Norðanfari - 13.05.1875, Síða 2

— 54
f lifandi sameiningu til alsherjar þjd&LeilIa.
þeim er þannig fari£> :
A. Stjórn felur í sjer 1. lagasetning,
2. framkvæmd og 3. dæmingu:
1. La g a se tning er þar frá Lafin af> allir
menn í þjó&fjelaginu skoba sig sem bræfiur, er
allir Lafa jafnan rjett til afnota fósturjarfcarinn-
ar; en til þess ab koma ekki í bága, heldur
styrkja hver annan, ganga þeir í smærri og stærri
fjelög, Hin fyrstu fjelögeru heimili. Bóndi
tekur ab sjer heimilib, og veitir því forstöfiu;
hann eignast afnotarjett þess lands sem tilheyr-
ir býli hans, en annar jarLeignarrjettur er ekki
viburkendur. Fjelög heimila eru sveitir. Bænd-
ur halda sveitafundi, setja sjer innansveitar lög
og kjósa sveitarstjórn úr sínum flokki til vissra ára,
Sveitir sameinast íhjeraba fjelög. Hjerafs
bændur eiga fundi, setja sjer innanhjera&slög og
kjósa hjerafsstjórn til vissra ára. Hjerafsfjelög
sameinast í sameiginlegt þjóffjelag, sem kýs
sjer þjótstjóra til vissra ára. Kosnir menn úr
hjerufum homa saman á þjófþingi til af semja
alsherjarlög þjóffjelagsins, en þjóístjóri veitir
þeim gildi.
2. Framkvæmd laga hefst mef því, af
þjófstjóri kýs sjer þrjá atstofarmenn: a) laga-
vörf, b) kennsluvörö og c) fjárvörf. þeir
balda embættum mefan þeim scmur vif þjóf-
þingif nema þeir sje sviptir þeim mef dómi.
a. Lagavörfur heíur eptirlit meb því ab
lögin sjeu birt, og af þeim sje hlýtt. Hann
kýs sjer afstoöar mann í hjerati hverju (hjer-
afsstjóra). En hann kýs sjer aptur afstotar-
mann í sveit hverri (sveitarstjóra). þeir hafa
rjett til at halda embættum mefan þeir hafa
traust umdæmisbúa sinna nema þeir sje sviptir
embættunum meb dómi.
b. Kennsluvörfur tekur ab sjer forstöfu
kirkjufjelagsinsog yfirumsjón skólanna. Hannkýs
sjer afstöfarmenn f hjerati hverju („prófast*, um-
sjónarmann) og velur skólastjóra fyrir hvern skóla.
c. Fjárvörtur tekur af sjer fjárhagsstjórn
þjótfjelagsins, hann semur árlega skýrslu um
tekjur þess og útgjöld ogleggur fyrir þjótþing-
ib ásamt áætlun til næsta árs. Atal tekjur
eru: vextir þjótsjóbs sem ávaxtast hjá
þjótinni, og þegar þeir ekki hrökkva leggur
þingib gjald á þjóbfjelagit, er kemur á þann
hátt nitar: Hver búandi, (hvata starfa sem
hann at öbruleyti hefur á hendi) færir sveitar-
stjóra vib hver árslok reikning yfir tekjur sín-
ar og útgjöld, samin eptir tilbúnu formi, svcit-
arstjóri sendir hjerabsstjóra yfirlit reikninganna
á8amt fjárhagsskýrslu sveitarinnar, en hann send-
ir fjárverti ásamt fjárhagsskýrslu hjerabsins.
Eptir þessum skýrslum jafnar fjárvörtur nitur
á hjerutin gjaldi því sem þjótþingib hefir sam-
þykkt, hjeratsstjórar jafna á sveitir en sveita-
stjórar á búendur. Ýmsar aukatekjur eru mögu-
legar. Helztu útgjöld þjótfjelagsins eru: 1.
til skóla og menntunar. 2. til emhættismanna
a) endurgjald (starfs og kostnabar). b) styrkur
(eptir atvikum). c) umbun (eptir vertleikum). 3.
tii þjóbstiptana og framkvætnda (þar á metal:
samgöngur). 4. til aukningar þjótsjóbs.
3. Dæming lýkur málum manna; en mál
eru þrentiskonar : 1. einkamál, 2. lögreglumál,
3. sakamál. Lagavörbur fær íil dómara svo víta
sem met þarf (t. a. m. 1 fyrir hver 3. hjerut),
og einn yfirdómara fyrir allt þjótfjelagit. þeir
dæma cptir kvitburti. I einkamálum kýs hver
málspartur helniing kvitmanna; í lögreglumál-
um kýs hjeratsstjóri helming en málspartur
annan; f sakamálum kýs hjcrabsstjóri kvitmenn
alla. Skjóta má málutn til yfirdóms, í honum
eru 12 fastir kvitmenn sem þjótþingib kýs til
allra yfirdóms mála frá þingi til þings en yfir-
dómannn lýkur á dómsorti.
