Norðanfari - 17.03.1875, Qupperneq 1

Sendur lcnuf endum hj^r á landi
lc jstnada rlaust; vera árg, «J0
arkir 3 krómiVj einstök nr% 16
aura, sölulaun T. hvert.
’VORBARlFARI
Auglýsingar eru teknar í blact-
id fyrir 8 anra hver lina.
Vidtinkablod eru prentud d
kot>tuad hlutadeigencla.
£4. AlS.
AKUREYRI 17 KARZ 1875
J\ís.
14.-15.
UM GUFUSKIPSFERÐIR OG VEGABÆTUR.
Um ekkert œtti oss Iilendingum a& vera
jafn umhugaíi sem þaí), að grciða fyrir sam-
göngum í landinu, og efla og auka innbyrðis
viðskipti manna á milli. Strjálbygðín og sam-
göngnleysið er það, sem drepur allann fjelags-
anda, og framfara viðburði, hjer bjá oss. Menn
liafa nú þöttst sjá það fyrir löngu, að ekki yrði
bætt lil hlýtar úr samgönguleysinu, með vega»
bótum einum, þar sem ekki er hugsandi til að
koma upp einum faðmi af járnbraut fyrir fje-
leysi, og því hefur verið stungið uppá og stjúrn-
in beðin um, að koma á sem fyrst stöðugum
gufubátaferðum amhverfis landið. Eins og kunn-
ugt er, kom þetta mál fyrst tii umræðu á al-
þingi 1863, útaf bænarskrá frá Suður-þiug-
eyjarsýslu, og tók þingið þá báðum höndum á
móti málinu. Nefndin, sem hafði málið til með-
ferðar í þinginu, 6njeri sjer til ýmsra kaup-
manna í Iíeykjavtk — þar á mefal til kaup-
manns C F. Siemsens, sem einna bezta þekk-
ingu haftii á þesskonar sökum af þeim mönnum
sem kostur var að ná til — og sendu 3 af
þeim nefndinni álitsskjöl um málið, sem lesa
má í Alþingistíðindunum 1863 I. bls. 245—52.
Síðan sendi þingið konungi þegnlega bænarskrá
um, að gufuskipa férðunum, yrti komið á sem
allra bráðast, og hefur síðan ítrekað bæn þessa
aptur og aptur, en árangurslaust, því jafnan
hefur verið barið við fjeleysi, og ýmislegt annað
borið fyrir, sera jeg hirði eigi unv að telja upp.
Við þetta hefur setið, nema ef telja skal, að
Btúdentar í Reykiavík senda brýef jríðsvegajksura
landið, í fyrravefur, og skoruðu á menn ura að
skjóta fje saman til að kaupa fyrir gufuskip til
þessara ferða, svo sem í minningu þúeund ára
hátíðarinnar. En eptir því sem framkom á þing-
vallafundi í sumar, mun lítill eða engin árang-
ur hafa orðið af áskorunum þessum, enda hafa
Btúdentar niisreiknað, hafi þeir ætlað landsmenn
svo ótfúsa til framkvæmdanna, og fjelagslynda,
að þeir niundu skjóta saman á skömmum tíma,
svo miklu fje sem með þarf til aö kaupa fyrir
heilt gufuskip.
En engu að síður niun þetta mál vera hið
mesta áhugamál þjóðarinnar, og er því einsætt,
að þingið á að láta það vera eitt hið fyrsta verk
sitt að koma því eitthvað áleiðis. Vjer höfutn
nú fyrir oss 2 uppástungur og áætlanir, utn
fyrirkomulag Og tilkostnað gufuskipsferðanna,
eptir kaupmenn þá sem jeg átur gat um; og
þó áætlanir 'þessar sjeu, ef til vill, ekki alls-
kostar óyggjandi, þá má hafa þær til hlitsjón-
ar, þegar skipa skal fyrir um ferðRnar og gjöra
úætlun um kostnaðinn. Kaupm. Sieinsen gjöiir
ráð fyrir, ab tekið sje gufuskip á leigu t>• ferð-
anna, sem taki 200—250 Tons (rúmar 100 leBtir
danskar). Gann ætlast til að það fari frá Eng-
landi eða Skotlandi í mitjum febrúar ár hvert,
hlatiö með kol, og komi fyrst á austfjörðu, fari
eíðan norðanum iandið til Reykjavíkur, hvar
annar áfangastaður skipsins á ab vera (hinn á
austfjörðum), og þatan sunnanum landib til
austfjaröa aptur. Svona á skipið að ganga
umhverfis landib 12 ferðir á ári, koma við á 9
eða 10 helztu höfnum í hverri ferð, flytja menn
og varning milli hafna og hjeraða, og hafa af-
lokið öllum ■ fertunum í miðjum október. Síðan
á skipið að hverfa aptur til Engl. eða Skotlands
og lialda þar til um háveturinn. Kostnaðurinn
& ári ætlar Siemsen að muni verða þessi:
Leiga eptir fekipið með mönnum og áhöldum,
samt Primage í 8} mánuð . . 2166 p. st.
