Norðanfari - 16.12.1873, Síða 2

— 140
liöfum önnur gnindvaliarlög í sjerstaklegnm mál-
um vorum. Eptir voru áliti vantar einmitt
þjóöfjelag vort grundvallarlaga ákvaríanir um
þessi sjerstaklegu landsmál; vjer iröfum engin
formlega gildandi grundvallarlög í þeim. þjdö
vor hefur sjálfsagt og efalauet f þessum málum
jafnt síjdrnarlegt vald, eins og Danir hafa í
sínum sjerstaklegu málum, því vald konungsins
getur hvorki verií) meira nje minria á Islandi
en í Danmörku, þar sem hin sömu grundvall-
arlög gilda, afe því er þetta valdsnertir; og þaö
al hinu stjórnarlega valdi, sem konungurinn
hefur eigi, þaö hafa meö rjettu þjóbfjelögin.
Pyrir þsssar sakir, aí) hið íslenzka þjöð-
fjelag á raeb fullum rjetti jafnt vald og jafnan
rjett í fslenzkum málurn, eins og danska þjóí-
fjelagib í dönskum málum, þá er alþingistilskip-
un vor orbin marklaus f raun rjettri. það verfc-
ur cigi einusinni kveðið svo ab orfci um hana,
afc bnn sje á eptir tímanum, heldur gætu menn
sagt, afc hana hafi dagafc uppi eins og nátt-tröll.
Hún er fyrir rás vifcburfcanna marklaus ortin
af sjálfu sjer, þó hún hafi ekki verifc numin
úr gildi mefc öfcrum lögum. Hún er gjörfc handa
mönnuro, sem engari rjett höífcu til afc ráfcaneiriu
f stjórnarefnum, cn sífcan vjer höfum nú fyrir
breytingu þá, sem orfcin er á stjórnarskipun
ríkisins, fengifc rjelt til afc ráfca sjállir málum
vorum afc mikliim hluta, þá á alþingis tilskipun
þessi engan veginn vifc framar. liún cr jafn
ótiihlýtileg á þessum tímurn, eins og hin fornti
lög um liof og liörga, eptir afc forfefcur vorir
tóku vifc kristni. Æiii nokknr mafcur mefc öllu
viti heffci getafc álitifc þessi heifcnu lög gild,
þegar allur landslýfcur var orfcinn kristinn, þó
þau heffcu aldrei beiniínis verifc afnumin mefc
öfcrum Iögum ? þau htfou víst eigi þurft ann-
arar ógildingar vifc eo þeirrar; afc Ijós kristn-
innar skini á þau, og gjörfci þau afc daufcum
steini, eins og sólarljósifc nátttröllin í þjófcsög-
um vorum. þannig nægir og líka Ijós frelsis-
ins og þjófcrjettindanna tíl afc ógilda alþingistil-
skipunina, sem sett er fyrir ófrjálsa menn. Og
frelsi böfum vjer nú fengifc í orfci, þó þafc sje
eigi á borfci. Vjer liöfuni fengifc 'rjett til afc
setja liig f eignuni rnáluin mefc samþykki kon-
nngs vors, og til afc ráfa voru litla landsfje.
En þótt vjer höfum fengifc þennan rjett, þá er
088 ný meinafc afc njóta hans Áfcur vorum vjer
f fjötrum alveldrsins, fjötrum konungalagatnia.
En nú, þegar þeir eru brotldr, eru iagfcir á oss
í þeirra siafc fjötiar lögleysunnar, og sumir eru
annafc hvort avo blindir, eía afc öfcrum kosti
ætla oss svo blinda, afc trúa því, afc þetta sjeu
allt sömu fjötrarnir. þessir menn telja oss trú
um, afc vjer sjeum enri í fjötrnm konungalaganna,
þó alveldi konunganna sje fyrir mörgum árum
lifcifc undir iok, og mikill hiuti löggjafar valds-
ins horfinn aptur til þjófcfjelagsins, þar sem þafc
áfcur var, og þar sem þafc á afc vera.
