Norðanfari - 16.06.1875, Síða 2

e<5a þar sem hreppsnefndarmönmim er f sveit-
arstjórnarlögunum nýju hótaí) þvingunarsektum
ef þeir gjöri annabhvort of mikib eta of lítiö.
Jeg gæli týnt sarnan úr stjórnarskránni nýju,
æöi rnikifi af nýjum efa umbreyttum gjaidlög-
um, sem sjálfsagt er von á bráfum, og þab
verfur ekki annab um þau sagt en þau sjeu
samin og til orfein afe því leyti sem þau hafa
verib rædd á hinu fyrrverandi alþingi, me& vilja
og samþykki vorra þjó&kjörnu þingmanna, en
þar ab auki er á prjónunum töluvert af nýjum
bollaleggingum um privat saniskot til ýmsra fyr-
irtaekja sem kosta töluverba peniuga1. fiab bef-
ur verif) sagt, af) þurfa mutidi 100,000 dali, til
af) koma hjer á frjálsri verzlun og væri þab án
efa þess vert aí> menn gjörfu allt hvab menn
gætu til af) koma henni á fól, en menn láta sjer
ebki nægja meb þa& lieldur vilja líka af frjáls-
um samskotum fá fje til a& byggja steinbús á
Iringvöllum og anna& bús í Reykjavík fyrir forn-
gripasafni&, auk nrargs annars, og nú kom á
þjó&hátífinni bollalegging unr gufuskip í kring-
um strendur Isiauds, sem gjört er rá& fyrir a&
muni kosta me& utgjörfinni nálægt 100,000 dali.
A& vísu vil jeg ekki beinltnis telja alit þetta
einberan óþarfa, þó jeg eins og íleiri sjái ekki
hva& gufuskipi& á a& flytja e&a getur flutt sem-
þvílíkum kostna&i nemur, en liitt bika jeg ekki
vib a& segja, a& þa& er allt of rnargt í einu,
Bumt of stórkostlegt, og eintómar loptbyggingar,
og flest í ótíma uppbori& og lrvort í bága vi&
anna&, svo þa& er ekki til annars en taka ali-
an bug og dug úr öllum fjölda manna, sem
ekki lrafa svo miki& í afgangi a& í margastafi
sje skiptandi, og til a& fylla alþýíu me& tor-
tryggni og ýrnugust eins til binna svoköllu&u
frelsis- og framfaramanna eins og hinna. Ef
þa& er áfoim og augnami& hinna svoköllu&u
frelsis- og framfaramanna, a& planta lijcr og
efla sannarlegt frelsi og framfarir, þá sjá allir,
a& þa& er næsta óe&lilegt og óskynsamlegt, a&
ætla sjer a& uppskera á&ur cn, e&a rjett í því,
a& fari& er a& sá sæfinu til framfara þjó&ar-
innar.
Jeg ætla&i mjer ekki me& athrrgasemdum
þeseum a& fara a& rannsaka hva& sje stjórnar-
sinna, og hva& sje frelsis- e&a framfaramanna
verk, e&a þeirra þjó&kjörnu af álögum þeim sem
vjer böfum nú a& bera og fyrir hendi eru, en
bitt var heldur áform mitt, a& sýna a& þeir eru
anna&hvort me& öliu blindir, e&a þá a& ö&rum
kosti ósvífnir skjallarar , sem gátu fengib af
sjer, a& sá frelsisryki því í augu almennings sem
á lopti var á þjó&hátí&arfundunum í sumar, og
sí&an hafa allajafna gengi& sögurnar af í blö&-
unum. — þjó&hátí?aruppátungan var fyrst upp-
runnin hjer á landi, si&an greip sljórnin útlenda
bana á lopti eins og nokkurskon.ar gó&bita
til a& rjetta a& oss Islendingum; þa& a& bjó&a
oss a& lialda hana hátí&lega hefur sjálfsagt átt
a& vera til a& bafa úr oss ólundina. — En allt
stendur enn a& ö&ru leyti iijer um bil vi& þa&
sarna sem áíur, a& því sem hinum greindustu
mönnum vir&ist á tne&al vor. Fretsissólin er
ekki farin a& verma oss enn sem komib er.