500 Tons af kolum................... 455 —
Samtals 2,621 —
Hvert pnnd sterling reiknab á 18 krónur,
gjörir......................... 47,178 kr.
Atinar koetnaður 3,100 —
Allur árskostnaður 50,278 —
Uppí þenna kostnað ætlar'Siemsen að íást muni
þegar ð fyrsta ári, í farar- og fiutnings eyrir
fyrir menn og varning 22,278 kr. svo eigi þurfi
að skjóta til nema 28,000 krónum. En með
tímanum heldur bann að þessi kostnaður muni
hverfa með öllu, því þegar gufuskipsferðirnar
sjeu orðnar stöbugar og reglubundnar, þá muni
þær meir en borga sig.
Uin önnur áætlun er frá ógreindum kaup-
manni í Reykjavík, og er hún frábrugðin áætl-
un Siemsens f þvf, að þar er gjört ráð fyrir að
skipib sje keypt fyrir 90,000 kr., og síðan er
reiknuð til útgjaldanna leiga af verði skipsins,
árlegt viðhald þess, rýrnun 0. fl. og verður þab
á ári..................... 13,000 krón.
Til manna halds er ætlað . • 12,200 —
Kol meb flutningi, olfa á gufuvjel-
arnar o. 11......... 16,400 —
Annar kostnaður.......................4,100 —
Allur árskostnaður 45,700 —
En uppí þetta ætlast kaupmaður til, að fáist í
farar- og flutnings eyrir þegar á fyrsta ári
38,000 kr. svo eigi þurfi að skjóta til nema að
eins 7000 krónur. Mismunurinn milli hans og
kaupmanns Siemsens, kemur einkum til af
því, að hann ætlar, að svo mikið af varningi
verði flutt hafna á mill^ þegar á fyrsta ári, og
miklu meira en Siemsen gjörir ráð fyrir. Svó
setur hann flutningseyrinn nokkru hærra en
Siemsen. Að ötru leyti ber þessum tveim á-
ætlunum nokkub saman.
þab er nú eflaust rjettara og hyggilegra,
að fá gufuskipið á leigu, eins og kaupm. Siem-
sen ræður til, beldur en kaupa það, eins og
sumir vilja, því þab er hvorttveggja, að vjer
höfum eigi fje aflögu til að leggja í skipið,
nema þá ab fá það að láni, sem ekki er árenni-
legt f byrjun búskaparins, enda er minna í hæltu
ef ferðirnar kringum iandið skyldu misbeppnast,
eða reynslan sýndi, að fyrirtækið fullnægði ekki
tilganginum, því jafnan er hægt að segja upp
leigu-samningnum, en úr skipinu getur oss orb-
ið lítiö fje verði þab ekki notað til stranda-
ferðanna. Aptur sýnist mjer óþarft, að hafa
skipið svo stórt sem Siemsen gjörir ráð fyrir,
60 til 70 lesta skip ætla jeg mundi nægja, og
verða hentugra í förum. Eins er það tómur
hjegómi, að ætla skipinu að fara 12 ferðir á
ári umhverfis landið, því minna má gagn gjöra.
Jeg ætla ab nægja mundi — ab minnsta kosti
fyrstu árin — að skipið færi svo sem 2 feiðir
á vorin, og 1—2 ferðir á haustin, en þess á
milli, eða um miðsumartímann, ætti að nota þab
til vöruflutninga landa á milli. Skyldi reynsl-
an sýna að fleiri fer'oir væru nauðsynlegar, er
innan handar að fjölga þeim svo sem þörf er á.
Ef svona væri farið að, hlýtur útgjörðar kostn-
aður skipsins að verða mikið minni en Siemsen
gjörir ráð fyrir. Ab vísu er jeg honum sam-
dóma um það, að fararkaup og flutníngseyrir
með skipinu eigi að vera heldur lágt ákveðið,
svo sem flestir geti átt kost á að nota ferðirnar,
en hvað fást kann uppúr þessu hvorutveggja
uppí útgjörðar kostnaíinn, er eigi unnt að
gjöra um nokkra sennilega áætlun fyrir fram,
því ekki er hægt að sjá fyrir hvað ferðir þess-
ar kunna að vetða notaðar af iandsmönnum.
