Norðanfari - 19.05.1875, Blaðsíða 3

í— 59
vindur hefur veriS á vestan efa sunnan viíi
vestur, þar sem eldgosife var, og borife hljóíife.
Lopt var þykUt og kolsvart til norfenrs og
norfeausturs. Jeg var staddur afe þingnuila í
Skrifedal, þegar þetta var, og var þar logn. Um
daginálabil fór afe rigna ofan úr loptiriu hvít-
gráum vikri1 stórgerfeum — kornife á digurfe
vife grjón, en mikife lengri. Sortinn ytra (ærfe-
ist inn eptír, og var alla tífe afe dymma, og vik-
urrcgnife jókst. Rúrnri stundu fyrir hádegi varfe
afe kveikja Ijós í húsum. þá sá jeg eigi leng-
Ur á bók. þegar leife afe hádegi var orfcife svo
dimmt úti, sem í gluggalausu húsi, og sá eng-
inn á hendur sjer (úti) fáa þuml. frá augum.
þetta niíamyrkur hife svartasta, hjelst rúma
stund. þá urfeu allir glergluggar afe skuggsjám,
þeim er inn voru vife Ijósin eins og kvikasilf-
ur væri utan á glerinu. Alls voru þafc um 4
stundir, er Ijós varfe afe hafa. Heima hjá mjer,
rúmri mílu norfear, var nifeamyrkrifc 2 stundir.
x Mefan á því stúfe, hrundi vikuraskan úr lopt-
inu, Og var á utan gola hæg. þá gekk lengi,
svo lítife bii var milli, á eldingum og þrumu-
dunreifeum miklum, svo allt fannst skjálfa vife.
Loptife var blafcife rafurmagni, svo afe logafci á
turnatoppum og stafabroddum, senr upþ var snú-
ife — stundum og á hrndum manna, er rnenn
rjettu upp — dunreifearriar, sem fylgdu mefe
regluleeu bili eldingunum, voru nokkufc ólíkar
þrumuöskri — því Iijer var loptifc hlafeifc Bsku
Og mótspyrnan meiri en í aufeu lopti — var
sem hvellur tæki vifc af hvell yfir þveran him-
in. þegar mesti myrkvin leife af og Bkufailife
tninkafci, færfeist mökkurinn inn til dala, en
sýndist standa þar kyrr, því golu andvari kom
þar móti og færfei mökkinn aptur hægt og hægt
útyíir dalinn þá fjell smá aska enn úr hon-
utu og varfe skuggsýnt. þar, sem jeg var stadd-
ur, varfe vikuröskulagifc á hólum rúmlega \\
þuml. á þykkt. Ileima tijá mjer og um ytri
hluta Fljótsdais rúmir 2 þuml. Meira dálítiö
þegar út kom í Fell og um Völlu, hifc innra
allstafear þykkra í lágum, því golan feykti vikr-
juum af búngum. A efra Jökuldal varfc vik-
urlagifc 4 til 8 þuml. þykkt og vikurinn stærri,
margir molar hnefastórir og sumir á borfc vife
2 hnefa. þar var og askan glófeheit, er hún
kom nifcur — hjer afc eins volg — og fá vik-
urkorn stærri en kaffibann. Fyrst, þá askan
fjell, fylgfei henni megn brennisteins fýla, sífean
hvarf hún. Lítife bragfe fannst afe öskunni, þó
virtist saitbragfe og járnkeimur vera a& hinni
smærstu. er sat föst á steinum og staurum, cr
upp stófeu. Hjer f fjörfeunum, þar sem þessi
aska fjell, varfc lagife þynnra og smærri vikur-
inn 1 þuml. efea rúmlega þafe á þykkt allt afe
2 þuml. Askan 14 logndaufc 3 daga. Jörfe var
hjer BIl aufc í byggfcum á undan öskufallinu.
