Norðanfari - 19.05.1875, Blaðsíða 2

— 58 —
nokkursstaíiar á Islandi drepa æfcarfugl á sj<5
eía landi, á sinni jor& e&a annara, met) skotum
eí>a bundum eí>a netjum e6a nokkrum öbrum
bætti“, Er í sömu grein lögfe vi& einnar krónu
sekt, til hreppssjóts fyrir hvern æfarfugi, er
drepinn sje, og þar á ofan fleiri sektir eptir
málavöxtum, Tilgangur lagabo&s þessa sjest
gjörla, hvað æíarfugl snertir, á inngangi hins
opna brjefs frá 20. apr. 1847, er friíabi æbar-
fugl til brábabyrgfca, þangab til almenn ný veifei-
lög væru komin í kring fyrir ísland. I inngangi
hins opna brjefs kve&ur svo aö orti: BMeb því
nau&syn hefir þótt til bera, ab lagt væri fullt
bann fyrir æbarfugiaveitii á landi voru' Islandi,
atvinnu þeirri tii hlíífear og varbveizlu,
sem æbarfuglavarpib veitir iandsfólk-
inu, hefir oss synzt eptir þegnsamlegri bæn
vors trúa alþingis ab bjóba svo“, sem eegir f
11. gr. tilskipunar þeirrar um veibi, er ab ofan
getur.
þab verbur eigi varib, ab þá er ber f tal
um æbarfugladráp, eru þab margir, er telja þab
hjervillu eina, ab eigi megi drepa æbarfugi eins
og hvern annan fugl, svo sem svartfugl, rjúpur
og fleiri; álíta þeir ab þab sje brot á rjetti al-
mennings, ab meina ab drepa ætarfugl; sje þab
einasta fluga, er eiustakir grótagjarnir jarbeig-
endur hafi komib í munn alþingi þvf, er var,
og þab hafi eigi verib lengi ab gleypa vib.
Setjum nú ab þetta væri rjett sagt, þá er
þó þess ab gæla, ab lögin eru bindandi í hverju
efni sem er, svo lengi sem þau standa. þab
er eigi rjett abferb, til þess ab kouia lögum
þeim úr gildi, er menn una eigi einhverra or-
saka vegna, ab brjóta þau þegjandi. Lög og
yfirvöld liafa þá helgi, ab enginn brýtur refsing-
arlaust þar í móti; hann getur ab vísu farib
svo dult meb lagabrotib, ab hann sleppi hjá laga-
refsing. En þab er ekki einasta naubsynlegt ab
blýba sakir refsingarinnar heldur og fyrir sakir
samvizkunnar, því ab valdstjett og lög eru vilji
hins Heilaga, og þó ab sá, er brýtur lögin, kom-
ist hjá refsingu laganna, kemst hann eigi lijá
umvöndun samvizkonnar, er ávallt tekur upp
fyrir hinn Ileilaga, þá er gerigib er f berhögg
vib rábstafanir hans, og vaknar einhverntíma,
þó ab gróbagirndinni takist ab þagga hana nib-
ur um stund, þá er einhver iög þykja eigi vib-
unandi, er þab rjett abferb, ab fá lögin úr gildi
numin eba breytt eins og hagfellt þykir, en
meban þab er eigi orbib, er þab sjálfsögb skylda
ab hlýba lögunum, og þab er allt ab einu brot
á allsherjarreglu ab drepa æbarfugl, þá er þab
er bannab í lögum, eins og ab taka skepnu, er
einhver á í liaga og drepa hana; þab sætir ab
vísu eigi sömu refsing, en lagabrot er hvort-
tveggja jafnt. þab er hægurinn hjá, ab fá lög-
in um fribun æbarfugls úr gildi nunrin, ef þab
er skynsamlegt ab fá þau úr gildi numin. þjer
kjósib og kostib þá menn til þings, er þjer
treystib bezt til þess ab líta meb skynsemi og
rjettvísi á hag almennings, líta jafnt á allra
gagn og láta eigi leibast af neinni hlutdrægni.
Eitt abalstarf þessara manna er ab taka ab sjer
öll þau erindi, er lúta ab umbótum á lögum
landsins, og halda þeim fram til lagfæringar,
þá er þess cr skynsamlega farib á leit vib þá.
Enginn hefur þó enn íarib þess á leit vib þing-
menn, ab fá úr lögum numda fribun æbarfugls,
heldur er eins og mönnum þyki sómalegra, ab
vera ab pukra í trássi vib lögin, en fara hrein-
lega ab, og neyta þess rjettar, er þeir hafa. Af
hverju ætli ab þetta komi? þab er hyggja vor,
ab þab komi af því, ab menn eru komnir uppá,
ab þeim hefur lialdizt uppi ab drepa fuglinn, og
láta sig því einu gilda, þó ab lögin sjeu á
pappíruum, þá er þeim tekst ab fara kringum
þau, meb því ab þeir sjá þá einnig, ab þab er
ab eins smámunaleg eigingirni, ab vilja nema
fribunina úr lögum, er fuglinn getur gjört svo
margfalt gagn lifandi vib þab, er af því er ab
drepa hann, svo ab þrafe kann einnig ab vaka
fyrir þeim, aö enginn sannsýnn og skynsamur
mabur muní taka ab sjer ab halda fram öbrum
eins nýmælum, eins cg ab öllum veitist laga-
heimild til ab ganga í skroUk á veslings æbar-
fuglinunr, og strádrepa iiann nibur.
