Norðanfari - 24.12.1874, Blaðsíða 2

— 130 —
allt land menn til mdts á (tök og þrætulönd (
líkum stíl og vi& jar&amatib ábur, og til a& end-
urskoía öll landamerki, skipta þrætulöndum
meí) sem mestri sanngyrni og samvizkusemi,
uulli jaröa þeirra er ab þeim liggja; setja svo
ný landamerki, er aö minnsta kosti gætu staö-
i6 um næstu þúsund ár, bóka svo allt sem
glöggvast og koma þv( öllu í eina landamerkja-
bók, er tilgreindi merki hverrar jaröar um allt
land, líkt og jarlabókin tilgreinir hundrub og
filnir. Til eru Almenningar, þá ætti og ab
meta og selja, bændum eöur því opinbera (þó
ab ööru leyti væri eölilegast aí> sem flestir
bændur gætu átt ábýiisjarbir sínar. En hvar
á aö taka fje til þessa? Ab þvf er bægra aí>
spyrja en svara, landiö er fátækt, ætli þaö mætti
ekki hugsaet, aö helmingur kostnaöar væri lagífc—
ur á (tök kirkna og klaustra og þrætulönd þau
er átur hafa verib mctin til hundraöa og álna,
og Almenninga? þaö er aí> skilja, meta þau
til peninga og leggja einhverja tiltekna aura-
upphæö á krónuna; en binn helming á jafnafc-
arsjótu amtanna efcur þá sjótu er leggja vana-
lega fje til gjafsókna, þeir ættu einsvel aö geta
boriÖ þetta einu sinni fyrir allt, eins og árlega
þurfa at> leggja fje til gjafsókna; til væri vinn-
andi þó maour þyrfti aö leggja nokkut) hart á
sig f brátina, til at geta afnumit þessa óreglu;
því á þrælulöndum vaxa þau þrætuepli, er kyn-
slót þessara tíma ætti at afsneita vit rætur og
kasta þeim í þat óminnis djúp, hvar þaulægju
fólgin um aldur og æfi.
Vjer höfum at eins hreift vit yfirborti
máls þessa, og játum fúslega, at hugsanir vor-
ar eru mitur grundatar en vera skyldi, en um
þat erum vjer sannfærtir, og svo munu fleiri,
at bjer þurfi brátrar lagfæringar, er stjórn- og
hagfrætingar lands situ 36
f rjettara og heillv
2+3
EUGVEKJA.
Jafnvel þó sumir álíti uppdráttarlistina
meira til gamans en gagns, ættu menn samt
ekki at vanrækja at benda unglingum til svo
inndællar (þróttar, einkum ef menn verta var-
ir vit tilbnegingu hjá þeim til hennar á ung-
dóms árum þeirra. þat er ckki sú meining at
bún sje einungis einhlýt fyrir mann, einkum
bjer á landi, þar sem þessi list er svo lítt stund-
nt, og er þat undarlegt, þar sem framför og
menntun á ýmsan hátt fer þó vaxandi, at þar
skuli ekkert vera hugsat eptir. þat er þó
hverjum manni skiljanlegt, at sá sem kann til
uppdráttarlistar talsvert, getur hvar sem hann.
er staddur dregit upp ýmislegt, sem fyrir aug-
un ber, t. a. m. byggingar, útsýni og margt fl.