Engin skepna mátti úr húsum koma. Fjefe varfc
sem hamstola úti, rann og hljóp eitthvafe út í
bláinn. A 4 degi kom hjer bísna hvass snfe-
vestanvindur. þá reif öskuna vífea f skafla, og
fauk af þúfum, nema hife smærsta sat eptir í
skóf; sumir skaflar urfeu 1 til 2 álnir á þykkt.
Næsta dag kom norfevestanvefcur, en eigi nógu
hvaset. Skemmdi þafc aptur þar, sem áfcur
reif af.
Jeg hefi nú frjett nærri giögt um þafe, hvafc
vífca þessi aska fjell hjer, og sjezt hefir hjer af
hálsinum eldsuppkoman, sú er þessi mikla aska
hefir líklega komife úr. Hún sýndist vera í
Ðyngjufjöllum sucvestur af Herfcabreifc nokkru
innar en gjárnar þær í vetur, svo sem hún
væri innst í Dyngjufjalladal efca þar um bil
þafean stefnir ytri brún öskufallsins um hnúk-
ana innan vifc Mnferudal — svo um Fossvöll, bvo
innan vife Unaós í Hjaltastafcaþinghá, um Vatns-
dalsfjall. þó nokltur aska sje utan vife þessa
línu, þá er hún lítil, eins innan vife hana, næst
henni miklu minni en þá er innar dregur á
öskusvæfcifc.
Innri hlifc öskufailsins er yfir Laugarvalla-
dal innan til (nærri 4 mílum inn og vestur frá
Brú), um 1\ mflu vegar innan vifc Afealbói í
Hrafnkelsdal, svo innan vifc Kleif í Fljótsdal,
irman vife Skrifcdal, svo tii Fáskrúfcsfjarfcar. þó
nokkur aska sje inn frá þessari stefnu, t. a m. í
Breifedal og Stöfcvarfirfci innan tii, þá er hún lítil og
rignir fljóttoían f jörfcina. Eins er og askan þunn
utan til í fleslum fjörfcum, er spýan stefndi á,
því, þegar þar kom, var meiri hluti öskunnar
fallinn2.
1) Jeg hefi vikur karlkennt orfe, þvf þafe er tífearahaft
svo her en kjnlacst (þcí þafe væri kveunkennt í fornöld
af surnum).
2) Ef bein lfna er dregin frá eldsuppkomnnni afe inn-
an á fjall milli Stöfevarfjarfear og Fáskrúfesfjarfear innan
til, og önnurafe utau á Yatnsdalsfjall innaf Njarfevlk og svo
hin þrifeja milli endanna, þá ern þafe rúmar mfiur>
sem vikuraskan fjell mest jflr. Er þó fjarska mikil aska
vífea austan vife fjarfealínnna. Væri nú svo talife til afe
iisknlagife heffei orfeife til jafnafear 3. þuml. þykkt á þessn
svæfei, (sem sízt er of mikife í lagt, heldur of lítife, þegar
þetta óttalega áfall hefir fært mikilfenglegt
hjargarbann fyrir allar skepnur yfir þessar sveit-
ir. En mikil líkn er þafc, ab Himnafafcirinn hefir
hingafc til hlíft mörgum hinunj 'syfcri og nyríri
sveitum Múiasýslna fyrir vikurfalli. þangafe
hafa menn flúife mefc fjenafc sinn úr öskusveit-
unum, sumir mefe hverja skepnu (saufefjár og
hesta) , einkum af Efra-Jökuldal , margir úr
Fljótsdal, Skógum, Fellum, Völlum og Eyfea-
þinghá, atrir mefe allar geldkindur og margt af
hestum, og þess verfeur varla langt a& bífea a&
flestallir flýa mefc þafe, sem eptir er af fjenafc-
inum, og því næst mefc kýrnar, (þær sem ekki
er búifc efea verfcur þá búife afe skera), þegar
nægur grófeur er kominn þar, sem öskulaust er.