þafc er beldur eigi svo, afc iiinir fremstu
af embættisluönnum vorum hafi jafnan álitifc
konungalögin og alþingistilskipunina afc vera
grundvallarlög Islands. Árifc 1867 fullvissafci
konungsfulltrúinn alþingi um þafc, afc þingifc heffci
meira vald í stjórnarskipunarmálinu, heldur en
alþingistilskipunin veitir. Hvafcan kom þinginu
þetta vald ? Hver hefur eptir þessum svo köll-
ufcu grundvallariögum Islands, niagt og myndug-
leika til afc nema þau úr gildi efca breyta þeim
um stundar sakir, og þafc án þess afc setja þá
einusinni ný lög um þafc? Eru grundvallarlög
Islands, efca yfir böfufc nokkurs þjófcfjelags efca
ríkis sá hro8sabre8tur, ef vjer njeigum svo segja,
er smla meigi í hendi sjer ölduugis eptir gefc-
þótta? Nei, þetta er einmitt Ijós vottur um, afc
konungsfulltrúinn 3867 óieit þá ekki alþingis-
tilskipunina grundvallarlög Islands og heldur
eigi konungalögin, því þafc er fjarstætt afc þau
leyfi á nokkurn hátt, afc þjófcfjelagifc efca full-
trúar þess, liaíi þafc vald, er konungsfulltrúinn
hvafc þingifc þá hafa, jafn vel þó eigi væri nema
í eittskipti í einu máli. Hann hlýtur þá afc hafa
verifc á sama máli og vjerum þafc, afc vjer heffc-
um engin grundvallarlög í vorum sjerstaklegu
málum, afc minnsta kosti, eigi konungalögin
gömlu.
En þótt oss vanti nú skrifufc grundvallarlög
um hina innlendu stjórnarskipun vora, þá vant-
aross ekki fyrir þafc rjettindi til afc semja hana og
haga henni á þann hátt, er vjer álítum þjófcfjelagi
voru bezt haga til þess afc efla heill þess oghagsæld
sem mest verfcamá, og þessum rjettindum getur
engin svipt oss, hvorki útlendur nje innlendur.
Alþingi eins og þafc hefur nú verib iagafc eptir
þessari gófcu alþingistilskipun, hefur jafnan ver-
ið fáfengileg stofnun, sem ekkert vald hefur
haft. þab var stofnab samkvæmt konungalög-
unum, sem þá giltu, og sem eigi heimilubu
þjófcfjelaginu neitt vald. Afcur en konungalögin
lifcu undir lok, var ómögulegt afc þjófcfjelagifc
gæti neitt stjórnarlegt vald fengib á löglegan
hátt. Og þab virfcist liggja í augum uppi, afc
alþingismenn þeir, sem kosnir ern eptir alþing-
istílskipuninni, einungis mefc rjetti til afc ráfc-
leggja og benda alvöldum konungi, hafa aldrei
haft nje geta nokkurntíma haft vald til afc
semja stjórnar-Iög handa Islandi og því sífcur
afc seljá nokkrum öfcrum umbofc í hendur til afc
gjöra þafc. Otal raddir í landinu iiafa líka lát-
ifc til sín heyra í þessa stefnu í meira en f|órfc-
ung aldar. þessar raddir hafa farifc fram á
þafc, afc til þess fulltrúaþings er semdi stjórn-
arskrá vora, væri kosifc eptir kosningarlögun-
um 28. septemher 1849, þvf mefc þeim var
8tofnafc fulltrúaþing í þessum tilgangi. þau
lög voru gefin á löglegan hátt eptir afc kon-
ungalögin voru lifcin undir !ok, og eptir engum
öfcrum lögum, sem nú eru í gildi, geturri vjer sett
þjófcþing til afc semja oss stjórnarlög, er vjer
þörfnumst svo mjög. Hversu sammála og sam-
taka sem konungur vor og alþing, eins og þafc
er á sig komifc, yrfcu urn stjórnarlög handa
íslandi, þá nægir þafc cigi til þess afc þau geti
til orfcifc á löglegau hátt. Orsökin til þess er
sú, afc konungurinn er nú eigi alvaldur efca ein-
ráfcur í því afc gefa lög eptir þeirn grundvall-
arlögum, sem gilda í ríki haris; þann getur eigi
sett lög, er gilda skulu fyrir alda og óborna,
nema þjófcfjelagifc, sem löggjafarvaldifc hefur
mefc honum, fallist á þau fyrir sitt leyti líka.
En sá hluti löggjafarvaldsins í sjerstaklegum
íslenzkum máhim, hann kemur eigi fram í al-
þingi því, er vjer nú höfum iiaft um lirífc, þafc
er lireint og beint fyrir girt mefc alþingistil-
skipuninni, afc þingifc hafi þelta vald. þar í
möii er ekkcrt slíkt lagabann því til fyrirstöfcu,
afc löggjafarvald þjófcfjelagsins komi fram í
þingi því, sem stofnafc er mefc kosningarlögun-
um 1849, og þab þing er eingöngu og bein-
línis stofnafc til afc fjalla um iiifc innlcnda stjórn-
arskipunarmál Ialands.