En til at sýna undirstötu ( þessari fögru list, er
nú enginn til á öllu landinu, svo menn hjerviti
til. Allir hljóta at viturkenna, hvílíkur matur
Sigurtur heitin Gutmundsson var í uppdráttar-
listinni, en bans naut alltof skamma stund, og
breiddust verk hans mjög svo lítifc um landit;
at bann hafi kennt nokkrum svo teljandi sje,
vita menn ekki, og er þat mikifc at slíkt skyldi
ekki vera betur stundat. Nú mun at líkind-
um fáir og jafnvel enginn vera betur at sjer (
uppdráttarlistinni hjer fi landi en Arngrímur
bókbindari Gíslason, þó þat sje alveg ólærtur
matur; en allt fyrir þat, eru málverk hans
mörg ágætlega gót, má víst fullyrta, at hefti
hann notifc menntunar ( jþelrri grein, mundi bann
ekki hafa vantafc á, at komast eins langt og
Sigurtur heitinn málari. Eitt af málverkum
Arngr. er altaristaflaí Einarsstafcakirkju í Reykja-
dal í þingeyjars., gjört eptir töflu ( Gartskirkju i
Kelduhverfi; mun þafc vera ein met fegurstu
altaristöflum hjer á landi; þat er Krists mynd,
( íullri stært; heldur hann á kaleiknum í ann-
ari hendi, en blessar met hinni. Munu þeir
eera sjet bttía bátar töflurnar geta borit uro,
hvat þær eru Kkar, nema bvað Arngrfms tafla
er fagrari, en hin orfcin gömnl, er hún því sann-
kallat meistaraverk af ólærtum manni, og vert
at geta þess einliverstatar. þafc er mörgu
baldit á lopti, ritat og rætt um, sem minna
kvefcur at, en þe‘, er hjer almennt álitinn
einskonar hjegómi, þýtingarlaus sem engum sje
gagn at, heldur at eins lítilsháttar auguagam-
an, er þessu því mjög lítill gaumur gefin, sem
at vísu er náttúrlegt, því hvat þat útheimtir
at vera gótur málari, mun almenningi mjög
svo hulit. Allt fyrir þat mun enginn geta
neitafc þv(, at málaralistin er ein af fegurstu
listum heimsins, og mikifc of fögur til þess at
hún sje í eins lítilfjörlegu áliti eins og bún er
hjer á mefcal vor, heldur er hún skotut eins og
í skugga eta þoku, sem liklega seint sjer í
gegnum. En eptir ýmsu ötru er keppt, sem
óhætt stendur nokkrum fetum at baki málara-
fþróttinni. þat er ekki fyrir þat, at landit
eigi enga er heftu hæfilegleika til slíkrar íþrótt-
ar, heldur bitt at enginn er til at kenna, svo
neitt kveti at, svo þat geti ortit almennt dá-
lítifc æft, og er þat undarlegt, þar sem svo
margt annafc er stundat, er til framfara heyr-
ir. þat eýndist þó ekki eiga vcr vit at geta
gjört ýmislegt þesskonar eins og at fá þat allt
frá útlendum þjóturn, hvat sem þat kostar,
fyrir þá sök at landsmenn bjer eru mjög svo
laugt á eptir tímanum í þessari fögru list, sem
fyrir mörgum öldum hefir allstafcar verit f svo
miklu gildi, og þcsskonar menn hafa áunnifc
sjer ódautlegt hrós um allan beim fyrir mál-
verk sín. Allar skraatlegustu byggingar, eru
vanalega prýddar fögrum málverkum, og bver
og ein þjót mun þó hafa getafc þat án þess
at fá þat annarstatar frá; at Imma Lfsii-
ml búf þftr sem skk.it málvek tt, kvatsr mju
jftífc a'ð, ea i p*t> héa $m mtítyt* tií i
mun hjer á landí í /allegustu húsum sem hjer
gjörast vera ýrnislegar myndir, en aí) þat sjeu
málverk sem upprunalega eru innlend, þat var
annafc mál, heldur mun þat flest vera úilent
þar ekki ern föng á at fá þat í landinu sjálfu,
t. d. ef kirkja er byggt, verfcur at fá ( hana
aitaristöfiu frá ötrum löndum fyrir afarhátt vert,
já svo hundrutum dala skiptir, má svo sitja vit
hvert þat er lítit eta mikifc varit f hana; t.i
at landit eigi þann mann sem fær sje um at
gjöra þesskonar verk þat er ekki, og þó hann
væri þá man engin eptir því, eta gefur gaum
at, hvert slíkt geti átt sjer stat; mundi ekki
eins tilhlítilegt at fá altaristöflu hjá Arngrími
einsogat fá þærannarstatar fráekkert fallegri en
margfallt dýrari ? því engin prýfci er meiri í kirkj-
unni en fögur altaristaíla Væri óskandi afc menn
gætu tekifc framförum eins f þessari mennt sem
er svo yndæl og fögur, ejns og hverju ötru
sem á at horfa til framfara og frægtar, landi
og lýt til gagns og sóma.
þafc er vonandi at hinn heitrati ritstjóri
Nf. Ijái þessum fáu línum rúm í blati sínu (
von um, at einhver kunni at rita einhverstaf ar
betur um þetta en hjer er gjört; og hann hius
vegar ann þessari list mörgum fremur.
18.
MINNING.
Ó, Island heita og háal
Vort helga og kæra fósturland,
þar Atiants báran bláa
Brotnar vit kaldan eytisaud.
Ðiminn er heifcur fagur,
þó hlít sje djúpt falin vetrarsnæ,
Sæll horfinn Bumardagur
Er sóliu skfn um dal og bæ.