En hitt er víst, aí> þó skjóta þurfi til talsverðu
— 27 —
fje úr landssjóði. þá er það meir en tilvinn-
andi og mun óbeinlínis borga sig með þeim
hagnaði sem verður að gufuskipsferðunum fyrir
allt landið.
Jeg gjöri ráð fyrir, að þingið beinist ab
Iandstjórninni (ráðgjafanum eða landshöfðingjan-
um), ab konia þessu máli í gang, útvega gufu-
skipið o s. frv. Sýnist þá mjög vel fallið, að
þeir noti tii þess einhvern af kaupstjórum hinna
innlendu verzlunarfjelaga, eða að minnsta kosti
einhvern íslenzkan kaupmann. það er með öðr-
um orðum, að einhver íslenzkur kaupstjóri sje
milligöngumaður milli landstjórnarinnar hjer, og
þess fjelags sem gufuskipib yrði fengið hjá,
Mætti þá haga samningnuni þannig, að bin inn-
lendu verziunarfjelög gætu liaft not af skipinu
til vöruflutninga landa á milli, þegar það ekki
yrði brúkað til strandferðanna. þessleiðis sam-
komulag og samvinna mundi eflaust ijetta kostn-
aðinn, og verða fjelögunum til hagnaðar jafnt
sem ölium landsmönnum.
En þó nú gufuskipsferðirnar komist á og
þær fari með svo feldu móti, er ekki til hlýtar
bælt úr samgönguleysinu að heldur, á meðan
vegirnir í landinu eru í því ásigkomulagi sem
þeir nú eru, Menn munu nú segja að á vega-
leysinu sje bót ráðin meb tilsk. 15. marz 1861,
en reynslan má þegar vcra búin ab sýna, að
tjeð tilskipun er ekki einhlýt til að ltoma vegun-
um í viðunanlegt horf, þó öllu því væri ná-
kvæmlega fylgt sem hún skipar fyrir um, hvað
nú ekki er. Fyrst er það, að fje það sem til-
skipanin ákveður til vegabótanna, er mikils til
of lítið, og alls ekki meira en þaðsem með þyrfti
til ab halda vegunum við, þegar búið væri aö
leggja þá. þessvegna sjáum vjer, að þar sem
nokkrar talsverðar vegabætur hafa verið gjörðar,
er það sem fyrst var gjört orðib ónýtt áður en
vegurinn_ er búinn, sökum þess að ekki er fje
til, bæði að halda vegabótinni áfram og halda
því við sem gjört er. þar næst er skipting veg-
anna eptir tilskipuninni í þjóðvegi og aukavegi,
að minni ætlan mjög óheppileg, og hefur átt
eigi alllítin þátt í því, að svo lítið hefur orð-
ið ur vegabótunum hingab til. Ilreppstjórar eiga
fyrst ab stinga upp á hver fyrir sinn hrepp
hverjir vegir skuli vera þjóbvegir, og hverjir
auka vegir, og síðan á sýslumaður að senda
þetta amtmanni ásamt sinni eigin uppástungu en
síðan ákveður amtmaðurum skiptinguna. Munsvo
bæði hreppstjórum og sýslumönnum hafa orðið
þab á, að draga sem mest innundir þjóðvegina
en gjöra sem minnst úr aukavegunum, til að
Ijetta skylduvinnunni á bændum. Hefur svo
vcrib kákað við þessa svo kölluðu þjóðvegi hing-
að og þangað, og sinn vegarspottinn verið gjötð-
ur á hverjum stað, sem að líkindum aldrei ná
saman með þessum aðförum. I þriðjalagi hefir
reynslan sýnt, að skylduvinna sú sem iögð er
á menn til aukaveganna, er ekki til neins gagns.
það getur verið að eitthvað hafi verið gjört við
aukavegi fyrstu árin eptir ab tilskipunin kom
út, en nú í mörg ár hefur svo sem ekkcrt
verið gjört þar sem jeg þekki til, allra sízt
það sem nokkurt gagn er að. Og loks ætla
jeg þab iiafi verið mjög óheppilegt, að sýslu-
mönnum var falin öll umsjón og framkvæmd
við vegabæturnar, því fæstir þeirra hafa nokk-
urt vit á þesskonar hlutumj og enn síður tíma
til ab sinna þeim málum ab nokkru ráði. En
nú inun ráðin nokkur bót á þessu vandkvæði,
þar sem öll vegabóta mál erulögð undirheppa-
og sýslunefndirnar, því jafnan mun meiga gjöra
ráb fyrir, að á meðal þeirra manna scm sitja