líku líkt. Hann getuí
ekki fengib me& sjer hjer meiri hluta atkvæfca.
Hann ver&ur sjálfur a& lúta svo lágt, a& ver&a
skjólstæfcingur ; já hann verfcur a& bei&ast þeirr-
ar verndar er sumir hinna fyrri hertoga af Brog"
lie mundu hafa hrundið me& vi&bjó& frá sjer
liann ver&ur a& gjörast skjólstæfcingur keisara-
dæmisinsl — „Vib þetta ur&u mikil hljóð á
þingmannabekkjunum , því öllum Frökkum og
„hægri“ me&, þykir minnkunn a& geta ekkí
velt Thiers, manni milii áttræfs og níræ&s úr völd"
um nema me& atkvæ&astyrk Napoleons manna, og
enn skammarlegra a& geta ekki stjórna& nema
mefc a&stofc hins sama hata&a og fyrirlitna ílokks.
— þessi ræ&a Tliiers var ekki eiginleg þing'
ræfca, heldur ræ&a til þingsins; því viðlaganefnd'
in sem stendur ytir Thiers haffci fengib þa&
fram í september seinast, a& Thiers mætti ekkí
tala nema eptir reglum er hún setti honum, og
þa& var þá ein reglan, a& hann skyldi a& einS
mega tala til þings utan regltilegra þingfunda,
er fyrirspurnir væru gjör&ar stjórninni af þing‘
um stjórnarathöfn hennar; þingræ&urnar un>
slíkt efni stjórnarinnar megin skyldu rá&gjafaf
halda en ekki lý&veldisforseti. þetta er viðlíka
„fínt“ eins og þegar Danir og danskir konung®'
fulltrúar eru a& vefja alþing, — Nú er rœ&a
Thiers var búin, sá hægii um að ekki skyldi
vev&a þingfundur þegar í sta&, me&an hugir þing'
manna væru snortnir og óráfcnir til stórræfa-
þeir fengu því framgengt a& fundur yr&i ekkí
haldinn fyrr en klukkan tvö eptir hádegi. þa&
þótti nógu langur tími til a& kæla hugi manna
og mátulega stutiur til þess a& fyrirbyggja a&
þingmönnum bærust óánægufregnir frá Pari®
e&ur úr öfcrum áttum, er hafa kynni aptr'
andi áhrif á vilja þeirra. Á þessum fundi
hjeldu rá&gjafar Thiers upp srijallri vörn f,yrir
stjórnarstefnu sinni, enn fengu þó ekki apíra&
þingi frá a& taka til umræfcu vantrausts at'
kvæ&i, er óvinir Thiers höf&u vi&búi& í vasanuiö"
þa& hljó&afci þannig: —
„Með þvt a& þing þetta á nú að taka f'*
umræ&u liin stjórnarformslegu lög cr lögð ha(a
vcrið fyrir þa&, samkvæmt þess cigin úrskurfc*)
en nú er næsta árí&andi a& gefa landinu fr<5
fri& me& því a& fá stjórnina til a& taka npP
einbeitta vi&urhalds (conservativ) stefnu í ID*1'
um landsins — getur þjó&þingið ekki anna&
lýst yfir óánægju sinni út af því, a& liin siu"
ustu rá&herraskipti hafa verið svo lögu&, Þ^11
hafa ekki fullnægt þörfum og hag vifcurhalds
flokksins (partie conservative) þannig er hann át‘
fullan rjett á a& heimta“.
þetta óánægjuatkvæ&i var bori& fram
dagsskrá í stað þeirrar er stjórnin hjelt franl>
og varð meiri hluti atkvæ&a fyrir þvf, 3G0gcf^
344. Nú var fyrsta sigursporifc síigifc, og ÞeS
ar cr þingforsetinn haffci iýet yfir atkvæðagrei a
unni, stóð upp niaður úr hægri a& nafni al
agnon og mælti: „Þa& « landsins mesta vei
feríarmál a& stjórnin þegi nú ekki, enn láti vi*»