Norðanfari - 26.10.1875, Blaðsíða 2

— 82 —
V
margir, sem flýðu í vor með ær sinar, komn-
ir iieim með pær eða eru á leiðinrii — petta
ætla jeg sje rjett hermt um allar öskusve'it-
ir lijer nema efra Jökuldal, par er alit
sagt í eyði, J>ví fólkið flýði á eptir gripun-
um, fiestallt í Yopnafjörð. Jeg heíi iieyrt
að pað sje aðeins ein fátæk ekkja, sem ept-
ir sje og ætli að ver'a með heimilisfólk sitt
á Efradal, og liafi ílutt sig að Aðalbóli, cn
fjenaðínn inn í afrjett um eina og hálfa
mílu inn frá hænurn.
Flestir eru húnir að hreinsa mikið af
túnum. sumir nærri öll — pó aska sjc ept-
ir í rótinni, þá sprettur vel upp úr lienni,
og túnin eru orðin íurðu falleg útlits. [nið
halda rnenn að opt purli að hrýna í sumar
á pessi hlessuð tún. Yíða rífur aptur ösku
í veðrum úr skeíli í kring inn á túnin, en
pá hafa menn hreinsað aptur. Nú fer pað
hráðum að verða ófært, pví grasið liindrar,
nema að slá pað allt um leið. Sumstaðar
hefir vatn, sem allavega liefir verið reynt að
leiða inn á túnin, hvar sem kostur var á,
hjáipað mikið við hreinsunina. Menn hafa
fært öskuna I læki og grafir, rist upp úr
lágum í túnúnum. fært öslmna pangað og
pakið yfir; víða hafa menn færthana í dysj-
ar og flutt á torf, eða borið á mold og rosta,
en sumstaðar, og allt of víða, ern pessar
dysjar berar, pví menn liafa eigi komist
yfir, að færa neitt á pær, en pá rýkur ótæpt
úr peim. Menn hafa almennt gengið hjor
með miklum dugnaði að pessari öskuvinnu í
allt vor og löngum verið lúnir. Tel jeg pað
gleðilegt, að menn sjá lijer nú pegar aimennt
á túnum sínum miklar líkur til pess að
Ðrottinn muni veita góðan árangur erviði
peirra. — Opt hvarflar mjerhugur til efra
Jiikuldals, peirrar ágætu sveitar, sem örfáa
átti sína líka hjer á landi að landkostúm,
að hún skuli í eyði lögð vera. J>að var hálfu
meiri -— jafnvel prefalt meiri — aska en
hjer — pað var satt — en hæði rífa veðrin
par opt eins og annarstaðar, lækir eru par
viða, sem leiða mátti á tún, sem öll eru
nærri sljett og flest vel hallandi, og fólk
gat óvenju gjörfc að pví að lireinsa, ef pað
hefði haldið við heimilin. Fjenaður hefði án
efa fengið par allvíða hjörg í sumar í heima-
löndum og jafnvel stórgripir með pví að
hafa pá upp í heiðaflóum. J>ví álít jeg pað
liafa misráðið verið af hinum ágætu dngn-
aðarsömu lnimönnum Efradals, að flýa al-
gjörlega jarðirnar — heldur álít jeg að allir,
sem eigi urðu að vera yfir skepnunum í öðr-
um sveitum, hefði átt að vera lieima oggjöra
hvað menu gátu til að hreinsa túnin, hafa
svo útgjörðir í sumar, líkt og selfaiár, liey-
skap og svo fjenað og einhverja menn við
pað að vetri hjá peim góðu mönnum, sem
húsnæði og hjálp veittu pessu flóttaliði af
dalnum. En margt af fólkinu sýnist mjer
hefði átt að haida við lieimilin, einkum á
höfuðbólum sveitarinnar par sem tún voru
hest og hjarga sjer par hvað sem vinnandi
yrði.
Ef jarðirnar liggja í eyði petta ár og
öskuskeflið á túnunum, pá fúnar jarðvegnr-
inn undir, og verður hálfu verra að hafa
not jarðanna að ári, pó menn vilji pá fara
að hreinsa og byrja par búnað aptur, sem
jeg vona að efalaust komi fram að minnsta
kosti á sumum aðaljörðunum. J>ó heiða-
hýlin leggist í eyði um lengri tíma, pá er
Það minna tjón.
J>cgar menn hætta loksins að stríða
v*ð öskuna á túnunum, reyna menn par
kostur er á — margir eru pegar byrjaðir
Ijiir löngu — að leiða vatu á engjar til að
skola ösku af einstöku blettum og hjálpa
gi’óðrinum til að komast upp úr öskulaginu.
