Norðanfari - 17.02.1876, Síða 3

tíö'k Tæru gjövð mundi mega ná viði með
sjiikið yœgari kjórum en nú viðgcngst, og
wil jeg stinga npp á pví, að fjelag sem til
g>ess væri stofnað keypti sjer skóg í Vestur-
ilieimi, og hjeldu par rnenn árlangt til að
vinna viðinn og koma honumtil sjáfar, gjörði
síðan út skip á vorum til að sækja timbrið,
og gæti pað máske verzláð um leið par vestra.
Ef petta væri á annað borð tiltækilegt, held
jeg pað mundi ávinna landinu betri og jafn-
vel ódýrri við en nú er vqI á. Annar veg-
ur væri sá til að ná góðum viðarkaupum,
að liin innlendu verzlunarfjelög vor, fyrir
millgöngu eínhverra góðra landa von-a, sem
til Vesturheims eru fiuttir, reyndu að kom-
ast í samninga við parlenda kaupmenn eða
skógaeigendur um viðarkaup og flutningá viði
liingað á hafnir. Væri máske talandi að i'á við-
inn fluttan á skipum peim, er gengju beint frá
Vesturheími liingað í peim erindum að sækja
fólk og fje. Jeg er eigi nógu kunnugur
verzlun og öðrum kringumstæðum er að
pessu lúta, tíl pess að jeg geti að svo stöddu
gjört áætlun yfir kosínaðinn við timhurkaup
>eptir pessum uppástungum. Vildi jeg aðeins
henda peim er betur vita til að skýra petta
•efni fyrir sjer og öðrurn, og skora jeg á pá
að skrifa um pað í blöðum vorum, einkum
hinum norðlenzku, pví á ivorðurlandi mun
.alvarlegur áhugi vaknaður fyrir pví, að lag-
færa ef unnt vœri trjáviðarkaupin.
'En páð er nnnað atriði or pessu máli
viðvíkur, er jeg sum leið vildi fara um fáum
orðum, og pað er pað, að hjer í landi er al-
mennt eytt mikið meiri viði til húsabygginga
•en pyrfti, ef nokkurt lag væri á byggingum
vorum. Víða eru liúsin svo rakasöm, að
pau standa ekki nema 10—20 ár, en rakinn
•orsakast eins og allir vita af pví, að efnið
í veggjunum er hlautt, pökin ónýt, húsin
niðurgrafin eða sljett við jörð og eigi opnuð
til purks á vorin, og svo af Öhentugri húsa-
skipun. Ef petta allt væri lagfært mundi
hús vor betur standa, eg jafnvel hálfu het-
ur enn nú. I öðru lagi væri mjög víða
hægt að byggja úr tómum steini, spöruðust
við pað undirviðir allir og piljur.
Sje nokkurstaðar í heimi pörf á að
vanda vel húsabyggingar, pá er pað á ís-
landi; par sem allan við parf að flytja úr
næstum 300 mílna fjarlægð, og pai' sem
er táknar vonina, en í hægri hendi heldux
liún á smiðahamri; hún er berhöfðuð og
snýr til suðurs.
|>annig stendur myndastytta pessi í liöf-
< uðbæ landsins, til fegurðar lionum, og sem
sameiningar hand milli íslendinga og Dana,
fyrir alda og óborna, |>að á eigi illa við
* um leið, að telja upp nokkur atriði úr æfi
Thorvaldsens, peim til kynningar á honum,
* er eigi hafa æfisögu hans við hendina, hin-
um er pað eigi ætlað.
Iíinn frægi myndasmiður Bertel (Al-
bert) Thorvaldsen, var fæddur í Raup-
mannahöfn 19. nóvember 17702. Eoreldr-
ar hans voru (jiottská.lk, J>orvalds son prests
að Miklabæ í Blönduhlíð i Skagafirði, og
Karen Grrönlund prests dóttir frá Jótlandi.
' Snemma har á pvi að Bertel var
imeigður til uppdráttar, sá faðir hans petta
hrátt pví hann var myndasmiður, og kom
Jíertel á ípróttaskólann er hann var 11
vetra. |>á hann vai’ húinn að vera 6 ár í
skólanum hafði hann tekið framförum öðr-
um fremur, og fjekk fyrir pær 1787 verð-
launapening' hinn minni, úr silfri. Tveim
áruni síðar 1789, öðlaðist Bertel verðlauna-
2) Eigi her mönnum saman um, hvert
Bertel sje fæddur í Kmh., á íslandi eður á
leiðinni milli landa.
