Norðanfari - 13.04.1875, Blaðsíða 1

Sendur ícaupendum hjet d landi
k >.stnadarlau.st; verd drg, 30
ar/cit 3 krónur, einstök nr% 16
áuray sölulaun 7, hverU

Auglýsingar eru teknur thlad-
id fyrir 8 aura hver lina,
Yidankablöd eru prentud d
kostnad hlutadeigenda.
14. Alt.
— Ljófcmæli þan, sem prentuí eru í 8. blati
„þjóíiólfs* 27. ár bls. 31.—32., sera líklegast
eru kvebin af þjóbskáldi voru, síra Matihíasi
Jochumssyni, þykir oss einhver hin fögrustu og
hjartnæmustu er vjer minnumst a& hafa heyrt
e&a Ie8i& um síra Hallgrím sál. Pjetursson,
og kveöii) sem í anda hans; vjer efumst því
ekki um, ai> lesendum Norianfara, sje kærkom-
ií> ai> sjá þau prentuÖ f blafci þessu; einnig
tengjum vjer hjer vi&, lýsingu magisters Hálf-
dáns Einarssonar, sem var skólameistari á Hól-
Um í Hjaltadal, um síra Hallgrím sál., og prcnt-
U& er í formálanum framan vi& sHallgríms-
kver“, og dagsett 8 maí 1773, SA& ytra á-
liti var hann stór og cigi li&lega vaxinn, dökk-
ur á hár og brán, enginn raddma&ur, en hvers-
dagslega skemmtinn og glaisinna, án vi&hafn-
ar tiibreytnis, liiugur og or&heppinn í kve&skap,
andríkur og or&hagur prjedikari, vel skiljandi
dönsku, þyzku, latínu og sitt mó&urmál“.
í fimmta árgangi BKlausturpóstsin»“ ári&
1821 bls 204, er þannig sagt frá legsteini síra
Hallgríms sál. Pjeturssonar.
sYfir þa& nalnfræga sálmaskáld Hallgrím
prest Pjetursson er á næstli&nu hausti lag&ur,
a& Saurbæ á Hvalfjar&arströnd, prý&ilega út-
höggvinn líksteinn, af þjóíhagasmitnum Jakobi
Snorrasyni á Húsafelli, úr þeirri ágætu steina-
tegund, hverri fertasaga þeirra Eggerts og
Bjarna Iýsir í § 133 ab finnist í Húsafells
fjalli. Líksteinsins áhöggna letnr er þetta:
Ljet stein þenna Lands-höf&ingi
sárast sakna&ur — hverr sannr.í trú
af a I ú & unni — ættmenn rista
eptir sinn dag a& öldnum moldum
háleits sálma-skálds
HALLGRÍMS fræga
Saurbæjar prests PJETURSSONAR.
Lifir beggja min-ning í landi blessu&!
. M Ð C C C XXI*.
Ilallgrímur Pjetursson.
(d 200. andláts afmœli íiaiis} 27. ukt. 1874).
Atbui& sje jeg anda mínum nær,
Aldir þó a& li&nar sjeu tvær, —
inn í dimmt og hrörlegt hús eg tre&:
hver er sá, er stynur þar á be&?
Ma&kur og ei ma&ur sýnist sá,
sár og kaun og benjar holdib þjá;
blinda hvarma ba&a sollin tár,
berst og þýtur yfir höf&i skjár.
Hár er þjett og hrokkib, hvítt og svart,
himinhvelft er enni&, stórt og bjart,
hvöss og skýr og skarpleg kinn og brún,
skrifab allt me& helgri dularrún.
Hvflík ljó& Og hvílík bænarmáll
hver er þessi a&fiamkomna sái?
hvflíkt þiek og hvílík kröm og ney&l
hvfiík trúar sókn í mi&jum dey&!
Hver á þessi hvarmaljósin blind?
hver er þessi Jesú píslarmynd?
hver á þennan hása hrygglurúm?
hver fær þennan dapra skapadóm?
Hjer er dánaibe&ur dýr&legs manns,
Ðavífs konungs þessa jökullands,
þjó&mærings, er háan hró&ur fann,
bctju Ijóss, er tfu þúsund vann.