Deiglendai eða halfpu1:rar engjar og mýrar
eru ljótastar og eigi sjáanlegt' enn 'að gras
komist upp svo að par verði slegið neitt í
!

I

sumar. En 4 vel blautum mýrum og harð-
velli, sem rifið hefir vel af, sýnist vænta
megi slægjubletta, ef grasvaxtartíð helzt. |>ó
menn óttuðust hjer í vor, að hagar fengist
eigi upp handa hestum á kaupstaðarferðum
í sumar, pá vona jeg nú að pað rætist bet-
ur, og gróður komist upp úr öskunni hcst-
um til hjargar.
Og pað vona jeg Skaparinn gefi, að
cptir 1—3 ár verði flestar jarðir lijer hún-
ar að miklu leyti — nema Efradals jarðir
geta legið lengi í sárum — að ná sjer apt-
ur, og par að auki að allir liagar batni að
kostum af öslcuálaginu — pví pað liljóta að
vera í öskunni pau efni (svo sém brennt
■ kalk, gips og fl.) — er bæti jarðveginn hjá
okkur, sem víðast er oflilaðinn af járnleir —
og auki gróðrarmagnið. J>að sjáum við að
jökulvatnaleðjan gjörir, hvar sem hún kem-
ur á votlendi. í henni eru mörg lík efni
og í pessari hvítgráu vikurösku. Jeg trúi
pví alla tíð, að Drottinn láti afleiðingar pessa
óttalega öskufalls hærilegri verða en marg-
ir liafa lnigsað, ef eigi hætist annað nýtt
við hjer eptir. J>að er vitaskuld að fjenað-
urinn ldýtur að fækka stórkostlega á pessu
ári (auk pess sem á ýmsan hátt hefir fækk-
að nú í vor) hæði fyrir fóðurleysi í haust
og af tanna- og beinaveikindum, sem optast
koma í fjenað af jarðeldaösku. Eyrir petta
verða að koma hjer upp mikil hágindi í
mörgum sveitum á næsta og priðja ári. En
ef við leggjum fram vit og 'krapta, að verj-
ast peim og minnka pau með öllum leyfi-
legum hætti, svo Guð geti viljað lijálpa
okkur, pá kemur hjer enginn hungurdauði
og búnaðinn rjettir við aptur ánokkrumár-
um í bærilegu árferði, ef við getum í sum-
ar fengið liey (heima og hjá hjálparmönn-
um okkar) handa töluverðúm bústofni af
kúm og ám.
Yarir höfum við orðið pess hjernokkr-
um sinnum, síðan askan fjell hjer yfir okk-
ur, að eldgos hafa verið að koma upp, hæði
inn í Dyngjufj öllum og út á Mývatnsöræf-
um. En jeg liefi eigi getað náð afsjón eða
raun fullkominni vissu um pau, eða sett á
mig dagana, pá menn segjast hafa sjeð eða
orðið varir pessara eldgosa.
Eins og hjer um sveitir er nú eitt bezta
árferði á landi, svo er pað og á sjónum.
Hjer kom aflahlaup snemma í vor — mjög
víða í fjörðum varð mikil björg að pví —
svo hvarf sá fiskur. Nú er aptur kominn
hjer góður afli í mörgum fjörðunum, eink-
um utan til.
Viðbætir 19. júlí 1875.
Síðan jeg skrifaði fyrir 38 dögum um
útlitið hjer í öskusveitunum, hefir lítið bretyzt
og gróðri í úthögum minna farið fram en á
undan, pví hæði var lengi purr kalsa tíð
eptir rigninguna 22. maí og síðan sífelldir
purkar og stundum frost um nætur. Nú
meira en viku hafa verið miklir hitar, svo
hólatún eru farin að hrenna og öll jörð
of purr til pess að grasvöxtur aukist mikið.
Hörð tún eru pví varla sem hálfsprottin
og liýið upp úr öskunni á mýrlendi svo sem
engu pjettara en fyrir 5 vikum pó pað hafi
hækkað nokkuð.
I öskulausu eða öskulitlu sveitunum
pylcir of purrt og heldur lítið vaxið. J>ar
er hyrjað að slá og menn eru nú að streyma
úr öskusveitunum pangað, er menn eiga ein-
hverja hjargarvon, til að fá slægjubletti.
Gjöra menn sig út eins og í sel, par sem
heyað er, með kýr og liesta. J*eir sem
livergi fá enn pá neina .hjálp, eru sumir
byrjaðir að slá á túnunum pó lítið sje gras-
ið. J>að er harmkvælaverk, pví ekkert járn
bítur, nema fá ljáför í hrýnu. Líkt verður
á útengjablettum, er menn kynni að hæra.
