Norðanfari - 29.01.1875, Síða 1

SendtiT kaupendum ljer d /andi
kostnadarlaust; verd drg. 30
arkit 3 krónur^ cinstök nr.'lfí
<zura, súlulaun T, hvert.
MMFARI.
Aug/ýstngar eru teknar i blad-
id fyrir 8 anra hver lina'
Viduukab/öd eru prentud á
kostnad hlutadeigenda.
ÚR BRJEFI.
------þegar jeg skrlfa&i þjer seinast og
niinntist á evívirlugreinina í októberbiabi rTím-
ans“, bjelt jeg, ab blabgrey þetta mundi láta
þar stabar numib ab sinni. Jeg bjelt, ab þab
mundi kunna ab skammast sín og eigi fara
aptur þegar í stab ab breiba út elík ilimœli um
þjdb vora, eba þingíulltrúa hennar, þá er verib
bafa, fyrir vitfirringsbátt, er ,Tíminn“ álítur,
ab þeir hafi sýnt ( tillögum sfnum á aiþingi
ura stjdrnarmál ættjarbarinnar. Á binn b<5g-
Inn virbist mjer og, ab „Tírainn* hefti unnib
ærib iy5g til saka meb þeirri einu grein, og ab
bver sannur og g<5bur Islendingur mundi dæraa
„Tfmann“ sekan fyrir hana, dalanda, dferjanda,
érábanda öllum bjargrábum. Og þó sje jeg
nú, ab „Tíminn“ hefur enn höggvib í hib saraa
far i næsta blabi sfnu, ndvemberblabinu. Hann
þreytist eigi ab lasta þíngmenn vora á undan-
förnum þingum, nú þegar þeir hafa skilab ætl-
unarveki sínu, þó hann þegbi eins og þorskur
meban þeir unnu ab því. I fyrri grein sinni
skammabi hann alþingismenn einkum fyrir,
stöbuglyudi f þvf, ab beimta löggjafarvald og
fjárhagsráb til handa þjóbfjelagi voru; þá líkti
hann þeira vib skynlausa páfagauka fyrir þab,
ab þeir jafnt og stöbugt kröfbust þessa ; nú þar
í móti níbir hann þá einkum fyrir kviklyndi
f hinu sama máli, stjórnarskipunarmálinu. Fyr-
ir hvorttveggja þetta vill hann bersýnilega láta
þá heita vitfirringa, en sýnir eiginlega meb því,
ab hann er sjálfur vitfirringur, enda er þab ekki
neitt nýtt, þó einhverjum, sera'misst hefur vit-
ib, virbist hann einn bafa vit, en ab allir abr-
ir sjeu vitlausir.
þab mætti samt ef til vill segja Tíma-grey-
inu til málbóta, ab þó bann álíti beztu menn
Islendinga, og sjálfsagt flesta Islendinga vitlausa,
þá áiítur hann ekki dönsku stjórnina vera þab.
þeim rjetti, sem reyndar er gefin af öbrum en
dönsku stjórninni, fóru febur vorir, þó þeir
hefbu iitla siglingafræbi lært ískólum, tilýmsra
landa og jafnvei í abrar heimsáifur. Eptir þeira
saina rjetti fara sjómenn vorir hjer norbanlands
á veibiferbum sínura hringinn f kringum Isiand,
til Jan Mayen-eyjar o. s. frv., þegar þeim sýn-
ist. þó bágt sje ab geta því nærri, hvernig
»Tíminn“, og abrir, sem eins eru ásig komnir,
íara ab hugsa og álykta, þá þykir mjer senni-
legt, ab bann áliti, ab enginn hafi neinn rjett
tii neins, nema stjornin danska veiti þann rjett,
og ab hún ein sje uppspretta alira mögulegra
rjettinda, En hefur þá nTíminn“ sjálfur feng-
ib rjett hjá stjórninni til ab breiba bull sitt út-
uui landib ? eba telur hann sig ab vera lira á
hennar líkama ? þab er vísast ab hann skobi
sig svo, en þó samt líklega ekki nemaleyndar-
lim henuar. ---------
— þjótbátíb vor er nú umlibin. Jeg þykist
viss um, ab hún befur vakib mörg gób áform í
brjófti þjóbarinnar, og niargur er nú sá, er
hati sjer hugfast, ab reyna aö taka framförutn
í ýmsu fögru og þjóblej-u, í menntun, íþróltum,
búnabi, og handibnuin, En þessar framfarir, sem
ýmsir eiostakir menn kunna ab sýna eptir efnum
og ástæbum, eru enganvegiu einhlýtar til vibreist-
ar þjóbinni. Fyr enn ruenn vinua sem einn inab-
ur, án eigingirni og öfundar ab framförunum —
fyrri vertur ekki sagt, ab hin belgu áhrif þjóihá-
tíbaiinnar og hinna mikiu og merku tímaradta
komi ab notum. — Víst eru margir svo fróíir, ab
þeir vita greinilega af hverjum rdtum eymd vor
og ófarsæld er runnin, og þetta þarf líka hver
mabur ab vita. Drambib og sjerplægnin, kald-
lyndib og skeitingarleysib er sú banvæna rót, er
eymd hvers manns og hverrar þjóbar er af
Nei,„.ÞaÍ.e.Lk!'IÍng.mí,.VÍtÍ;, *bÚ" meÍra ! sPf0ttin- N ekki síbur vor eymd. Fyrir
dramb og fiokkadrætti komst landib undir út«
en mannsvit, hún er alvitur í augum sTíroans“.
