Norðanfari - 11.02.1875, Blaðsíða 2

— Ur brjcfi úr HúnavalnsýsFu fi. 15. janúar
1875. „HjeSan eru engin nýmæli a& frjeíta.
Tíðin hin æskiiegasta, almenn heilbry gbi á
tnönnum og skepnum. Fiskiafli gófur kringum
Miíifjörii og Hrútafjöri) um 1000 fiska hlutur
hæzt. A Vatnsnesi undir 2000 og á Skagaströnd
um 1500 hæztir hlutir. Kringum Skagafjörí>
hefur líka verií) góiur afii.
Mikif) hefur veriti ritai) í blöiin um þjób-
hátíiarlröld vtisvcgar ai), en minna sem iýsir
því, at) aivariegur áhugi tii veruiegra fram-
kvæmda sje vaknabur hjá þjóíiinni, enda er
trautt vit) því aii búast, ai> slíkt ver&i allt í
einu. Menn hljóta fyrst ai) átta sig og ná ein-
liverri fastri stefnu, sera stöiugt sje framhaldit).
Iljer í sýslu hefur veriii meb minna móti um
þjófchátííarhöldin og líka um framkvæmdirnar,
en þó vil jeg geta þess iitla, sem mjer er
kunrurgt um þai). Á. þjótihátíbarsamkomu í Svína-
vatnshrepp, bundust ungir menn í samtök um,
ab efla andlega og verklega framför, og hafa
þeir nú myndab fjelag og samib sjer lög. Leggur
hver mabur ab minnsta kosti 48 Bk. eba eina
krónu árlega í fjelagssjób. Allir skulu æfa sig
í ab rita, reikna, sem og ab ná sem mestri
fullkomnun í sjerhverjum verknabi, og lrver und-
irvísa öbrum í hverju því er lrann kann ab
vita ebur kunna öirum fremur. Nokkrar heib-
urskonur í sama hreppi, hafa einnig stofnab fje-
iag til ab endurbæta innan húsa heimilisstjórn,
efla sibprýbi og gubrækni, reglusemi og þrifnab,
auka og vanda alla tóvinnu, máske útvega sjer
einföldustu vinnuvjelar, veita dyggum, dugleg-
um og rábvöndum hjúum nokkra sjerstaka umb-
un eba heibursgjöf. Láta kvennfólk fátækifæri
til ab æfa sig í skrift og öbrum bóklegum
menntum m. íl. Gæti lík stofnun þessari kom-
izt víba á, myndu þab verba hinir hagfeldustu
og enda fjölhæfustu kvennaskólar, sem hjer eru
hugsanlegir.
í minningu þjóbhátíbarinnar, baub sýslu-
, nnsskrifari Jón Sveinbjarnarson á Geitaskarbi,
.b veita unglingum og börnum í íloltasta'tasókn
úkeypis tilsögn á sunnudögum nú í vetur, í skrift,
rjettritun, BÖng og reikningi, og er lærisveina
ltópur hans orbin ærib stór, enda er hann binn
mesti alúbarroabur í því efni og tilhvetjandi.
Fyrirtæki þetta varb til þess, ab hann ásamt
nokkrum fleiri í Holtastabasókn, stofnuíu fjelag
tii ab efla andlega menntun og framför í sókn-
jnni, og í því skyni stofna sunnudagaskóia,
meb samhliba bókasafni, hvar árlega væru kend-
ar áburnefndar fræbigreinir og máske fleira,
og hafa allmargir gengib í fjelagib. Fjelags-
menn leggja 2 krónur rninnst til árlega í fje-
lagssjób, en aukafjelagar eina któnu, og hafa
þeir abeins abgang ab bókasafninu. þab má
óhætt fullyrba ab Jóni einum er fyrirtæki þetta
ab þakka, og eru slíkir menn dýrmætir, hvar
sem þeir cru staddir. Yflrhöfub eru öll þessi
fyrirtæki fögur og uppbyggileg, og vottur um
framfaravibleytni og naubsyn fjelagsskapar og
samtaka. Hvort sem stofnendum fjelaga þess-
ara aubnast ab sjá nokkurn árangur vibleytni
sinnar cba ekki, eru þeir allt ab einu þakk-
lætis- og virbingarverbir fyrir þab, og vonandi ab
hugmyndin verbi þá ekki látin meb öllu nibur falla,
þá á öbrum stöbum, cf ckki þeim upphaflega“.
(Absent).