þó frost og funi blindi
Fjallbyggtir djúpt f jökulfs
Ur nöprum nortanvindi
Náttúrun endurvöknut rfs.
Fjallkonan kalda og heita,
Vort kæra og biífca móturlát,
þú skalt um frelsit þreyta,
þrælborin ei, nje sköttum hát.
Fagurt er frón at Kta,
Frifcur hvílir of jökulslót;
Frostblæju fánan hvíta
Felur vort dána hetjublót.
Minningin mæra vakir
Margreynda Iáö vit þraut og kíf
Ljósskar í skugga blakir,
Er skein á ’it fyrra hetjulff.
Bjöm verst met beittum skærum,
Er blóígir fjendur sækja hann,
At hetju mundura mærum
Mafcur enginn þá ganga kann.
Atgeirinn Gunnars kvetur,
Glymja viö fjöil met hreystiót,
Valköstum kempan hletur
Og kvistar í sundur líf og blót.
Kjartan f stafni stendur,
Er stálbúinn knör til grunna ót,
Rjetti fram hraustar bendur,
En bopar til baka Iraþjót.
Gullrotinn skjöldur glitrar,
Gljúpnar af ótta þreklaus sveit,
Tyrfingur glæstur titrar,
Er taugar úr hetjubrjóstum sleit.
ísland! fsland ! met árum
Ágæta misstir hetjufjöld,
Met veikum mótur tárum
Mænirfcu á lifcna hreystiöld.
Atgeir glymur ei lengur,
glitrar ei heldur bitur fleinn,
Til grafar genginn drengur,
Geymir hans mosavaxinn steinn
Hvílir á Kjartans lciti
Krossstjarna fngur æ og sí,
Blítleg úr blárri heiti
Brosir ( gegnum moldarský.
Blikar vit bautasteina
Blámerktur hetjuþjófcar blær,
Urö dána dýra sveina
Dýrtlega kvætagytjan slær,
J. S. N.
— þann 17. ágúst næstl. var hjer ( Gríms-
ey haldin gletisamkoma, ( minningu þess at
föfcurland vort hafi verit byggt tim 1000 ár.
Auk Grfmseyinga voru vifcstaddir 14. Ey-
firfcingar, sem allir áttu gófcan þátt at skemtun
vifcverenda, getum vjer einkum skipstjóranna JónS
Magnússonar frá Krossum, Tryggva Jónassonar
frá Látrum og Jóns Gunnlaugssonar af Akureyri-
Nokkrir af fundarmönnum hófu máls á
þvf, afc æskilegt mundi at byrja hina nýu þús-
undáraöld mefc einhverju lyrirtæki, sem gæti
orfcit til heilla fyrir alda og óboma; svo at
hinar kotnandi kynslótir mættu minnast vor met
virtingu, eins og vjer nú mynnumst enna hraustu
og framkvæmdarsömu raanna, er flýtu kúgun,
hartstjórn, og þannig urfcu ættfetur heillar þjóí-
ar. þat er víst at mörg eru mein vor Islend-
inga, cn einkum var þat þó verzlunin — hin
innlenda — þess.i slagæt þjofcitfsins, án hverrar
engin þjót getur þrifist, sem menn álitu at
þyrfti mikillar vitrjettingar til at geta svarat
lilgangi sínum, efca til afc geta talist metal at-
vinnuvega landsins, sem vjer þó ímyndum os9
at hún gæti verifc, ef vel værl áhaldit.
Vjer ímyndum oss ef' verzlunin yrti inr
lend, þat er at skilja, at ef vjer flyttum sjálfi!
vörur vorar þangafc sem þær væru bezt borg*
afcar, en innkaup vörunnar met lægsta ver’
mundum vjer eigi afceins ná farsælum kaupum*
heldur muudi fjegjald þat, er hver útlenduf
kaupmatur hlýtur at leggja á oss, auk hiDS
sama vöruverfcs, t. a. m. laun skipstjóra og
háseta, skipaleigur, ábyrgfcargjöld og m. fl. renna
inn til sjálfra vor og autga innlenda menn.
sem þá aptur legtu fje til innlendra þarfa, auk
þess sem fjöldi manna fengi atvinnu vit vöru-
flutningana sjálfa.
At vfsu eru nú stofnut verzlunarfjelög, og
sýnir þat Ijóslega at metvitund manna un>
þörf á innlendri verzlun er þegar vöknut. E“