ínonn fá eigi nema rándýrt úrkast úr viðn-
um eða pað, er áðrar pjóðir eigi vilja nýta.
Um petta efni óska jeg nð landar mhiir
hugsi vandlega, eg einkum peir er leggja
sig eptir liúsasmiðum eg bæjabyggingum, og
skýri síðan almenningi frá skoðunum sínum; |
ættu peir að gjöra nákvæmt yfirlit yfir j
kostnað við hyggingar úr ýmsu efni eg í
ýmsu formi, eptir heztu pekkingu og reynslu.
Jeg læt lijer p'á staðar nema að sinni, í
von um ;að pessi fáu orð mín vekji pá, sem
færir eru um að rita urn petta velferðarmál,
eg einkum pá er mátt og hæfilegleika hafa
til að sýna öðrum framkvæmdir sínar í pví
efni, til að henda ápað ótal marga er, betur
mætti fara eg menn hafa eigi reynt enn sem .
komið er.
Póstvæður. (Samtal).
(Pramli.). Bóndi: Jeg held önnur hafi
verið orsökin en pað, að pingmaðurinn hafi
ekki munað hvað talað var á pinginu.
Póstur: Hver pá? má.jeg spyrja?
Bóndi: Hins væri heldur til getandi, að
liann hafi ekki viljað segja pjer hvað par
fór fram, og láta pig svo hera pað út um
alla sveit, hæði í mig og aðra. J>ú veizt að
á alpingi er ekki talað neitt nema tém lög,
og á hina síðuna liefir mjer verið sagt, að
lögvitringar vildu ekki láta hafa lögin fyrir
'palladóma meðan ekki væri húið að slá í
pau hotninn.
Pöstur: Yarla pykir injer pétta líklegt,
pví pað vita allir að pingmaðurinn í pessu
kjördæmi er viðræðisbesti maður og góður
heim að sækja, enda got jeg ekki skilið í
pví, að hann álíti að álpingismálin sjeu nein
launungarmál, sem ekki megi allir vita. J>að
væri líka eins og pú sjerð, pvort á móti pví
mál- og fundafrelsi, sem konungurinn gaf í
fyrra á pjóðhátíðinni pegar frelsissólin upp-
rann íslendingum.
Bóndi! Já líklegt er nú pað í liið minnsta,
En við skulum nú ekki vera lengur að rann-
saka pað, hvers vegna pingmaðurinn hefir
ekki frætt pig neitt um pingmálin, við skul-
um láta okkur hægt partil blöðin koma og
fræða oss um pað. En, heyrðu mjer lax-
naaður, geturðu pá ekki sagt mjer neitt í
frjettum, ef ekki um annað, pá um frelsis-
peninginn meiri. 1791, tök hann til smíðis
pess, er ávann honum gullpeninginn minni,
og tveirn áruin síðar fjekk hann gullpen-
inginn meiri, og pá var honnm heitið fje
til að ferðast um önnur lönd í 3 vetur, en
ferð sú frestaðist um sinn, par til 20. ágúst
1796, að liann hðf ferð sína sjöveg til
Bómahorgar, og kom hann víða við á leið-
ínni pangað í Miðjarðarhafi, og kom loks
til Bóiuaborgar eptir langa og harða úti-
vist 8. dag marzmán. 1797, Tók hann peg-
ar að stunda íprótt sína af alefli og smíð-
aði líkneski Jasons (1800-1801), er hann
sótti gullreifið til Kollkis, eptir sögu grikkja?
er ávann honum heiður mikinn og álit og
frægð í Rómaborg og viðar, og varð nafn-
frægur sem páfinn sjálfur. fijörði hann
par ýmsar myndir, er póttu hera af öllum
myndum seinni tíma. Jafnan práði Bertel
föðurland sitt, og vildi vera hehnkominn,
voru 23 ár liðin frá pví er hann yfirgaf
pað, til pess er hann. sneri heim aptur, og
fór frá Rómaborg 14. júll 1819, og náði
Kaupmannahöfn 3. oktðber um haustið, ept-
ir 23 ára burrtuveru. Var honum tekið
með mestu viðhöfn og fagnaði.
Tök hann pegar til smíða, og smiðaði
par meðal annars, mynd Krists og postula
hans, einnig Jóhannes skírara, erhannhjelt
tölu á eyðimörku, og dáðust allir að smíð-
um pcssum. Eigi dvaldi hann lengi í Kmh.,
sólina islenzku, sem upprann í fyrra? Hva3
líður henni parna fyrir sunnan hjá höfðingj-
únura, jeg pyldst vita hún renni par fyrsfc
upp?