— Hver sem les eba heyrir skýrt frá hinum
ótrúlegu stórvirkjum, sem fjelagsskapurinn hef-
ur komib til leibar, hlýtur ab fyllast undrunar
og sannfærast um ab hann cr naubsynlegur til
vegs og vibreistar hverri þjób, Af hinu fjöl-
marga er þab nægilegt dæmi upp á hib næstum
ótrúlega töfraafl fjelagsskaparins og samvinn-
unnar, sera hagfræbingurinn Adam Smith hefur
tekib fram, ab þar sem einn mabur abeins geti
smíbab 20 saumnálar á dag, þá geti 10 menn
í fjelagi smíbab 48,000 nálar, og þannig hver
þeirra Ú clag 4,800, j stabin fyrir 20. Fyrir
fjelagsskap ýmsra ágætismanna, hafa heil þjób-
fjelög verib verndub fyrir yfirgangi og kúgun,
almennt þjóbfrelsi varbveitt og verndab fyrir
drottnunargjörnum höíbingjum og þýlyndum
föburlandssvikurum, og veldissprotinn hrifin úr
klóm harbstjóranna; fyrir fjelagsskap fram-
úrskarandi manna hafa komist á fót hin voldugu
og frjalsu Bandaríki f Vesturlieimi og hinar
aubugu nýlendur Englendinga í Austurindíum,
sem eru margfallt fólkfleiri en Bretland hib
mikla ; fyrir fjelagsskap, er þab einnig ab krist-
in trúarbrögb eru útbreidd víbsvegar um heiminn
mebal heibinna þjóba, skólum komib á fót til
ab efla allskonar menntun og framfarir; marg-
víslega lögubum stofnunum til ab hjálpa naub-
stöddum og munabarlausum ; frjettaþræbir lagb-
ir og járnbrautir; allskonar vjelum til ómetan-
legs gagns, samtökum í búnabi og stórkostleg-
um sýningum, er mikin þátt ciga í fljótum fram-
förum þjóbanna o. s. frv. þetta, sem nú í fám
orbum er framtekib, til ab benda á undraafl
fjelagsskaparins, er nægilegt til ab vekja athygli
á ágæti hans á því sem fagurt er og nytsam-
legt. Og því fátækari sem vjer Islendingar
erum, og meiri missmibi á öllu hjá oss, hvert
sem vjer lítum, því naubsynlegri er oss fjelags-
skapurinn, en næstum hverri annari þjób, til ab
kippa í lag hinu marga er umbóta þarf vib hjá
oss, því þab er einkis eins manns ab laga allt
sem laga þarf, heldur allra yngri og eldri, yfir-
valda og undirgefinna, lærbra og leikra.
þab lýtur svo út, sem vjer á þessu þjób-
hátíbarári voru höfum Ijóslegar fundib þetta, en
nokkurntíma ábur, og hefur nú sannarlega kom-
ib fram meira fjör og vilji til ab efla almenna
framför og fjelagsskap en ábur, og er vonandi
ab hinn vaxandi vilji til samheldní og fjelags-
skapar, beri mebal vor blessunarríka ávexti,
svo oss Islendingum, eins og öbrum þjóbura,
gefist kostur á ab sjá mátt fjelagsskaparins, er
byggist á kristilegum kærleika, dugnabi og dreng-
skap, og sem styíst vib frjálsleg og gób lög,
er flestir nú vonast eptir aö skamrnt veröi ab bíba,
ab vjer fáum, samkvæmt loforbum konungsvors
Kristjáns IX. á þingstab forfebra vorra þing-
völlum í sumar.
því verbur ekki neitab ab mannfundir yfir-
höfub miba til gagns og glebi. þannig hafa
Eyfirbingar í vetur átt stærri og smærri fundi
mcb sjer, til þess bæbi ab fjörga andann meb
saklausnm skemmtunum, og ræba um velferbar-
mál vor; og skulum vjer geta hinna helztu í
fám orbum :
A mílli ytra og sybra Espihóls liggur hóll
sá er bábir bæjirnir draga nafn sitt af og „Espi-
hóll“ heitir; þaban er víbsýni mjög um mest-
an hluta Eyjafjarbar; var því stabur sá valinn
til Tundar næstlibib Gamalárskvöld. Eptir þab
ab menn höíbu skemmt sjer þar um hríb vib
brennu og annab gaman1 tóku menn ab end-
O' 1) þar var gjörbur snjjjskálj slór meb borb-
um og bekkjum úr ís, og sömuleibis ræbustóll
úr kiaka, og var þar efnt til alimikillar brennu,
var brennuefninu hlatib upp 9 álnir og efst log-
andi olía. þegar kvöld var komib hófst skemmt-
unin og var þab tilkynnt meb 3 fallbissuskot-
um, voru til stabar hátt á annabhundrab manns
(víba sáust þá brennur í ílrbinum). þá komu
úr myrkrinu þrjár nornir og gengu ab katli
einum tniklum, sem olia var í, kveiktu þær
f honum, tókust þá í höndur og hopputu
meb miklum ærslum og ólátum, margir púk-
ar og vofur komu þá og hrærbu í katlinum og