Hafa menn almennt, þar sem hrein er jörfein,
brugfcist ágætlega undir naufcsyn okkar3 sem í
Bskunni húum , mefe alla hjálp, er þeir hafa
megnafe afe veita. Fer mikifc og ioflegt orfe af
hjálpsemi manna og áhuga afe bjarga fjenafei og
mönnum, sjer í lagi í Vopnafirfei, Hlífe og Tungu,
Hjaitastafcaþinghá, Breifcdal og vífcar; enda er
mesti grúi fjár og hesta í þessar sveitir kom-
in úr öskusveitunum, og fylgir vífeastiivar eitt-
hvafe af mönnum til afc gæta fjenafcarins. Hin-
ar syferi sveitirnar láta og eigi heldursinn sóma
niferi liggja, þegar þangafe er leitafe.
þafe er fullyrt hingafc, afe um 20 býli á
JBkuldal efra muni algjörlega í eyíi leggjast,
afe minnsta kosti í ár (og margir hatda um
fjölda ára). Hjer um sveitir gjöra og margir
ráfe fyrir a& ganga frá jörfeum sínum, því mjög
vífea sýnist ólíklegt, afe skepnur fái hjer björg í
snmar, og verst er hvernig hin gófeu tún hjer
um sveitir hefir lagt undir öskuskeflife, svo eigi
sýnist kostur á afe hreinsa nema bletti af þeim.
Vife, sein taldir erum fyrir í sveitum, telj—
nm alvarlega frá því a& yfirgefa algjörlega
jarfeirnar, heldur berjast á þeim í ár, gjöra hvað
menn geta a& hreinsa túnin og nota vatn þar
sem hægt væri til afc færa Bskuna af, ieita
heldur hjálpar mefe haga og heyskap í sumar í
betri sveiiir, og reyna þannig afc bjarga dálitl-
um roálnytustofni og lífi mannanna heima. því
ef fólksfjöldi flýfei af mjög mörgum öskujörfe-
unum, hlyti þafc a& ofþyngja hinar sveitirnar,
svo hungur og daufei færíist því fljótara yfir alla;
tún og allt bjargræfei Bskujarfeanna , færi því
meira í eyfei, ef ailir flýfei, og rjetti Beinna við.
Bót er þafc og töluverfe vandræfcanna, efca
virfcist lofa nokkrum bjargarstyrk fyrir geldfje,
afc mikiö af liinum ágætu innri afrjettum Fljóts-
dælinga og Skrifedalsmanna er öskulaust efea
öskulítife, svo þar vænta menn athvarfs mefc af-
rjettir í sumar fyrir margt af gjeldfje, sem lifa
kynni af í vor, enda liafa Fljótsdælingar nú
strax flúifc úr öskunni mef) mörg þúsund fjár
inná öræfi sín strax eptir öskufallife, því þar Var
komin mikii jörfe. Liggja menn þar yfir fjenu,
en eiga erfitt mefc þafe, því fjefc, rásar ákaflega
þar, sem askan er, og óttast menn afc margt
deyi þar af fjenu fyrir ófrelsi og hagaskort fyr-
jr svo mikinn grúa, sem þar er saman kominn,
og í sumar telja menn sjálfsagt afe menn verfci
að liggja úti á öræfum, til ab verja fjenu út á
öskuna.
þafe eru 7 sveitir í Fljótsdalshjerafei, sem
vest eru farnar af þessu stóikostlega vikurfalli.
Jökuldalur, Fell, Fljóisdalur, Skógar, Skrifedalur,
Vellir og Eyfeaþinghá. Svo er og skafeleg og
tnikil aska í Norfefirfci, Reyfcarfirfci, Mjóafirfei,
Seyíisfirfei og Lofcmundarfirfci. þar, sem mosa-
mýrar eru til eins og sumstafcar í Skrifedal, á
Völlum og í Eyfeaþinghá, vona menn helzt afe
askan sökkvi í vor og sumar á mörgum blett-
um ef rigningar fást, svo hagar komi upp og
jafnvel nokkrir sláandi hlettir. Um harflendu
sveitirnar eru menn vonardaufari, afe þar komi
gripahagar. þó býsna mikil aska (vífca um 1
þuml. efea meira) fjelli einkum innra í mörgum
fjörfcum, vona menn afe nokkurn liluta hennar
rigni af í vor og sumar, ef úrkomur fást, því
þar er miklu rigningasamara enn í hjerafci og
vífea bratt.