Fóstur: Jeg veit ekki eiginlega hvað pað
er, sem pú kallar frelsi, pað er að sönnu
mikið talað um pað bæði fyrir sunnan og
norðan, en livort pið skiljið pað rjett, eða
hvort allir prestarnir útskýra pað á sama
liátt, er jeg mjög óviss um. Jeg hef heyrt
pað haft eptir honum sjera jpórarni í Görð-
um í Lestrarbókinni, að hann segi, að frels-
ið sje par í innifalið, að maður megi gjöra
pað maður vilji,
Bóndi: Ekki líkar mjer sú útlistun, og
jeg lield pað væri heldur ekki hoilnæm
kenning ef margir tryðu pví, pví pá tel jeg
víst að margir vildu helzt kjósa pann kost-
inn, að hætta að leggja liart á sig og synja
sjer hæði um fæði og ldæði til að geta gold-
ið pessum góðu alpingismönnum og öðrum
köfðingjum, sein gjöra oss lítíð eða okkert
gagn.
Pöstur: Mjer líkar pað ekki heldur, pví
pá er jeg viss um að jeg missi póstlaunin,
ef sú kenning yrði -ofan á. En pess vegna
tek jeg pessa utlistun, að liún gæti pjenað
pví til sönnunar, að ýmsir prestar, og eins
kaunske prestarnii' okkar hvors um sig, geta
máske lagt í pað einhverja vitlausa pýðingu,
pví mjer finnst pað ganga eins fyrir pessum
blessuðum guðfræðingum, eins og J>rándur
í Grötu sagði um postulana, að peir licfðu
verið tðlf og haft sína kredduna hver.
Bóndi: f>að lítur út fyrir að pú sjert
ekki presta vinur.
Póstur: J>að er nú öðrunær, jeg gjelcl
svo skilvíslega sem auðið er hæði tíund til
prests og kyrkju og aukaverkatolla, en pað
víl jeg játa, að, ef efnhver gæti sannfært
mig um petta sem liaft er eptir sjera J>ór-
arni, pá lield jeg ljeti pað veTa.
Bóndi: Já svo er um pað! pað or pá af
ótta en ekki af elsku, og pyldr mjer pú ekki
vera frelsinu nær, meðan svo er. En heyrðu
mjer laxniaður, víltu nú ekki jeg reyni til
að útpýða pjer hvað petta frelsi er, sem við
erum nú um að tala, eptir pví sem prcstur-
inn minn hefir skýrt pað fyrir mjer.
Póstur: Jú heyra má jeg pað.
Bóndi: Hann segir að farsældin eða vel-
heldur sneri hann aptur til Rómaborgar,
eptir eigi fulla árs dvöl, pví liann átti ó-
lokið við ýmsar smíðar sínar; kom hann
á leið peirri við á ýmsum stöðum, svo
sem í Berlín höfuðstað Prússaveldis,
og tók konungur honurn með mestu virtum.
|»aðan hjelt hann til Postdamms, paðan
til Ðresden á Saxlandi, hvar hann dvaldi
í viku, síðan fðr hann til Warschau á
Pólínalandi, og par dvaldi hann nokkra
stund. Hittist pá §vo á, að Alcxandcr
Rússakeisari var par staddur, og vottaði
honum mestu sæmd og virðingu, gjörði Al-
hcrt höfuðmynd keisarans, og pág að smíða-
launum fingurgull sett gimsteinum, og að
skilnaði mynntist keisarinn við hann í faðmi
sjer. Viðar kom hann við á leiðinni ogall-
staðar voru sjniðar falaðar af lionum; nú
kom hann annað sinn til Rómaborgar og
til smíða sinna, og smíðaði par meðal ann-
ars risavaxna mynd af Píusi páfa VÍL, er
átti að standa sem heiðursvarði páfans i
Pjeturskirkju íRómaborg, Árið 1729, heim-
sótti Bertel Loðvík Bæjarakonung, pá
liann á leið sinni dvaldi í Rómaborg. Einn
dag hitti hann Bertel í smiðju sinni, og
krækti pá riddaranisti um háls honum og
mælti um leið: „Kappinn fær laun sín á
vigvellinum, en pjóðsmiðurinn í smiðju sinni“.
Ári sjðar ferðaðist Bertel til Múnken og
liitti liann konung. mætti par góðum fagn-