L. Kirkjan er fjelag fyrir sig , byggt á
innri andlegn sameiningu , sem er samband
andans vst Guf. ytra fyrirkomulag hennar
byrjar í því at menn sameina sig í söfnuti til
Gubs dýrkunar, ganga þeit ( BÖfnu{! gaUQan
sem hægast eiga tilsóknar og sem optast fer
saman sveit óg söfnutur. Hver söfnubur bygg-
ir sjer kirkju á hentugum stab, og heldur henni
vib á sinn kostnaf; til þess er árlega greitt
gjald fyrir höfub hvert í söfnutinum, en kosn-
ir menn annast um fjárhag kirkjunnar. Hver
söfnutur fær sjer prest á þann hátt ab hann
snýr sjer til kennsluvartar, en kennsluvörtur
skorar á hvern þann sem takast vill embætti á
hendur ab gefa sig fram, sendir sítan söfnul-
inum lista yfir þá sem gáfu sig íram, en söfn-
uturinn kýs þann er hann vill og vertur sá
prestur safnatarins ef hann sýnir þá hæfileg-
leika sem kennsluvörtur álítur nægilega. Prest-
ur tekur ab sjer forstötu safnatarins í trúarleg-
um efnum, gætir helgihalda. veitir títir og ann-
at er.þar at Iítur. Hann sjer um ab ungling-
ar læri trúarbragtalærdóminn og drög til al-
mennra vísinda, hann leitbeinir þeim, prófar þá
og stabfesti*.
Allir söfnuburnir í þjótfjelaginu sameinast,
met fullu jafnrjetti, í einn abal söfnut — enda
þótt trúaratriburn kunni at mismuna bjá þeim.
— Atalsöfnuturinn (kirkjan) er grein af als-
herjar kirkjunni. Kennsluvörtur tekur ab sjer
yfirumsjón atalsafnabarins og kýs sjer atstotar-
mann í hjerati hverju (sem fyrr segir) og þarf
sá ekki ab vera prestur, hann lítur eptir atferli
prcsta og safnata, vithaldi kirkna o. s. frv. og
skýrir kennsluverti frá því. Kennsluvörbur kall-
ar saman prestaþing á ákvetnum tímum, sækja
þat prestar, umsjónarmenn og kosnir merm af
8Öfnubunum; þab hefir löggjafarvald í innan-
kirkju málum (t. a. m. um helgisiti), en kennslu-
vörtur gætir þess at jafnrjetti einkis safnatar
verti þar misbotib, og hefir hann ábyrgt á því
fyrir þjótþinginu. þjótsjótur launar embættis-
mönnum kirkjunnar. Ekki má svipta þá em-
bættum nema meb dómi ef þeir halda trausti
safnatanna.
C. Skóli er veittur á þjótsjóbs kostnab þeim
er þiggja vilja af ungmennum þjóbfjelagsins.
Kennd eru alskonar vísindi og listir, eptir því
sem hver kýs, en mest stund er lögb á þab
sem helzt má verta til nota. Skólar eru settir
svo víta sem meb þarf. Kennsluvörtur útveg-
ar kennara, en felur abstotarmönnuin sfnum í
hjerutum at líta eptir hversu framfer í skól-
unum, og skýra honum frá því. Elrki vertur
kcnnari sviptur embætti nema meb dónri, en ef
allur skólalýtur af bitur hann er kennsluvörtur
skyldur ab taka þat til greina og láta rann-
saka nrálib.
Ekki er skóla-„examen“ gjört ab embætt-
isskilyrti, enda eru embætti ekki veitt heldur
eru merin kosnir eta valdir til þeirra, en svo
er fyrirsjet, ab jafnan sje um nóg ab velja meb
því ab menn láta sonu sína almennt læra. Skyld-
ur er hver sem valinn er at taka vib embætti
um ákvetinn tíma, en heldur þvf sítan metan
hann vill nema hann missi þat, annathvort af
því yfirmatur lætur höfta mál móti honum fyr-
ir illa embættisfærslu, og verti hann dæmdur
frá embættinu, eta hann missir traust undir-
manna sinna, skora þeir þá á hann ab sleppa
embættinu og ef þab tjáir ekki, bera þeir sig upp
vib ytirmenn hans og er hann þá skyldur, und-
ir ábyrgt fyrir þjótþingi, ab blutast tii þess at
hlutateigandi víki frá, og annathvort útvegi
sjer embættiskosningu annarstabar, eta, eptir
kringumstætum, sleppi embætti. Laun fá em-
bættismenn svo þeir sjeu í haldnir, eptir því
sem þjóbþing metur. Læknar eru ekki embætt-
ismenn nema Sspitala“ læknar og kennarar, sem
kennsluvörtur fær til þess, atrir læknar eru ab
eins starfandi (rpractiserandi“). þjóístjóri held-
ur embætti sínu kosningartímann, sleppir því
sítan nema hann verti endurkosinn, hann hefir
yfirumsjón allrar þjótfjelagsstjórnarinnar.
