Norðanfari


Norðanfari - 09.04.1875, Blaðsíða 2

Norðanfari - 09.04.1875, Blaðsíða 2
32 — aíri mynd, og heilir nú BIs!endíngor“. Nafnií) er fagurt en þaö er fyrir minnstu, því margur hefnr kafnafe undir nafni. Hefur Páil gullsmitur Eyúlfsaon gengist einn vií) faterni þessa ný- fædda krúga, svo eigi kvaö nú fleirum þurfa vi& þat a& dreifa, og er svo a& skilja sem hanr. ætli einn a& sjá honum fyrir fæ&i og klíg&i, af einskærri ættjar&ar ást. Vjer undrumst þa&, a& þessi Páll Eyúlfsson, skuli svona hva& ofan í anna&, fórna sjer og atvinnu sinni fyrir fö&ur- landi&. Vjer höfum ekki átt því a& venjast Is- lendingar, sí&an þrándur heitinn vefari var uppi. Hann fleyg&i frá sjer spólurokknum og vefstólnum, til þess a& geta gefi& sig allann vi& pólitík og þjóímálum, en aldrei iag&i hann út í þa& stórræ&i, aö gefa út tímarit; svo Páll cr honum meiri í þessari grein, svo sem e&lilegt er, því gullsmí&i er æ&ri iina&ar grein en vefn- a&nr. En sleppum nú þessu gamni; þa& var&- ar minnstu hver heidur bla&inu úti. Hitt er a&al atri&i&, liverja stefnu bla&stjórinn gefur bla&i sínu, og hvernig hann fylgir þessari stefnu; og þare& vjer höfum or&i& fyrir þeirri heppni a& fyrsta örkin af þessu nýja bla&i „Islendingi* hefur borist oss í hendur, þá skuium vjer skýra lesendum vorum í fáum or&um frá binu mark- ver&asta sem þar cr gjört a& umtalsefni, svo þeir geti rent grun í fyrir hverju hjer er a& gangast. Eins og lög gjöra rá& fyrir byrjar ritstjór- inn bla&i& me& andríkum formála til lesendanna. jþa& er nú svo sem au&vita&, a& pólitíkin er fyrsta bo&or&i& í þeesum kapítula, og reyndar líka hi& sí&asta, því svo er a& rá&a af formál- anum sem bla&i& eigi a& höndla mest megnis um pólitík. þar kemur þeim saman þrándi og Páli. Ábyrg&armanninum er þúngt ni&ri fyrir útaf því, a& í sumum blö&um vorum heyrast ýmsar raddir „sem vilji aia hjá alþý&u vantraust á stjórninni og gjöra hana a& einhverri ófreskju, sem vilji allt hiö versta fyrir landi&“. Fur&ar hann sig á því, „a& þjó&ólfur sknli ekki taka fyrir þessar raddir, og vísa þcim inn fyrir hin rjettu takmörk"? þar fjekk þá stjórnin loksins tals- manninn. þá þykir ábyrg&armanninum, a& alls- herjarmál vor hafi veri& rangfærö í ö&rum blö&- um en þjó&ólfi, og áteiur hann ábyrg&armann- inn fyrir þa&, a& hann skuli ekki hafa lei&rjett þetta, og látiö bla& sitt færa mönnum sannleik- ann. Ura þetta fer hann svo felldum or&um: „Mjer finnst a& þjó&ólfur lei&i hjá sjer um of, a& lei&beina alþý&u í stjórnmálum vorum, þó meina jeg þa& a& eins gagnvart sumu, sem sura önnur blö& færa lesendum sínum“. Ilver getur skili& þetta? þa& er nú svo sem au&vit- a&, a& ábyrg&arma&urinn ætlar a& láta víti þjó&ólfs sjer a& varna&i ver&a, og segja hinum blö&unum til syndanna, þegar þeim skjátlar í einhverju, e&a þegar honum þykir þau ekki fara rjett me& stjórnar- og þjó&mál vor. En þa& er ekki þar me& búi&, hann ætlar a& láta „Islend- ing“ segja lesendum sínum hi& sanna í stjórn- málum vorum, og ekkert annaö en hrein- ann og óbryg&ulann sannleika. Menn skyldu ætla a& ábyrg&arma&urinn hafi fengi& eitthvaö af óskeikunarvaldi I’áfans í Rómi fyrst bann talar svona digurt, því engann vitum vjer þann í öllum heimi, sem dirfist a& segja þa&, a& sjer geti ekki skeikaö, nema Páfann sjálfann, og nú ábyrg&armann BIslendings“. þetta er nú svo sem einskonar „Exordíum®, en útleggingin kemur þegar á eptir. þa& er a&send grein me& stóru exi undir, og því finnst oss tilhlý&ilegt, a& nefna höfundinn Bexpáfa“. I öndver&ri grein þessari útmálar expáfinn á- gæti stjórnarskráarinnar nýju, og þann fögnuö sem hún hafi vakiö í hjörtum allra Islendinga. það er nú svo sem ekki margt