AKUREYRI 13 APRIL 1875.
Hva& skal þá sú hryggilega raun?
hva&? er þetta furstans sigurlaun ?
því er dimmt um þjó&höf&ingjans rann?
því er engin hir& um slíkan niann?
Hjer er gu&Iegt skáld er svo, vel söng,
a& sólin skein f gegnum dau&ans göng;
hjer er Ijós er lýsti aldir tvær; —
Ijós, því ertu þessum manui fjær?
Hjer er skáld me& Drottins dýr&arljó&,
Djúp, svo djúp sem líf í heilli þjó&,
blí&, svo blí& a& beljarhúmi& svart
hvar sem stendur ver&ur engilbjart.
Æska, elii, menn og mjúklynd fljó&,
man nú enginn Hallgríms dýru ijó&?
Ijó&, er græ&a lík sem ólík sár,
)jó&, er þý&a frosin vo&a-tár.
Frá þvf barni& bi&ur fyrsta sinn
biýtt og rótt vi& sinnar mó&ur kinn,
til þess gamall sofnar sí&stu stund,
evala ijó& þau hverri hjartans und.
Komið nú me& hjartnæm hrygg&artár,
hreinsi& þessi líkþrár fúasár. —
Nei, þess þarf ei; - heiinsius hjálp er sein;
hann sá ydar, þjer of seint haus mein.
Sjái& mann, er söng nm Kristí kvöl:
köld sem jökull starir ásýud föl. —
Stöndum fjæiri: allt^er or&ib hljótt,
eilíft, heilagt, fast og kyrt og rótt.
Signa& höfu& sorgar þyrna ber,
sjá, nú kennist hann, sem dáiun er;
optast fyrst á þessum þyrnikrans
þekkir lólkt& tign síns bezta manns.
Háa, blí&a, heita, djúpa sál,
heill sje þjer vi& Gu&s þíus dýr&arbál.
Hlýtt vi& þjer, er hani dau&aus gól,
hefur Ijóinab Kristi andlits sól.
Langt, me& Pjetri, sáztu kvala kvöld,
Kaífasar höll var sjálfs þío öld ;
sama ainbátt: hroka-hjátrú blind;
hjáipin sama: Jesú gu&dótnsmynd.
Heill þjer, gutsvin, beill me& böl og raun,
Herrann ejalfur var þfn sigurlauu.
Gulsmanus lif er sjaldan happ nje hrós,
heldur tár og bló&ug þyrnirós.
Trúarskáld, þjer titrar belg og klökk
tveggja alda gróin ástarþökk:
Ni&jar íslands munu minnast þín
me&an sól á kaldan jökul skín.
— Eitt af binum mestu áhugamálum þjó&-
ar vurrar nú um stundir, er án efa skattamálib.
011um blýtur a& koma samau um, a& þa& þurfi
brá&ra a&gjöi&a, og sennilegt er, aö úr öllum
hjeru&um laudsins komi bænaskrár til hins fyrsta
löggjafarþings vors i suniar um þetta mikilsvei&a
mál. A hinn bóginn munu það vera fá al-
þinglsmál, sem menn eru almenn.t f eins mikl-
um vandræ&um me& a& semja ákve&uar til—
lögur um, og mjög þykir oss hætt vi& því, a&
margt og lengi þurfi um mál þetta a& tala,
á&ur því ver&l rá&i& til lykta. Oss hefur borizt
i heudur þænarskrá, sem f væudum cr a& citt
— 39 —
M
kjördæmi Iandsins sendi til næsta alþingis, um
breytingu á skattalögunum, og viljum vjer nú
taka bænarskrá þessa upp í bla& vort, ef verið
gæti a& önnur hjerub vildu hafa hana sjer til fyr-
irmyndar eía hli&sjónar, en munum sííar fara
um hana nokkrum or&um.
BÆNASKR.Í
um breytingu á s k a 11 a 1 ö g u n u ra.