þab er því ab vorri^ hyggju jafnrangt og
óleyfilegt ab drepa æbarfugi, meban lög eru í
gildi, er friba hann, eins og vjer álítum þab ó-
skynsamlegt, ab láta sjer koma til iiugar, ab
nema slíka fribun úr lögum, og viljum vjer nú
leitast vib ab rjettlæta þá skobun vora.
Æbarfuglabanar segja ab vísu, ab þab komi
eigi ab neinni sök, þó ab fuglinn sje drepinn,
mergbin sje svo mikil af honum, ab eigi sjái
högg á vatni. þab liggur í augum uppi, ab
þetta er fremur fyrirsláttur, til þess ab fegra
meb fyrir sjálfum sjer ólcyfilegt atliæfi, er veit-
ir stundarábata nokkurn, en ab þab eigi ab
stybjast vib nokkur rök. Æöarfugl er sjálfsagt
mikill kringum allt land, en þab er jafn vafa-
laust, ab engin fuglamergb endist til langframa
í móti sameinubum kröptum og hugviti fugla-
bananna, því ab fuglinn fækkar eigi ab eins
um þab, er drepib er, heldur varnar ófriburinn
honum frá ab verpa, unga út og koma upp
ungum sínum. þannig hlýtur fuglirrn ab fækka,
ef hann er eigi varinn drápi, því ab bæbi geng-
ur hann til þurrbar, og þab er bjargast undan
veibibrellum manna, leggst í burtu frá landinu,
er eigi kunni ab nota sjer hina gæfu og gagn-
legu skepnu á arbsamari hátt, en meb því ab
drepa hana nibur. þab værl eigi eins dæmi,
þó ab tækist ab eyba æbarfuglinum algjörlega,
ab minnsta kosti svo ab hann iegbist alveg frá
landinu. Menn hafa sannar sögur af ab menn-
irnir hafa gjöreytt fieiri en eina fuglategund
meb óskynsamlegu ráfelagi sínu, og er engin
sönnun fyrir ab meira sje af æbarfugli en þeim
fuglategundum.
þannig sigldi Vasco di Gama fyrir Góbrar-
vonarhöfba árib 1497; kom hann þá á ey eina
vib austurströnd suburálfu, og hitti þar mikib
af fuglategund nokkurri, er honura hefur þótt
svipa til álpta, þvf ab hann kenndi eyjuna vib
álptir. þessi fugl var sflar nafnkenndur og er
nefndur Dídus í náttúrusögubókum. Um og
eptir 1500 var mikib af þessum fugli á eyjunni
Máritíus og Búibon fyrir austan suburálfu.
Fugl þessi gat eigi flogib, haffei strútsfjabrir og
líkamalögun kalkúns; fuglinn var gæfur, kjötib
óseigt og Ijúffengt og svo rnikib, ab 100 manns
fjekk safning af fjórum fuglum. Sjófarendur,
er áttu þar leife um, drápu fugl þenna hópum
saman, svo ab árib 1691 fannst hinn seinasti
fugl, er á lífi var af tegund þessari, á hinni
litlu ey Rodriguez. — Dnnur fuglategund, er
eins er komib meb, er Geirfuglinn. IJann gat
eigi flogib heldur en fugl sá, er ábur er getib,
var daufur og óstyggur, kjötib var feitt og
smekkgott. eggin stór og þóttu gób átu. Hann
virbist hafa haft stöbvar víba um sker og klelta
í Atiajr, \fi; var einkum mikib af honum vib
strenuó^jyesturheims milli 45. og 55. stigs ab
norban og þafan í norbaustur um Island, Fær-
eyjar, Orkneyjar tíl vesturstranda Noregs. All-
ur sá sægur af sjófarendum, er farib hafa til
norfurhafanna lil fiskiveiba og hvaiaveifa sítan
árib 1500, drap fugl þenna þúsundum saman
sjer til matar, og hafbi hann jafnvel til elds-
neytis. Af þessu ráblagi fækkabi fuglinn svo
mjög, ab á þessari öld hefur Geirfugl eigi hitzt
nema ab eins á fáum stöbum, svo sem vib
Vestureyjar, Island og stökusinnum vife vestnr-
strönd Noregs. þannig er þess getib, ab Fær-
eyingar hafi farife upp á Fuglasker undan Reykja-
nesi árib 1813, drepib rdmlega 20 Geirfugla,
og fælt hina á braut, er þar voru. Arife 1830
— 31 voru á sama skeri og öbru þar í nánd
drepnir 27, og árib 1844 voru ab öllum líkind-
ura tveir hinir seinustu skotnir, því ab svo er
nú mikib bofeife fyrir geirfugl, ab sá afkimi er
varla til á jörbu, ab hann geli leynzt í.