Vonirnar um betra ástand eru engar hjá alþý&u
manna, og hva& snertir binn umli&na tíma, þá
tökum vjer fúslega undir me& þeim sem fyrir
skömmu sag&i í Nor&anfara (13 ár, nr. 23 — 24
bls. 51,1 dálki) a& endurminning umlí&na tímans
væri ekki vel lögu& til a& upp vekja hjá oss
þær tilfinningar sem vel ætlu vi& þjó&hátí&ina,
því — hva& hefur vort umli&iia þúsund ára líf
veri& hjer á landi? nema nokkurs konar stö&ug
eldskírn, svo hjer bafa aldrei þeir tímar komi&
a& sta&uldri, sem ekki hafa lama& og ey&ilagt
Þ3*1 er sagt í blö&unum a& þjó&hátí&ar-
lialdiö í Keykjavík einni hafi kosta& 2000 dali.
Iiva& miki& nmn þá hafa kog(ab )fir a])t
Island ( efa ætli ekki hef&i mátt koma á fót
einhverju af þvi niarga sem menn vilja nú koma í
veik me& prívat samskottim heítu menn vario
öllum þeim peningum þar til, sem yfir a||t land
var þá kastað út öldungis til engra nota.
— 78 —
fjör vort og krapta hæ&i til sálar og líkama, og
sem margcpt hefur drepi& þjó& vora í bjargar-
leysi og stórsóttum þúsundum saman, auk þees
a& vjer höfum jafnan veriö. varnarlaust heríang
allra þeirra sem á osb hafa leitaö utanfrá, — og
eptir þessa þúsund ára skírn crum vjer þó.
engu nær en á&ur iivorki í andlegan nje lík-
amlegan máta, heidur or&nir ættlerar forfe&ra
vorra — þa& fáum vjer í hi& minnsta svo opt
a& heyra — Sje þafc því anna& en tómur
heilaspuni, sem stendur í hrjefi Húnvetnings-
ins í Nortanfara, a& Gu& hafi ákvar&a& hverri
þjó& (og oss þá Iíka) sinn sama sta& á jör&unni,
sem vjer megum ekki yfirgefa án þess a& ónýta
hans rá&siöfun á oss, — því svo liggur næst
a& skilja þa& — þá finnst mjer fyrir mitt leyti
a& jeg hafi ekki svo sjerlega orsök til a& þakka
honum fyrir þessi næstlifnu þúsund ár, hvoiki
mín e&a forfe&ra minna vegna1, því til þess a&
geta þa&, ef þa& ætti a& vera af lijarta, og ekki
tóm hræsni, þyrfti jeg a& vera líki þeirra þriggja
manna sem hjeldtf lof^önginn í eldinum og get-
i& er um í Ritningunni, en þar til kenni jeg
mig engan mann, og eins ætla jeg þa& gangi
fyrir fleirum. Mjer finnst, satt að segja, þa&
liggia miklu nær, nú á sjálfum freisis morgnin-
um þegar þjó&hátí&arryki& er fariö a& hlása úr
augurn manna, a& þeir sem þar til finna hjá
sjer nokkurn hug og kjark, segi eins og Kári
for&um vi& Skarphje&inn á&ur en hann stökk út
' úr eldinum: „það er hverjum manni bo&i& a&
leita Sjer lífs nre&an kostur er, og mun eg og
svo gjöra“.