Af þessu óttalega álalli hlýtur öll velgengni
hjer austanlands afe steypast og skortur og naufe-
ir vofa yfir. Allar sveitirnar, sein lijer voru
taldar einar hinar beztu á landinu, eru verst
farnar og binar aufeu sveitirnar í kring rísa
eigi undir vanda þeim og þyngslum, er hjefcan
hlýtur afe leifea yfir þær
Ög þafe er hætt vife, afe þafe verfei meira
en skortur daglegsbrauf s, er þessi dómurDrott-
ins leifcir yfir oss hjer. þafc er hætt vife afe npp-
fræfciug í Kristindómi og vifchaldi kristindóms-
sifea af prestum fari hjer minnkandi, því prest-
litifc er til allra dala á fietinnm, til allrar ösku austan
Tife fjarfealínuna, til þeirrar, sem fjelt ntan vife hlifeariín-
nrnar, og til hinuar mikln þjkktar ájciknldalog tiræfiinum
þar nm hverfls), þá tel jeg afe streymt hafl upp úr eld-
gjgnnm á þessnm eina morgni 3,S40 miliiónir tnnnnr af
viknriiskn (þessi reikningur, sem í flýti er gjörfcnr, getur
nú eamt verife rangur).
ar vilja flýa bjefean úr öskunní einsog margir
fleiri, og engir sæki fyrst um sinn um braufcin,
þessi skýrsla mín um vikuröskufallife yfir
Múlasýslur á 2. í páskum þ á , er svo rjett
8em jeg framast veit.
Skrifafe á Haliormsstafe 24. apríi 1875.
Sigurfcur Gunnarsson.
FRÁ BRASILÍU.
Úr brjefi frá Jónasi Bárfedal, dagsett f Curi-
tyba 20. septcmber 1874, „I þetta sinn hefi
jeg fátt afc skrifa þjer. Mjer og mínum lífcur
vel og landar vorir allir, -sem hjer eru, vife gófca
heiisu og yfir höfufe í bærilegum kringumstæfe-
um, sumir þeirra eru nú vifc vinnu útífrá til a&
ávinna sjer peninga, en hinir sem heima eru
vinna nú í ákafa viö afe sá og planta, því nú
er sumarife afc byrja hjer hjá okkur, korn og
kartöpluakrar orfcnir grænir yfir afe lita og vfn-
vifcar og aldintrje farin a& skjóta út blöfeum og
greinum. Baunir, inais, kál og rófur af ýmsri
tegund er nú plantafc mest um þetta leyti.
Jeg verfe ekki annars var, en afe landar sjeu a&
mestuleyti ánægfeir hjer, og víst þykir þeim
munur á tífarfarinu og heima. þeim hefir ver-
ifc lakast atvinnuleysife út í frá, því einattgeng-
ur deyffe og afe gjörfcaleysi og ráfcslag eintómt,
um vegalagningar og járnbrautir. Fyrir bjer-
um 2 mánufeum sífean, ljet fylkisstjórinn úthluta
peniugastyrk til pólskra- og íslenskra nýlendu-
manna, fjekk hver mafcur yfir 10 ára 20 rd.,
og kom löndum okkar þafe vel, þvf sumir af
þeim heffeu annars orfeife í kröggum.