Áf þessari tiúargrein hans leibir, ab þegar
danska stjórnin og fslenzka þjóbÍD eru ekki
á sama máli um eitthvab, þá þarf sTíminn“
engrar rannsóknar til ab dæma, ab stjórnin
hafi á rjettu ab standa en þjóbin á röngu. Til
þesa ab sýna þó jafnvel vantrúubum, hvab ó-
yggjandi þessi trúargrein aín sje, tilfærir »Tím-
inn* nú eitt dæmi, er hann ætlar ab nægja
muni tii innsiglis og stabfestingar í þessu efni.
Hann segir stjórnin hafi bobib Islendingum
sjómannaskóla, sem hún af vizku siuni ætlabi
ab láta hafa þann mikla kost til ab bera, ab
kennslan færi öil fram á dönsku, þab er ab segja,
á tungumáli, sem Islendingar skilja ekki; en
þennan kost hafi aiþingismenn af heimsku sinni
álitib ab vera ókoet. Hvab er sannfærandi ef
ekki þetta ?I Vita ekki allir og finna, ab þab
lenda stjórn, sem roeb tímanum varb harbstjórn,
og fyrir kaldlyndi og ekey tingarleysi deprabist
hin forna eindrægni, hreysti 0g þjóbmeuuiug.
þetta vita víst margir, en þvf fleiri sem vita þab,
því hægra ætti uú ab veita ab hverfa aptur á
rjettan veg, því betrunin er þá fyrst möguleg,
er yfirsjónin er játub og viburkennd. Og ef
vjer nú vitum og játum, ab þjób vor er í svo
mörgu villt og spillt, en sjáum þó um leib ab
henni er bata aubib, þar sem vjer trúum ab hún
sje nú á framfara vegi, þá æUi þetta ab vera
hin sterkasta hvöt fyrir alia þjdbiua til þess, ab
sameina kraptana til nýrrar framfaravibleitui.
Allur fjelagsskapur byggÍ8t 4 eindrægnJ og
sjálfsafneitun, en af því þessar dyggbir eru því
mibur, eigi almennar, og af þvf 1Uargur g’etur
eigi skilib nauísýn saratakanua, þá veitir svo
er betra ab fá kennslu og tiisögn á tungumáli, j erfitt a?) vibhalda fjelagsskap |,j
sera mabur skilur ekki, heldur en á máli sem
mabur skilur?! þetta sýuishorn, sem sTíminn“
gefur 08s af vizku stjdrnarinnar, getur um leib
gilt fyrir sýnishorn af vizku sTímans“ sjálfs.
Á þessum sjómannaskdla átti bjer ab auki ab
vera sákostur,(I) ab enginn, sem lærbi í hon-
um, fengi r jett til ab stýra skipi sínu annars-
etabar á ejdnum en kringum 6trendur Islands.
Meb öbrum orbum, þab átti ab gjöra þá, sem
í skdlanum lærbu, þeim mun rjett minni en aiia
abra lifandi menn, ab þeir skyldu einungis
mega sigia mebfrara ströndum landsins; þar
sem þd allir menn abrir, jafnt læriir og dlærbir,
hafa rjett til ab fara svo langar eba stuttar sjd-
ferbir, sem þeim sjálfum gott þykir. Eptir
á oss. Einungis
þau samtök, sem færa raönnum strax aib og á-
vinning geta þrifist hjer enu sera komib er, og
þd því ab eins, ab stjdrnendur þeirra sjeu svo
bcppnir ab hafa alþýbuhylli, og sv0 dug|egir
og reglusamir ab þeir geti sýnt öilu fjelaginu á
rjettum timum voit starfsemi sinnar og blómg-
unar fjelagsins. Hjer hafa verib reist á fdt
mörg fjelög, en íá af þeim bafa átt sjcr langan
aldur. Lestrarfjelög, búnabarfjelög og fjátbóta-
fjelög voru stofnsett f gdbu árunum 1840—60
en þeear harnabi í ári hrundu þau ura koll víb-’
ast hvar. Menn vílubu fyrir sjer ab greiba til-
lögin, og þdttust má ske sumir hvorir of mik-
ib vinna fyrir abra, meb því ab stjórna þeirn og
halda þeim saman, euda var siíkt full vou þeg-
— 9 —
ar fjelagsmenn veittu stjdrnendum eigi fulitingi
sitt, en sýndu öllu fremur tortryggni og mót-
þrda. Slíkar dfarir aptra eblilega nýjum sam-
tökum f sömu stefnu, og sporna jafnvel vib öll-
um fjelagsskapar tilraunum. Beztu menn f
sveitunum, sem má ske opt hafa gjört árang-
urslausar tilraunir til samtaka, letjast um sfbir,
sem von er, og getur enda abborib ab þeir hat-
ist vib fjelagsskapinn vegna þess vanþakklætis
og þetrrar tortryggui er þeir ábur hafa orbib
fyrir.