Um einn mann veit jeg í næstu öskusveit
(á einni beztu mýrlendis engjajörð) sem bú-
inn var í gær að slá 6 daga hý upp úr
öskunni og hafði fengið 4 hagga alla vik-
una. Ef votviðri kæmi yrði bærilegra að
höggva í túnunum. J>á getur og enn pró-
ast grasið.
Málnyta af ám er víðast hvar í meðal
lagi og heldur kostagóð. Ivýr mjólk nærri
rneðal lagi víða og allar skepnur prífast.
J>að heíi jeg frjett með sanni af efra
Jökuldal, að par eru víðast komnir fjenað-
ar hagar og stórir blettir á túnunum, par
sem af hefir rifið (sumstaðar nærri hálf allt
að tveim priðjupörtum) eru sílgrænir orðnir
og nærri sláandi, eða velsláandi. Til fjalla
eru flóar enn lítið vaxnir, pví askan varn-
aði svo lengi snjónum að bráðna og víða
eru haugar af snjó enn undir öskunni. En
par sem fanð er að gróa á fjöllum og aska
hefir sokkið í bleytuflóa, sýnist líklegt að
dálítið megi heyja, pegar á sumar líður.
4. til 6. p. m, var Iijer hvass vestaiv
vindur, pá var hjer öskudymmviðri sem
grynnti sumstaðar skafla en reif sumstaðar
á, pá sýndist gisinn gróðrarhýungur gulna
eða skrælna upp.
Á kaupstaðarferðunum náðu hestar okk-
ar fylldum af gróðri, pegar nógu lengi var
legið yfir peim, 2 til 3 dægur í senn.
Hallormsstað 19. júlí 1875.
Sigurður Gunnarsson,
— í Norðanfara p. á, nr. 33—34—35—
36—37 og 38 stendur alllangt brjeffráhin-
uin alkunna J*orlaki frá Stórutjörnum, en
par sem brjef petta erymest lýsing af land-
kostum og atvinnuvegum yfirböfuð í Wis-
consín ríkinu, en pó einkum Shawano lijer-
aðinu, pá vil jeg, löndum mlnum til leið-
beiuingar, leyfa mjer að fara fáum orðum
um pað, í íullu trausti til pess, að hinn
heiðraði brjefhöf. reiðist mjer ekki.
Höf. brjefsins tclur pað hinn fyrsta
og hezta kost á Wiseonsin að pað sje gam-
alt ríki, en pað sannar einmitt, að pegar
sje búið að nema par bezta landið, og pá
ekki annað eptir en pað versta og ódýrasta;
enda er pað sennilegt að herra J>. og pcir
er með honum námu land, liafi fengið pað
ódýrt „og með góðum kjörum“, pví pví
lengur sem landið liggur óselt pví ódýrara
vérður pað; hitt er og víst. að enginn sein
orðinn er kunnugur í Bandaríkjunum og
hefir nokkur ráð, lætur sjer detta í liug að
kaupa land í Wisconsin. Hann reynir að
komast lengra vestur par sem hægt er að
fá langtum frjóvsamara land með eins góð-
um ef ekki hetri kostum. Annan kost á
"Wis. telur höf. storvötnin sem í pví og
kringum pað liggja, sem óneitanlega ljetta
mikið alla flutninga, en dæmi pað er hann
kemur fram með sannar alls ekkert í til-
liti til flutninga eptir vötnunum, pví verð
a kornvöru vestnr í ríkjunum fer eingöngu
eptir pví hvað fljótt liún selst austur i stór-
borgunum New York, Boston og Chicago,.
hvaðan mest flytzt af hcnni til Evrópu og
víðar. J>á er liinn 3. kostur ríkisins, sem
höf. telur, en pað er að par sje ekki engi-
sprettur, sem jeg kyfi mjer að segja ósatt,.
pví petta Iiálfa sumar, sem jeg dvaldi par,
sá jeg pær, en pá unnu pær ekkert tjón,
sem pær pó, að sögn margra, höfðu gjört
fyrir fáum árum. En setjmn nú að engi-
spretturnar sje ekki til mikils hnekkis í
Wis. pá er par pá einskonar hveitiormur
(chiiic hugs) sem opt hefir gjört par óxnet-
anlegan skaða bæði á hveiti og öðrum korn-
tegundum og pað á næstl. sumri; er undar-
legt að hrjefliöf. hefir ekki heyrt pessa get-
ið. Hinn 4. kostur Wis. sem höf. tilgrein-
ir er að par sjeu margir Norðmenn, og er
mjög vandasamt að dæma um hvort hetra
sje fyrir ísl. að sctjast að innanum Norð-