Jeg vona afe fáir á Islandi sjeu svo heimsk-
ir, afc tróa jafn hlægilegum lygaþvættiugi og er
í Norfeanf. og þjófcólfi um vifetökur Englendinga,
og afe halda mig svo kærleikslausan til landa
minna, afc jeg heffei aldrei viljafc benda þeim á
afe slíkt ófrelsi og tírannamefeferfe væri þeim
fyrirbúin, sem sagt er frá á 153 bls. Nf. 1873,
og ef einhver liefir trúafc því, læt jeg þá vita,
afe þafe er enginn flugufótur fyrir því.
Ekki veit jeg hvers vænta er mefe ílutninga frá
Islandi hingafe framvegis. Seinast í næstlifcn-
um maím., gekk skipan frá stjórninni f Rio til
Consúlsins í Kaupmh. um, afe sjá um flntning
á fólki frá Islandi og hingafe, meira veit jeg
ekki“.
Úr brjefi frá Magnúsi Isfeld í Cúritýba
f Brasiliu dags. 1. september 1874. „Hjgfean
er ekki afe frjeita utan frife og ánægju, sem allt
glefeur sig óaflátanlega í þeirri einlægu sum-
arblífeu. Okkur Islendingum lífeur bærilega
fyrir náfe Guís Vife erum öll búin afc fá gófea
heilsu, afe iieita má, en efclilega er svo fjölda
margt á vegi nýlendumannsins, svo sera van-
kunnátta á tunguinálum og vinnu afcferfe og
öllum háttum ókunnra þjófea, sem vife eram nú
ekki enn búin afe yfirvinna afe öllu , en samt
nokkufe komin áleifeis, svo jeg vona aö þær þraut-
ir smá batni, og er þá raikife unnife Jeg und-
anfelli nú alveg afe þessu sinni, afe tala fleira
vifcvíkjandi kringumstæfeum landa hjer, hingað
flutning, áliti míuu á landkostum, búnafcarhátt-
um manna hjer og mörgu fleira, sem jeg veit
afe þjer og margir fleiri mundu hafa skemmtun
af a& heyra. En vil lofa yfeur, ef mjer endist
líf og lieilsa, afe senda yfeur ritgjörfe um allt
þetta, þá jeg hefi veriö hjer áriangt, efea í
næstkomandi janúarmán., fyrr er ekki afe vænta,
afc skofcanir manna á því útal marga hjer, verfei
runnar í eitt. Eptir eitt ár heti jeg þó dálitla
reynslu fyrir mjer á sumu, og ijósari hugmynd
um hlutina; en nú finnst mjer afe jeg enn ekki
sje til þess fæt“.
FRJETTIR.
— Úr brjéfi úr Húnavatnssýslu, d. 29. aþríl
þ. 4. „Vetrar þess, sem nú er ný lifcinn, mun
lengi minnst verfca, sem einlivers hins bezta, er
vjer Islendingar getum búizt vifc afe lifa, Hann
hefur frá því batnafei eptir veturnæturnar verið
svo jafnblífeur, a& trault muna nú lifandi menn
eins gófea og stöfeuga vetrar vefeuráttu. Engar
stórhrífear nje hörfc frost. Hjer var& frostið
mest 12 stig 9. des. og 27. janúar, og á öllum
vetrinum, eru þafc einir 78 dagar, sem liita—
mælírinn iiefur eltki einhverntíma á deginum
stigife yfir 0. En nokkra vetur muna menn,
8em liagar liafa verifc betri, fyrir þá skuld að
snjóþyngsliri í haust urfeu svo ákatlega mikil (
sumum fjallabyggfcum og útsveitum afc öllu hleypti
í gadd, sem ekki tók upp fyrri en á þorra og
Góu og seinna sumstafear. En eins og áfcur er
sagt, hlýtur þó vetur þessi yfir höfufe afe teljast
mefe hinum beztu; í þvf, tilliti var fjölmenn sam-
koma á Holtastöfeum mifevikudaginn seinastan
í vetri, hvar presturinn síra Markús Gísla-
son á Blöndudalshólum, hjelt fagra þakklætis-
og lofgjöt&atræíu. þar á eptir var lialdin (Tom-