Ath. Atvinnuvegir eru frjálsir. þó skal
hver gera grein fyrir atvinnuvegi sfnurn árlega
ásamt þingfesti og heimilisfangi, en sveitar-
stjórar geta þess í manntalsskrám er fylgja fjár-
hagsskýrslum sveltanna. Sveitastjórnirnar rát-
stafa þeim sem ekki eru atvinnufærir.
Br. J.
APTUR SVAR TIL „ALþÝÐUMANNSINS41.
Vjer vorum farnir at telja oss trú um þab>
ab BAlþýtumaburinn“ sunnlenzki, hefti Iátizt af
sama kvilla sem „Tíminn“, og farit í sömu gröf
sem hann, en oss hefur eigi ortib at því.
„Alþýburn.* er kominn á flakk aptur í 5 —6 blati
„Islendings*, engu áreitanlegri nje sannsögulli
en átur, enda er eigi von á gdtu, ef hann er
apturganga, eins og sunnlenzku blötin segja ab
„íslendingur* sjálfur sje. At vísu ketnur hann
ekki met neitt nýtt í svari sínu til vor, heldur
tyggur hann upp eptir sjálfan sig, þat sem
honum at líkindum hefur þótt bragt bezt, og
bætir svo þar vit nokkrum ranghverftum ortum
eptir oss. Vjer álítum þat langt fyrir netan
virtingu vora, at fara at munnhöggvast vib
„A!þýbum.“ á nýan leik um ortin tóm, enda
væri þat ærs manns æti. Látum hann telja
sjer og ötrum trú um, at rof þjótfundarins
1851 hafi haft sömu pólitiska þýtingu, eins og
þegar ríkisþing Dana hefur verit leyst upp, og
nýjar kosningar framfarit þegar á eptir. Lát-
um hann álíta prestaskóla vorn og læknakennslu,
handónýtar stofnanir, og at innlendur lagaskóli
geti því eigi ortit hjer at nokkru gagui. Lát-
um hann fyrirlíta og nýta landa sína og allt
sem af innlendri rót er runnit. Vjer vonum ab
þab verbi naumast neina örfáar hræbur, sem
játast undir þessar trúar greinir meb honum.
En nú spyrjum vjer: Ilver hefur valdib
þessari óþörfu ritdeilu vorri ? Sá á sökina sem
veldur upphafinu. Vjer liöfum vandlega lesib
þau blöb, sem út hafa komib hjer á landi síban
strítinu linnti milli meiri og minni hlutans á
alþingi 1873, og vjer fáum eigi sjet at nokkub
þab hafi verit ritab frá meiri hlutans hálfu,
sem hafi getab ert minnihl. til at hefja nýann
óróa. Vjer erum miklu fremur sannfærbir um
ab allir hinir skynsamari meirihluta menn hafa
gjarnan viljab, og ætlast til, ab öllu striti og
flokkadrætti væri iokit. Vjer sjáum eigi ab
þat þyrfti at erta minnihl. þó at nokkrir gall-
ar hafi verit taldir á stjórnarskránni, því hún
er ekki verk minnihl. heldur stjórnarinnar. ÖH-
um á óvart kemur þessi ^AIþýtum." fram í
„Tíraanum“ sæla, eins og skollinn úr sautar-
leggnum, ekki til at fræta almenning um nokk-
ut nýtt, heldur til at ausa gallspýju sinni yfir
meirihl. alþingis og aHa þá sem hann ætlar ab
þeim floklri fylgi, og til þessa eybir hann mörg-
um dálkum f 2 blötum Tímans. þ>at er aut-
vitat, at lang rjettast hefti verit, at virta ekki
þenna kumpán svars, en þat er nú einn veik-
ieiki mannetlisins, ab vera hefnigjarn, og má
eigi taka Iiart á því, sökum þess, ab þab verb-
ur jafnt svinnurn sem ósvinnum. Lakast er,
ab af þessu hafa spunnist allar þær þrætu
greinir sem út hafa komib í blötum vorum um
sama efni sítan, og eru þær almenningi tii eink-
is gagns en höfundunum til lítils sóma. Geng-
ur Islendingur frakkast fram í því at halda
þessari ritdeilu uppi, því nálega í hverju blati
hans, er eitthvab meira og minna af þessu sama
súrdegi, Og um hvab eru menn svo eiginlega
ab þræta, og senda hver öbrum skóstir og
8kammaryrti? Um þab sem fyrir löngnerlib-
it, og engin mundi kjósa at lifa upp aptur.
Menn eru at metast á um ort og gjörtir sena
ekki verta aptur teknar, hvort sem þær hafa
ortib til böls eba bóta. þab er því líkast sem
menn væru komnir í blindingsleik, eta bar-
daga, þar sem allir bæru vopnin aptur fyrir sig
og bertu þeim í vindinn. þessu hefur BAlþin>
getat komit til Ieitar, og má þab kalla vel ab
verib?
Og hverjar verba svo afleibingarnar af
þessu? þab hlýtur ab liggja hverjum beil-
ekyggnum manni i augum uppi, ab þetta hlýt-