Jeg hefi drepib á hinar andlegu orsakir
þess, ab samtök og fjelagsskapur eiga hjer svo
erfitt uppdráttar, og þab er hætt vib, ab eldi
eun nokkra stund epíir af þeim. En því íramar
þurfum vjar ab beita öilum kröptum vorum til
ab rýra og iama afl þessara hindrana, og þa&
getum vjer þd ekki nema meb samtökum bestu
manna í sveitum, er ganga þurfa f nefndir til
ab skýra fyrir mönnum naubsyn fjeiagsskapar
til allra framfara, og hafa umsjdn meb samtök-
um, þar sem þau myndast. En hin líkamlega
abalorsök til samtakaleysis vors er án efa fá-
tækt vor. þab er ekki unnt ab rábast í nein
þarfieg fyrirtæki, 8em töiuverban kostnað hafs
í íor meb sjer, vegna hinnar almennu fátæktar
og er því þab vibkvæbi algengt: shvar á að
taka fje til .11. þessa“. þetta vöggumein vort,
fátækttn, þyrfti nú sjálfsagt ab iæknast sraám-
saman, sro vjer getum orbib menn meb mönn-
um, en til þess þurfum vjer annabhvort ab auka
tekjur vorar, minka útgjöld vor eba helzt hvoru-
tveggja. Um auCning tekjanna hefur' ýmis'jegt
verib rætt og ritab, en minna um takraörkun
útgjaldanna, og vii jeg því fara um þab efni
fáum orbum: (11 þess ab þeir sem færari eru
um ab rita ura hagfræbl vora, en sem enn hafa
ekki gjört þab. fari því heldur ab láta til sín
heyra.
Uvcr mabur, hvert sveitarfjelag, hvert þjdb-
fjelag hefur sínar tekjur og sín útgjöid. En til
þess, ab framfara sje aubib þurfa tekjurnar a&
vera meiri enrr útgjöldiu. Til þess þarf og ab
hafa ljdst yfiriit yílr þab, hvernig hagur manns
stendur, þvf annars verbur ekki sniblnn „stakk-
ur eptir vexti“. Eptir þvf sem erfibara veitir
ab auka tekjurnar, eptir því er meiri naubsýn
að spara útgjöldin, og á þetta sjer einmitt stað
hjá oss. Hjer er ab vísu mikill aubur fólginn
í sjó og landi, en oss er, enn sem komib er
eigi gefib ab ná honum f eins ríkuglegum mælí
og öbrum þjdíum, eba á eins auíveldan hátt.
Kunnáttan og áhöldin koma eigi heim til vor 6-
boíin eba án fyrirhafnar. Vjer þurfum jafnframt
hagsýnf vorri og atorku, ab keppa hvor vi&
annan um ub spara sem mest vib oss allt hið
ónaubsynlcga. Búsæid vor 4 marga óvini í
búbum kaupmanna, svo sem brenuivín 0g önn-
or vínfong, tóbak, kaffi og annab sælgæti, ónýtt
giingur, sjol og kiúta; þessum óvinum rettum
vjer ab fækka sem mest en fjölga þeim ekki,
og a a þab ætíb hugfast, ab vib nautn útlendr-
ar óhófsvöru og annab hóglífi dafnar leti var
°s úmennska, og ab slíkt spillir heilbrygbi v0rr|
°g gjörir oss ættlera. Eo engu vægari óviniá
hagsæld vor heima fyrir, þar sem er gamall
landsibur, óregla og agaleysi. Á hvortveggl
þessa óvini, bæbi hina útlendu og innlendu er
nú mál ab rába, og á næsta vel vib, ab byrja
meb því hina nýju þúsund ára öld, og ef land-
stjórn og bændur, börn og hjú ganga örugglega
og einhuga í orustu þessa, mun meb Gubs hjálp
brábum verba sigurs anbib.
Laudsijórn vor ætti sjálfsagt ab ganga