hoppubu rneb logandi eldibröndum ásamt norn-
unura. Svo var ab sjá sem seibkonurnar
köstubu einhverju í ketilinn, var þetta ein af
þulum þeim er þær kvábu:
Söfnum öllu saman því
sem ab verster heimi í,
þar af sjóbum galdragraut
hib góba rekum allt á braut:
vcstu bækur brúka skal
býsna mörgum höfum val;
kynja Ijóta koma þar
Klettaborgarsögurnar,
Grýla’ og Freyja fara meb
fáir hús þeim geta Ijeb,
íngu ab ræba um velferbanuál vor, 'og var á-
samt öbru fleiru sjerstaklega haft ab umræbu-
efni, hvab mönnurn þætti mest varbandi, og ekki
ofvaxib kröítum vorum ab koma á fót á þessu
þjóbhátíbarári. En þareb þetta ekki þótti nægi-
lega yfirvegab, var þab samþykkt ab afrába
ekkert í þessu velferbarmáli, fyrr en á almenn-
um bjerabsfundi,
þá var aptur 22. þ, m. haldinn fundur ab
Munkaþverá; var hann vel sóttur; til fundar-
stjóra var kosinn Eggert Gunnarsson á Espi-
hóli og til skrifara Skapti Jósepsson á Hall-
dórstöbum. Komu fyrst til umræbu þingmál
vor; voru allir sammála um ab brínustu naub-
syn bæri til ab yfirvega þau sem bezt og var
rábib ab kjósa 5 manna nefnd til ab undirbúa
mál þau til alþingis, er vjer vildum hafa frarm
Kosningu hluíu Arnljótur prestur Ólafsson, Davíb
prestur Gubmundsson , Eggert ’umbobsmabur
Gunnarsson, Stefán aiþingismabur Jónsson og
Sigfús hreppstjóri Bergmann. því næst kom
til umræbu hvert þab fyrirtæki væri, er vjer
vildum bindast samtökum um ab koma á fót,
og spunnust út af því langar og fjörugar um-
ræbur, margt þótti ábóta vant er brábra um-
bóta þvrfti. Búnabarskóla, fjölfræbisskóla og
gufuskipsferbir kringum Island, töldu menn víst
ab alþingi voru findi sjer skylt ab koma á fót,
Jafnframt var þab eindregib álit fundarins ab
vjer innbyrbis ættum ab gjöra samtök til ab
efla menntun kvennfólksinS og æskulýbsins, og
samtök í búnabi. En þareb ekki var tími til
ab ræba mál þetta til hlýtar, var kosin 7 manna
nefnd til ab íhuga þetta mál ítarlegar og semja
um þab álit sitt, og skyldi hún hafa lokib starfa
sínum 25. f. m., til þess ab leggja þá fram á
almennum hjerabsfundi á Grund. Fundurinn á-
lyktabi ab almennann sýsiufund skyldi Irnlda á
Akureyri 25. þ. m. og skora á alþingismenn
sýslunnar ab vera til stabar, Til þess ab ná
sem mestu samræmi á velferbaimálum vorum,
voru 3 menn kosnir til ab mæta á fundi meb
þingeyjingum. Um kvöldib var borbhald og
hófleg samdrykkja, skemmtiræbur haldnar og
ýms minni drukkin og þó menn eigi blótubu
þór sem forfebur vorir, drukku. allir minni
hans meb mestu ánægju, og skemmtu tmemi
sjer vel.
Ilinn 25. f. m. var áburnefndur hjeraís-
fundur haldinn á Giund, og var til fundarstjóra
kosinn E. Gunnarsson, og til skrifara Guttormur
prestur Vigfússon ; var þá fyrst lesib ávarp
nefndar þeirrar er kosin var ab Munkaþverá, og
var álit hennar á þá leib: ab þab mundi leiba
til mikilla umbóta í mörgu tilliti ab „framfara-
fje!ag“ væri stofnab í hjerabinu, er hefbi á
hendi ab efla menntun æskulýbsins, og búnabar-
legar framfarir, eptir þeim reglum er nefnd
þeirra beztu manna er kosnir væru úr öllum
iireppum fyrirekipabi; og hvab kvennaskóla-
málib snerti; þá áleit nefndin: ab þab væri eiít
Kjartansljób og Kjörskráin
og kvæbi’ er orti vefarinn,
blabib Tímann brúkum þá,
Búarímur, Aldaskrá.
Einnig skulu óhreinir
auka seibin Smámunir.
Trylldu magni töfraglób
Töfralist og Bæringsljób;
og allar bækur óþarfar,
sem eru þjób til skapraunar.
Herra Bakkus lifi lengi
lands hann tigni gjörvallt mengi!
þá kom Bakkus gamli, hann var hvítur
fyrir hæruin meb gyllta kórónu á höfbi og
flösku í hendi, og veittu nornirnar og púkarnir
honum lotningu mikla, og þábu meb fögnubi
veitingar lians, og burfu síban óvættir þessir
sviplega út í myrkrib. Voru því næst ræbur
fluttar úr klakastólnum ýmislegs efnis og mörg
minni drukkin, en samdrykkja fór hóflega og
allt sibsamlega fram og varb ab þessu skemmt-
un gób.
Sumt af því, sem er í nebanmáls grein
þessari, hefbi vel mátt missa sig.
Ritst.