Stjórnin hefur reyndar optar en einu sinni
neitab afc kvefcja tii slíks þings, efcur þjófc-
fundar, cins og menn kalla þafc, þegar þjótin
hefur æskt eptir því. Og fyrir þessari neitun
sinni hefur stjórnin þó eigi tilfært nema tvær
mjög lítilsverfcar og óveruiegar ástæfcur. Onnur
ásiæfcan liefur verifc su, ab þafc væri óþarfur
kostnafcur og of mikill, afc halda þjófund, efcur
sjerstakt þirig auk alþingis, til afc undirbúa
stjórnarskipun landsins. En þessi vifcbára —
því ástæfca getur þafc í raun rjeltri ekki heitifc
— er miima en einkis virfci, þar sem þjófcin,
mcfc því afc bifcja um þingifc, baufc fram sitt
eigifc fjc til þinghaldsins. Hin ástæfcan hefur
verifc sú, ab stjórnin hefur ímyndafc sjer, afc málifc
yrfci eigi hetur undir búib á þjófcfundi, þó þar
ættu 8æti meir en 40 þjófcfulltrúar, beinlínis
kosnir til ab seinja stjórnarskipuniria, heldur en
á alþingi. þessi ímyndun stjórnarinnar virfcist
nú sjálfsagt á veikum fæti byggfc; en hvafc
sem því lífcur. þá er þafc eigi svo mjög af van-
trausti þjúfcarinnar á alþingismönnunum fremur
en þjófcfundaimennunum afc þjóbfundar hefur
verib óskab, heldur af því, afc einungis mefc
slíkri afcferfc varb tilbúningur stjórnarlaganna
lögmætur, en eigi tnefc þeirri, afc alþingi, eins
og þab er nú úr garfci gjört, Bemdi stjórnarskrána
efca samþykktí liana fyrir þjófcarinnar hönd, er
þafc liaffci heldur ekkert umbofc til afc gjöra,
þessi undarlega fyrirtekt stjórnarinnar, afc vilja
eigi leyfa liinum Iögbofcna þjófcfundi afc ræfca
stjóriiarskipunar málib til lykta, hefur valdifc
ákaflega miklum timaspilli,
þafc eru sannarlega allir, sem hlut eiga afc
þessu máli, og hverja skofcun sem þeir hafa um
þafc afc öbru leyti, sáróánægfclr af því, afc þetta
allsherjarmál þjófcar vorrar, stjórnarskipunarmálib,
hefur gengífc eins og þafc hefur gengifc. Menn
þurfa ýigi afc vera spámenn til afc sjá þab fyrir,
afc mefcferfc þess niirni verba vorrí tífc til van-
sæmdar í augum nibja vorra og eptirkomcnda.
Vera má ab hver flokkur út af fyrir sig, sem
myndazt hefur í máli þcssu, vænti þess, afc ó-
vilhallir dómendur á ókomnum öldum dæmi
þeirra flokki í hag, en slíkt er völt von afc
treysta fyrir nokkurn, því mikib er hæft íhinu
fornkvefcna: „Dlindur er hver í sjálfs sök •
En hvafc sem því lífcirr, þá ættum vjer eig*
lengur ab iála þetta þannig ganga. Tökum
oss heldur saman allir synir og vinir hinnar
„eldgömlu Isafoldar“, rjettum hver öfcrum honct
sem bræfcur, og fáum þetta mál útkljáfc á þuS'
undáraafmæli mófcur vorrar, á þann hátt, er
henni og oss öllum getur veriö fyrir bezt»‘
Rísum allir upp í einum lnig og einum anda»
bibjum allir í öllum lijerufcum landsins vorn
milda konung afc kvefcja til fulltrúaþings ebnt
þjófcfundar í sumar sem kemur eptir kosning'
arlögunum 18 49 til afc ræfca stjórnarmál vod
tll lykta. Hann mundi sannarlega eigi nefla
slíkri almennri bæn vorri, er sprottin er ^
slíkii þjófcarnaufcsyn. Hann mundi leggja fyrir
þetta þing frumvarp til svo frjáislegra og hag'
kvæmra grundvallarlaga fyrir ættjörfc vora, setu
framast gæti stafcist mefc tilliti til hinnar al'
mennu skipunar, sem er og þarf afc vera í
ríki hans. Og þjófcfulltrúar vorir mundu einnig
— þess erum vjer fullvissir — leggjast á eitt>
afc ráfca máli þessu til lykta á bezta iiátt. Slík*
yrbi vorri elskubu ættjörð liin glebilegasta og
blessuuarríkasta þjófchátífc.