Jeg get að sönnu hvorki, nje vil, lasta þa&
að strí&a fyrir heill og velferö þjó&ar sinnar og
jafnvel a& leggja lifib í sölurnar fyrir þá sem
þar til finna hjá sjer þrek og krapt, jafnvel þó
sagan iiins vegar sýni, a& þeir hafa opt fengið
verstu þakkirnar sem mest hafa lagt í sölurnar
fyrir fö&urland sitt og þar uppá getur Therui-
Btokles gamli þjenab sem dæroi2. En jeg get
ekki heldur iastað hioa, sein livorki vilja und-
iroka a&ra nje iáta a&ra undiroka sig og ni&ja
sína eptir sinn dag, heldur líkjast forfe&rum
vorum í því a& leita í kyrr& og ró til annara
betri og frjálsari sta&a. — — Sjeu þeir eigin-
gjarnir sem hvetja til Ameríkufer&a og gangast
fyrir þeim og gjöri þa& til ávimiings sjer eins
og vorir politisku ræ&umenn láta í ve&ri vaka,
þá eru hinir svo nefndu frelsis- og framfara-
prjedikarar þa& ekki sí&ur, og föfcurlandselskan
er þa&, a& sem oplast er haft á vörunum á
vorum öldum, en sera lijá flestum hefir lítið e&a
ekkert a& þý&a. l>a& er mikið talað um frelsi
og föfcurlaridselsku hjá oss, eins og ö&rum þjó&-
um, enn þeir sönnu frelsisvinir eru og hafa
allajafna veri& mjög fáir á me&al vor. Vana-
lega eru þeir hvað eigingjarnasiir sem optast
hafa frelsið á vörunum, og hjá fleslum eru þessi
or& eklti nenia eintómur fagurbúningur, sem þeir
hrúka til a& prý&a sig meb í augum lands-
manna sitina.
Fari nú svo a& sumri, a& það reynist ó-
satt, sem þjó&ólfur segir, að enginn meiri e&a
minni hluti, e&a stjórnar- og þjó&ar sinnar sjeu
hjer til, og þa& ætlum vjer a& reynslan muni
sanna, og ab hann ver&i ekki fær um me& öll-
1) A& vi&urkenna a& Gu& hafi vald til að
kasta lífi og sálu í eilífan eld, og þá líka í
þúsund ára eld, þar er jeg fús til, en að þakka
iiorium fyrir á eptir, ef sá eidur heíir ekki or&-
i& þeim sem í iiorium lá til neinriar andlegrar
e&a líkamlegrar fullkomnuriar e&a framfara, það
á jeg bágara me&. En —allt er hægt aö slafra
umhugsunarlaust.
2) Allir sem ies'ð hafa sögu stjórnarbylting-
arinnar miklu á Frakklandi, sem byrjafi 1789,
þekkja Giiondistana afc þeir voru hiriir mestu
ágætismenn Frakklands , en flestir voru þeir
dregnir undir ‘bö&uls öxina fyrir þa& þeir gátu
livorki fylgt stjórnarflokknmn, e&a iiinurn æsta
ílokki Jacobinanna, lieffn þeir ílúið I tíma eins
og Lanjuinais og þeir fáu sem me& honum kom-
ust undan þá hefíi margra saklausra og ágætra
manna líf verið sparað og ódælskan heí&i ckki
ortifc verri fyrir þa&, cu hún varð.
um sínum uppskrúfa&a skáldastíl, a& taka þá
hugmynd frá þeirri alþý&u , sem hann kallar
lei&itama og cinfalda, a& allt frelsisgjamm-
i& og þjú&hátífarhringlandinn sje ekki anna& en
ryk eitt, sem menn hafa látið kasta í angu sjer.
Já , ef óánægjan lætur sig nú ekki frekar í
ljósi en nokkrli sinni á&ur, eins og sumir eru
farnir a& geta til, þá sjezt nú alira bezt hva&
ástæ&ulaust allt fö&urlandsástar- og frelsisglam-
ur er, og hvílíkir vindhanar þeir eru, sem bezt
hafa gengifc frarn í allri frelsis lofdýr&inni.
Reynslan og tírninn inunu lei&a þetta f Ijóseins
og alit annafc, en þa& æiium vjer, a& allskammt
sje þess a& bí&a a& þeir tímar kpmi, a& hvorki
dugi a& iáta Srgmund Matihiasson og Húnvetn-
inginn (sem læzt vera) , standa f rjettardyrun-
um, svo voiir rúnu sau&agemsar brjótist ekki
út og leiti til Ameríku, e&a þjó&óifs höfnndin-
um a& telja mönnum trú um, a& enginu meiri
nje imnnihluti e&a stjómarsinnar og þjó&arsinn-
ar sjeu hjer framar til.