a& finna a& kjörgripnum þeim, og því þykir honum þa& á- stæ&ulaust og óþarft, sem Jóu Sigur&sson er a& felta fingur útí stjórnarskrána í „Andvara®, svo «em um ei&staf konungs o. s, frv, Honum þykir þa& óþarft og standa á litlu, a& konungur vinnl ei& a& stjórnarskránni. En hvers vegna eiga þá þingmenn a& vinna ei& a& henni? Hverja þý&- ingu hefur ei&stafur lögbundins konungs og þingmanna a& hverri stjórnarskrá sem er? Um þetta ætti expáfinn a& fræ&a alþý&u, fyrst hann er a& trana sjer fram sem fræ&ari lý&sins á annaö bor&. . þar næst fer expáfinn að fræ&a menn um ágreininginn milli meiri og minni hlutans í stjórnarskipunar málinu,. Hann fer mörgum or&um um þa&, aö meirihlutinn hafi komist í öfuga stö&u vi& stjórnarskipunarmáliö, og því hafi hann or&i& til a& ónýta tilraunir stjórnarinnar a& koma hjer á stjórnarbót. Apt- ur hafi minnihlutinn vilja& styrkja þessar til- raunir, en fyrir þa& hafi hann fengi& ástæ&ulaus ámæii, og rangsnúnar ásakanir, og fram eptir þeim götunum. Hvafa fró&leikur er nú í öilum þessum fræ&alestri? Er ekki mál þetta marg þvætt á&ur, og margtuggiö í ræ&um og ritum? llva& er unni& vi& þa&, a& fara a& vekja upp aptur þann draug, sem fyrir löngu er lagstur til hvíldar, og sem engipn ætti a& vilja a& kæmi á flakk aptur? Er þa& samkvæmt fri&arkenningu „ís- lendings“, að fara a& rifja upp fornar sakir og gjöra úr þeim bla&a þrætur? Heldur expáfinn a& þa& sje me&aliö til þess, a& vjer vinnum me& fri&i og eindrægni að nau&synja málum vorum? þegar hann hefur leyst úr þessum spurningum, skulum vjer fara fleiri orfum um þenna kafla greinarinnar, Loksins fræ&ir exp. lesendurna urn þa&, a& fyrir þa& bafi stjórnarbótin fengist, a& meirihlutinn 1873 hafi gengiö inná, e&a sam- einað sig minnihlutanum um vara uppástungur þingsins, sem hafi veri& í fullri sambl|ó&an vi& hinar fyrri tillögur minnihlutans. Eptir áliti hans er þa& því minnihlutanum eingöngu a& þakka a& stjórnarbótin er fengin. Hjer ætlum vjer a& ó- skeikun ábyrg&armannsins í sannleikanum sje eitthvaö geggju&, því hjer lætur hann expáfann sinn prjedika fyrir alþý&u helber ósannindi. Flettum upp alþingistífe- indunurn 1873, og sjáum hva& þau sýna um þetta. þar sjáum vjer þá, a& þingnefndin í stjórnarskipunarmálinu, sem öll var úr meiri- hlutanum, hefur sjálf samiö varauppástungurnar og boriö þær fram á þingiriu sbr. Alþingistíf- indin 1873. II. 93). Voru þessar varauppástung- ur sífan samþykktar á þinginu, me& litlum or&a-. breytingum, sem nokkrir úr minnihlutanum vildu vera meb a& búa til, a& því sem rá&a er af tí&indunum. Expáfinn hefur því hjer reglulega umhverft sannleikanum, því þa& var einmitt m i n n i h 1 u t i n n s e m g e k k i n n á m e i r i h 1 u t- ann 1 87 3. Betur a& hann hef&i gjört þa& fyrri, því þá hef&i stjórnarbótin fengist fyrri, og stjórnarskráin verib fullkomnari og me& færri göllum en hún nú er. þetta er þá a&al kjarninn í því, sem rIs- lendingur“ ber á bor& fyrir lesendur sína í fyrstu örk árgangsins. þegar vjer höf&um Ipsið b!a&i& til enda, datt oss í hug þa& sem Signý Val- brandsdóttir sag&i vi& Uör& son sinn: BIII var þín fyrsta ganga og svo mun urn íleiri fara“. Öhætt mun a& fuilyr&a þa&, a& ekki eitt or& af því sem er í bla&inu, er runnið undan tungu- rótum Páls Eyúlfssonar, en því sorglegra er þa&, a& hann — sem annars kva& vera vænn og valinkunnur ma&ur — skuli gjörast ginning- arfífl óblutvandra manna, me& hverju hann á- vinnur sjer eigi annað en verfskulda&a fyrirlitn- ingu allra rjettsýnna og óhlutdrægra manna. Enda getur hann verib viss um þa&, a& haldi MIslendingur“ áfram sömu stefnu. og sama rit- hætti sem er á fyrsta bla&inu, þá ver&a forlög hans hin söinu og annara saurblafa, a& hann fær ekki varanlega gistingu annarsta&ar en á ná&húsum og fjóshaugum landsins, enda er hon- urn þar rjett valib a&setur. HIÐ 4. MÁLEFNI Á þlNGVALLAFUNP1' (Sjá Nor&anf. nr. 47.