Svona má sjá, hvort eigi er aubib ab eyba
fuglatcguudum. Meban á niturekurbinum stcnd-
ur, verbur sjálfsagt mikib kjötát, en ef fribun
fuglsins er úr lögum numin, svo ab nrenn geti
iiindrunarlaust og óttalaust farife meb fibrib í
kaupstabinn, nrá gera ráb fyrir, ab menn verji
því til þess ab kaupa fyrir deigan dropa í kaup-
stafnum, til þess ab kyngja meb kjötinu og
liressa sig, bæti þá er vos hefur fengizt vib
veibina og vel hefur aflast. Kjöt er gott og
dropinn meb, ef hvorugs er óskynsamlega aflab,
og hvorugt er haft í óhófi. Hvab scm nú hóf-
8eminni líbur, — þab er víst eigi vib henni ab
búast nema svona upp og ofan, eptir því sem
mennirnir eru, og opt verbur sú rcyndin á, ab
fengur sá er fljótur ab eybast, er fæst meb
hægu móti — þá er víst, ab þessa fengs er eigi
aflab meb skynsamlegu móti, meb því ab þab
er eigi skynsamlegt ráfelag, ab spilla fyrir sjer
miklum og varanlegum hagsmununr, til þess ab
afla sjer lítils stundarhags, því ab óbundib æb-
arfugladráp verbur aldrei annab en stundarhag-
ur; óskynsamleg og ill mebferb á svo góbri og
arbsamri Guts gjöf sem æbarfuglinn er, verbur
aldrei lengi ab koma þeim í koll, er kunnu eigi
ab fara meb gjöfina eptir gjafarans tilgangi.
En hverju spilla menn meb’æbarfngladrápinu?
Abatinn er aubsjebur af ab drepa fuglinn meb-
an fuglinn endist til, en hverju epilla menn fyrir
sjálfum sjer meb því ab drepa hann? þeir eru
held jeg ekki svo margir, sem njóta góbs af
þessum fribaba fugli, þab eru ekki abrir en
þessir fáu mauraselir, sem eiga varpjarbirnar
eba búa á þeim, og þeir, þessar fáu hræbur,
ættu ab standa almenningi í Ijósi, þeir ættu ab
hafa einkaleyfi til þess ab græba meir og meir
á fiiglategund þessari, þar sem almenningi er
bannab ab afla sjer eins málsverfar af henni !!
því er mifur, ab svona eru margir æbarfugla-
banar grunnhyggnir og óframsýuir í skobunum
sinum í þessu efni. Almenningsrjetii telja þeir
trabkab vegna einstakra manna, einkum aub-
manna; segja þeir ab varpmennirnir eigi ekki
sebarfuglinn fremur en abrir, fuglínn sje af
Skaparanum öllum jafnt gefinn. Jeg leifei þab
bjá mjer, ab þeir er svo tala, þykjast vitrari og
færari tii þess ab leggja rjettan dóm á hvab
hagar laridi og lýb en hinir vitrustu, elztu og
reyndustu embættismenn landsins, er sátu á
nefndarfundunum 1839 og 41, og afehylltust allir
tillögu amtmanns Iljarna Thorarensens, er fyrst-
ur bar upp um fribun á æbarfugli, og bjó þ<S
aldrei á varpjörfu, vitrari en þingmenn þeir
er sátu á þingum 1845 og 47, og bábu um
fribunarlögin, vitrari en rábgjafar konungs. er
settu þau í letur, vitrari en Kristján kon-
ungur 8. og Fribrik konungur 7. , er stab-
festu þau meb undirskriptum sínum og innsigi-
um. En jeg óska ab jeg gæii sannfært þá,
er halda fram æbarfugladrápi, um, hversu þa®
er smánrunaleg eigingirni, er ræbur hjá þeim,
svo ab þeir skirrast eigi vib ab spilla atvinnu
náunga síns, hagsæld fósturjarbar sinnar, gagni
sjálfra sín.
(Framhald sífar).
VIKURÖSKUFALL í MÚLASÝSLUM
á 2. í páskum (29, marz) 1875.
Seint á næstlibnu ári (1874) varb hjer um
austurland opt vart við jarbskjálfta, einkum
um jólin, og svo í byrjun þessa árs. þásáustoj?
hjer af fjöllum tveir digrir og háir reykjarmekkit
upp úr jarbeldagjám inn og vestur af HerfU'
breið, svo sem væri í Ðyngjufjalladal (Dskjunni)*
Syndist rnjer hjer af Hallormsstafahálsi viblík*
langt milli þeirra, sem frá hinum ytra til Herf3'
brcibar. þó ætla jeg þab hil væri lengra. í1®
sá jeg cigi til eIdins út á Mývatnsöræfum. Jnr®'
skjálftarnir urðu strjálli og sjaldgæfari, þegar
framleib á veturinn.
A annan í páskum (29. marz) heyrbust mj°S
snemnra um nrorguninn dunur miklar og uinbrot
í vestri, og leiddi dunreibarnar norbaustur t'*
ytri lrjerabsíjalla og bvo inn suburfjöllin, Því