— Eins og mönnum er kunnugí, er nú kotH"'
ifc á hifc þúsundasta ár, sífcan forfebur vorir
tóku afc byggja þetta land. I sumar sem kem'
ur, rennur'þetta sífcasta ár þúsundáraaldarinnat
út, og ný öld hefst, sem oss er eigi unnt a&
sjá, hvafc geyma muni í skauti sínu. Hver ára*
skipti, og því freniur liver aldamót, eru þýfcing'
ar mikil fyrir oss, en þafcan af þýfcingarmeif*
eru þúsundára aidamótin. Vjer efum eigi, ab
allir landar vorir finna þetta gjörla, en iivern
vifcbúnafc liafa menn þá, til afc lialda þessi merki'
legu tímaskipti hátíbleg? Vjer sjáum þessa línl
meiki. Vjer vitum, afc ailur þorri rnanna er ó'
ánægfcur ineb stjórnarhag lands vors, afc marg'
ir vantreysta því ab hann muni breytast til batn'
afcar afc svo komnu, og afc þeir álíta því meif*
orðök fyrir þjófc vora, afc lialda sorgarhátífc en
glefihátíb. — Vjer gelum eigi fellt oss vib þesss
skofcun. þafc sem menn vantar kemur sjaldan
af sjálfu sjer án ómaks og fyrLihafnar, og sv0
er um stjórnfrelsi vort. Vjer höfum nú befctf
þess langa tíma, og þafc er ófengifc enn. Mun
þetta eigi mest afc kenna samtakaleysi voru og
abbarbaleýsi? því verfcur ab ætlun vorri eig’
neilafc, ab þessar sjeu orsakirnar, afc minnst*
kosti mefc fram. En sje nú svo, þá virfcist lík®
aufcsætt, ab vjer þurfum afc taka oss fram og
sækja mál þelta mefc meira fylgi en ab undan-
förnu. Til þessa virfcist nú vera rnjög hentug'
ur tími. í ritgjörfcinni lijer fyrir ofan er skorab
á landsmenn, ab rísa nú upp og bifcja Hans Hátign
konunginn afc kvefcja til þjófcfundar á 1000 ára
afmæli ættjarfcar vorrar, til þess afc stjórnarmál
vort verbi útkljáb á lögmætan og efclilegan hált'
En eigi þetta afc fá framgang, þá verfcum vjor
ailir í öllum hjerufcum landsins afc vinda brábaf1
bug ab því, ab semja bænaskrár til konung9!
undirskrifa þær og senda ineb fyrstu póstskips'
ferfc, á hinu komanda ári. þetla er oss eng'11
ofætlun, ef vjer afceins erum ekki mefc öllu and'
varalausir. Og sýni nú þjófcin einlægan áhuga
og samlyndi í þessu, þá gelum vjer eigi efaaí
um, afc H. H. konungurinn muni þegar í Sla^
skipa fyrir kosningar til þjófcfundar í suroafi
þjófcfuiltrúar vorir rífca til þings og byrja hii'a
upprennandi öld í sögu landsins mefc því
semja hagkvæma stjórnarskrá fyrir alda og óbof"3'
Vjer skorum á alla gó?a menn, og sjef
lagi alþingismeunina, afc sinna þessu máli, kvebj3
(ljótt til funda í sveitunum, semja bænaskiár
til konungs um málib og safna undirskrifturo'
Ef vjer verfcuin samtaka og skjótir til bragbsi
þá er meiri von ab iiib mesta áhugamál oS
velfcrfcarmál þjóbar vorrar verbi lieppilega út'
kljáb á hinu koraanda hátíbarári. En ef" vje(
sofurn nú margir efcur íleetir, þá mur> mál þel,a
taka annan enda en þjófcin óskar, óánægjan ro'1'1
vaxa en eigi þverra. Menn munu flytja 8tí
ákaft af landi burt, allir sein manurænu h®*®
til afc þekkja sundur frelsi og ófrelsi, rjettiu^*
og rangindi. Vjer enim nú á mjög merkilea'
um vegamótum, og þafc er afc miklu leyti u»d,r
sjálfum oss komifc, á hverja leib vjer snúuim
uppboðsauglýsing. 2
Föstudaginn þann 16- janúar 1874 kf .
á hádegi, verbur hjer á Skrifstoíunni, ePl*r
beifcni eigenda, bofcifc upp vifc opinbert upP^0’
og ef sæmilegt bofc fæst, selt hakallaskip1
BGestur“ frá Olafsíiifci. mefc tilheyrandi seglu111’
veifcarfærum og öfcrum áhöldum. Vifc saiua
taikifæri verfcur selt, 1 stórsegl og 1 stagfokk®
af ekipinu BSval“, er fórst fyrir nokkrum áruifl'
Skrifstofu Eyjafjarfcarsýslu 5. desemb. 187
S. Thorarensé/i.
Eiyandi orj ábyrydarmadur • Hjöfn JÓ11SS 011 •_^
Akurcyri 1073. B. M. St ephdnsson.