Ritað í febrúar, 1875.
SKÝRSLA UM GAGN- EÐA GANG-
ÐAGINN EINA EÐA MIKLA.
Sí&an landsmenn hjer, ári& 978, a& tiilögu
hins spakvitra manns þorsteins Surts (Ilalisleins-
sonar þórólfssonar Mostrarskeggs landriámsnjanns)
lögleiddu á alþingi, a& lei&rjetta og laga almennt
ár, með a& bæta við einni lagnafcarviku, e&a
sumarauka sjöunda hvert ár; mun hjer sjaldn-
ast skort hafa allgó&a rímmenn, og ýrnsir þeirra
hafa á seinni tímum, eptir a& prentlist var&
tí& hjer á landi, samið og prenta látib ýmisleg
fingra- e&a lesrími , me&al hverra þór&arrím,
Fingraiím Jóns bps. Arnasonar og iesrím Odds
læknis Hjaltalíns cru einna merkust. En allt
fyrir þa& höfuin vjer þó aldrei náð a& eigrrast
vellagað islenzkt almanak; fyrr en ári& 1837,
þegar sá hinn ágæti Iær&i og lofsæli landi vor
Finnur Etazrátb Magnússon, a& ósk og undirlagi
háskólans í Kaupmannahöin, tók a& ótleggja hin
dönsku almanök á íslenzku, og jók og lagafci
þau um lei&, me& a& týna þar og telja allar
hjer a& nafni alkunnar pápiskar messur og
merkisdaga, er lijer hafa lo&ab vi& í landinu,
bæ&i a& katólBkum kiikjulögum og þjó&legum
landslöguni, og nie& a& taka þar f, og tilgreina
me& nafni og rjettu árs íímatali, alla vors
forna búna&arárs mánn&i, er hefja árifc með
heyönnum a& hallandi mi&ju surriri; og enda
þa& með sói- e&a selmánu&i á næsta mifcsumri,
er þó Ifka nefnist mi&sumars mánu&ur, og mátti
alþýfcu hjer ekki líti& vænt um þykja, þegar
þetta þannig breyttist, til svo stórmikils hatn-
a?ar, þó fáir en muni vita og kunna a& færa
sjer þetta í nyt, svo vel sem mæiti og vera ætli.
En þegar Finnur Magnússon Próíessor, eplir
a& hafa haft þessa þjó&nýtu sýslun á hendi í
12 ár, eigi entist lengur til þess, tók vi& af
honum og hjelt áfram, frá 1848, sá sem enn i
dag áfram heldur þessu þarfa verki, sá þjóð-
gócfrægi þjó&vinur vor Jón riddari Sigur&sson,
sem en framar hefur talsvert aukib og fullkomn-
a& þessi vor íslenzku almanök í ýmsu, bæ&i
me& mjög svo fræ&andi vísindalegri skýrslu
uin allskyns stjörnur í sólkerfi voru ; Off um
hæ& ýmsra fjalla og jöklá, hjer og livar á land*
voru; sólar upprás og sólar lag aliar árstí&ir,
töflu um mismun sól tíma og mifctíma, og lopts-
lag og me&al iiiia og kulda suinar og vetur
ví&a livar um nor&urhreidd, og vesturlengd ýmsra
merkista&a i öllutn iieimsálfum, og hæ&arstÖ&U
þeirra Irá sjávarmáli, og mefc a& setja I 8Utn
árin fró&legar gátur fornar og nýar, í Ijó&uni
(sjá almanak 1872 og 1873, og 11. ár.) og íleirO'
til fró&leiks og skemmtunar, um ýmsa hluti í
náttúruríkinu. þ>ar mefc hefur hann au&gað
aukið sjálft almanakið, me& a& hæla f l)a^ ^11 ’
er fárr e&a engi num þó fundið hafa a&
a&i hjá hans lofsæla forverja, sem eru þessr
nöfn: Dimbilvika (=vikan fyrir páska) ,