—48. f. á.) (Ni&urlag) 1. Um a&altilgang fjelagsins. í hygg jeg ætti a& vera a&alaugnamið þessa fje^ a& starfa a& því í samvinnu vi& landstjórn'11 ie*í og alþing, a& sameina andlega og líkaff1 krapta þjó&arinnar til þess, a& koma til lel yfirgripsmeiri og varanlegri fyrirtækjum la1111 til vi&reisnar, heldur enn átt hefur sjer sti*^ þessa me&al vor; einnig vekjaog styrkjaandapr arinnar til framtakssemi og kappsmuna í h''er', í Pvl1 því, sem eptir velferð hennar, og sjerílagi sem lítur a& atvinnuvegum til lands og 6i A& þeBsu ætti fjelagið að vinna í þeitn Pl ernisanda, og með þeirri a&ferð, sem bezt svarar ásigkomulagi landsins og þörfum alp) unnar. , 0» 2. Um stofnun, fyrirkomuIag ( stjórn fjelagsins. Fjelagib getur því a& cl korriist á fót, a& ekki færri en lOOO til íy menn gangi í þa& me& vissu árstillagi sem . 2 til 6 kr. (eptir efnum og ásigkomulagi)* ^ þess a& sú tala fáist þurfa ekki nema 6 til menn úr hverjum hreppi á öllu landinu, fíe^ i& ætti þá a& myndast í deildum cptir kjörd*^ skipan, hver deild kysi sjer svo sína sjers|a stjórn, og 1 fulltrúa efa forseta; þessir deil fulltrúar ættu svo a& konia allir saman á fundi fjelagsins, sem haldinn væri rjett á u" ^ hverju alþingi ; þa& fyrsta ætlunarverk Pe' væri þá á fyrsta fundi, a& kjósa í yfirslJ « fjelagsins, er skipu& væri a& minnsta k°stl^ mönnum, og þætti mjer einkar vel til fafi'^ i| í liana væru fengnir og þaðanaf sjálfkjörn1^ æ&stu embættismenn landsins (t. d. Landsh0^ inginn og Landfógetinn, eins og nú ste11 ko*D en hitt væru menn af bænda flokki, er væru til viss tíma. Sú yfirstjórn heffi hendi æ&stu sjórn og umsjón fjelagsins og þess, stefndi til hinna nefndu a&aifunda eif an1,íf t hvort á þingvöllum e&a í Reyjavík, 8 v j skyldu og rædd öll sameiginleg mál fjelaS8^^ og skorið úr þeim, a& því leyti, sem þá11 ^ ekki undir sjerstakan úrskurð deildarstjóm^ e&a yfirstjórnarinnar; þar væri samin og u fest reiknings áætlun fyrir tímabili& til 1185 fundar og á sínum tíma framlag&ur og ,(j þykktur reikningur fyrir bi& umli&na tíma þ fundi. Ðeildarfulltrúarnir — sem f tifli11 (p maks og kostna&ar, yr&i hagfeldast a& vær°jf' þingismenn — skyldu vera umbo&8men" stjórnarinnar hverísinni deild, eins og I>f<a }j menn deildarinnar bæ&i í heild sinni, seíí>^ einstakra manna, ekki einungis á a&a|fu" ý! Ireldur líka á milli funda vi& yfirstjórnin®' einir hafi atkvæ&isrjett á a&alfundi. þel ir ( kvefja til deildarfunda á hverju ári (helzt ’ þar væru þá rædd yfirhöfu& mál fjelag81l1^j}ii sjerílagi þeirrar deildar; allir íjelagsme"n ;ji jafnan nppástungu- og atkvæfisrjett á fundum. _ j*j(' 3. Um ætlunarverk og athaf",r lagsins. A& framan drap jeg á, hver . je) ley vera a&altilgangur þessa fjelags, og - ^{(ji mjer nú a& benda nákvæmar á Þa® framkvæmanlegar athafnir jeg bygg a mundu 8vara þeim tilgangi. a. Ili& fyrsta verk þess ætti a& verSi «. f j e I ag 88 jó & i n n sjerflagi me& P* ’ ^ I' saman vi& hann öllum þeim sjó&un’ ,(1 eru á landinu, og hafa veri& st° jjll'1 sama augnami&i, svo sem eru búna^ amtanna , er til samans munu ■■•v 24,000 krórium, konungsgjöfin 8000 m b. 0rum og Wulfs gjöfin 3,000 kr., ^ smásjó&ir fleiri scm jeg man ^ „i* Ef fjelagib fengi þannig talsvert fje rá&a, þá ætla jeg beinast Img1 lána&i me& vægum kjörum, fyrst stu&ning til a& stofna búna&arstí^ ^ myndarbú, e&a þesskins alþý&le8ar ^ bvo a& minusta kosti eitthva& af þv*

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.