þa& er fyrir Iöngu vi&uikennt af æ&ri og
lægri, a& skattalög vor þurfi endurbóta frá rót-
um, en mönnum hefir koinib saman um a& fresla
því máli þangab til alþingi fengi löggjafarvald.
Nú þegar þa& er fengib, sjáum vjer ekki betur,
en þingib hljóti a& byrja á því a& útvega Bafl
þeirra hluta setn gjöra skal“ me& sem einföld-
ustum og sanngjörnustum hætti, byrja á því að
umsteypa skattalögunum.
þegar vjer tölum um skattalög höfum
vjer ekki einungis fyrir augum Sskattinn“,
sem svo er nefndur, be'.dur öll þau gjöld til
hins opinbera, sem lög& eru á vissa gjaldstofna;
þa& eru allt saman skattar og hafa skattsins
eiginlegleika, þó þa& sje ekki á jafn háu stigi,
og þessir eiginlegleikar eru ójafna&ur, si&fer&is-
spilling og ni&urdrep frjálslyndis, fjelagsskapar
og framfara. Ójafna&urinn er augljós, ekki
einungis hva& Sskaltinn“ snertir, e&a enda gjaftoll,
offur, dagsverk og fl., sem engin mun mæia
bót, en þa& segir sig Bjálft a& ójafna&ur er ó-
a&skiljaiilegur frá öllum beinum sköttum
þa& er a& skilja föstum gjöldum, sem lög& eru
á ákve&na gjaldstofna, me&an þau 3 skilyr&i
eru óuppfyllt: 1. a& sömu gjaldstofnategundir
sjeu allsta&ar jafn gób og ar&söm eign.
2. a & hinn sanni efnahagur standi hjá öllum
í jafn rjettu lilutfalli vi& gjaldstofn þann, sem
þeir hafa f eignarhaldi; og 3. a& allir sjeu
jafn hreinskilnir í framtali gjaldstofna sinna.
Og þa& eru þó naumast líkur til a& þessi skil-
yr&i verii uppfyllt, me&an ásigkomulag landsins
og e&li manna er eins og þa& er. Si&fer&is-
tilfinningu manna ieggur iöggjöfin í allt of
mikia hæltu me& freistui þeirri, sem fram-
talinu er samfara: það er freisting fyrir gjald-
anda, a& vi&bafa óhreinskilui til a& Ijelta sjer
dálítib þungbærar og ósanngjarnar álögur, þa&
er freisting fyrir gjaldheimtanda til a& sýna
tortryggni eins hinuin saklausu sem hinum brot-
legu, því hann þekkir þá náttúrlega ekki úr,
en þá ver&ur þa& aptur freisting fyrir gjaldend-
ur til ab óþokkast vib gjaldheimtanda fyrir
tortryggni og getsakir. A& minnsta kosti er
þa& freisting fyrir menn yfir höfub til a& tor-
tryggja hvorir a&ra, en sú tortryggni er skæ&-
asta ni&urdrep frjálslyndis og fjelagsskapar. það
er ofætlun mánnlegum breyskleika a& sigra all-
ar þessar freistingar til hlýtar, euda fer ámælið
ekki eptir maklegleikum, þa& er jafn óþolandí
fyrir alla landsmenn. þa& er krafa þessa tfma,
a& tilelnib til þess sje numið burt úr löggjöf-
inni. „Ómöguiegt er a& freistiugar komi ekki,
en vei þeim frá hverjum þær koma“ og vei þá
þeirri löggjöf, sem byggir álögur á eigna fram-
tali mannal Einnig eru beiriir skattar fram»
förum til ni&urdreps, því þeir draga úr áræ&i
manna og áhuga á a& bæta bag sinn. Vjer
skulum sýna þa& me& dæmi: Ungur bóndi,
efnalítill, sem ekki er í skatti , getur fengið
býli sitt keypt fyrir þa& ver&, sem þa& rentar
sig, og ver&íb getur banri fengib a& láni mót
leigu, sem samsvarar jar&arafgjaldinu, þessu
mundi bann sæta, til ab fá ciguarhald á býlinu,
ef hauu ætti þá ckki víst a& fá á eptir sam-