Norðanfari - 06.12.1876, Blaðsíða 2

— 118 —
fossagíljum umhverfis. t dölunum eru djúp
vötn. sem lána sinn myrk-blágrrena lit, bæði
af sinni dýpt og af hinum grænu og dimmu
runnum, sem skrýða hina brúnu fætur jökl-
anna með skjöldum og röndum. Við þessi
vötn liggja sel og ferjustaðir, svo ekki parf
maður að óttast fyrir að liggja úti, að eins
er um að gjöra að fara ofan af fjöllunum
í tæka tíð. Ofan af pessu fjalli, sem við
vorum á, urðum við að ganga örmjótt 200
faðma langt einstigi á milli tveggja vatna;
pað var svo tæpt, að ef fótur hefði skeikað,
pá var maður fallinn niður fyrir 2,000 feta
hengiflug. jpeir dönsku voru óvanir pvilík-
um ferðum, enda sögðu peir, að petta væri
peirra stærsta lífsæfintýri. Og á öðrufjalli,
4,500 feta, urðum við að liggja uti um nótt,
pví pað var orðið svo dimmt um kveldið, að
ekki var reynandi að ganga ofan hið tæpa
einstigi með 1000 feta hengiflug og vatn
fyrir neðan, en 2,000 feta lausaskriðubjörg
fyrir ofan sig. f>ar lágum við á lyngi og
eini á klettastalli. Nóttin var fögur en köld,
náttúran blíð og stn'ð. Hinir príhöfðuðu
pussar bljesu svo grimmt á oss, að vjer urð-
um að fá hinar fögru og blíðu jötunheims-
rösir og runna, til að láta lif sitt fyrir oss.
Vjer rifum upp ljmgið og eininn og brend-
um stórt bál til að orna oss við og fæla
burt grimmdaranda jötnanna. Um morgun-
inn fórum við ofan, og petta var nú, eins
og þeir dönsku sögðu, pað æfintýrlega við
ferð vora. Svo skildum við, og jeg og tveir
danskir hafa síðan verið samferða til |>ránd-
heims. í ftaumdölum brunar náttúran fram
voldugri og margbreyttri dýrð. Raumdal-
irnir eru, pegar niður í pá kemur, harla
djúpir og pröngir; fjöllin snarbrött með
feykikáum tindum, sem gnæfa svo hátt til
himins að sjónarhringurinn sýnist að eins
sem örmjó rönd eða sem aflöng vogskorin
ey. Fossarnir eru jafnháir fjöllunum; par
sem peir eru nógu vatnsmiklir, par geta þéir
öruggt framhaldið sörnu hetjuferð frá tindi
niður á láglendi; en par sem þeir eru vatns-
litlir, þar deyja peir á miðri ferð, og neðst
eru peir pví að eins sem dauf gufa, sem
fellur í svo máttlausum dropum hjer og
hvar á björgin. Svo skín sólin á þau, pá
Ijóma pau eins og alskrýdd glæstum perlu-
röðum. Bergmálið er hátt og tignarlegt.
Til Jrándlieims.
30. september komum við í land í Nor-
egs gamla höfuðstað Niðarós. J>að var fyrir
mig sem íslending alvarleg stund. Að minn-
ast á hina frægu fornöld vora, þegar ís-
en allar aðrar konur — skoðið nú til, petta
var fyrsta skrúfan.
Siðan er pað alltítt að skrúfur sjeu
gjörðar og er pað engin nýlunda lengur,
pess vegna er jeg lesarar góðir, hálfhrædd-
ur við að biðja ykkur, að koma með mjer
til Kristjánssunds og sjá par dálitla skrúfu.
Stórkaupmaður Dall, sem bjó í einu
af hinum reisulegustu húsum i Kristjáns-
sundi var ríkur mjög. Hann átti góða
konu og eina dóttur fríða sýnum. J>au lifðu
í bezta yfirlæti, ekkert bar til tíðinda og
mæðgurnar sættu sig mjög vel við pað, að
kaupmaður rjeði öllu í húsinu. Hildur dótt-
ir hans var nýlega föstnuð efnilegum manni,
Brún, eiganda stórrar verksmiðju; kaup-
maður trejsti mikið á hann, enda hafði
hann sjálfur kosið mann penna handa dótt-
ur sinni, og hún fúslega látið föður sinn
ráða pví.
Hildur var fríð og elskuverð stúlka,
gáfuð vel og blíðlynd. Hún elskaði ekki
einungis unnusta sinn, heldur líka vinstúlk-
ur sínar, Sofíu Hoffmann og Elínu Norð-
ström. J>essar þrjár stúlkur voru optast
lendingar sendu sínar ungu hetjur til Nor-
egs voldugu konunga, sem ljetu pær sýna
sínar fjölbreyttu og fögru íþróttir, og komu
svo aptur með sæmd og sigri til Islands —
að sjá nú í þeirra stað einn auman og fá-
tækan smaladreng — já, pað var sorgarský,
pó með vonarstjörnu í. Af pessu hef jeg
dregið samlíking um land vort, og betra er
víst, að land vort er ungur og fátækur
smaladrengur eða stúlka, pað getur pó orð-
ið mikill maður af ungu barni, en af gam-
alli kerlingu verður ekkert meir, pó sumir
sjeu svo kurteysir að jafna pjóð vorri við
pvilíkt(!!). Svo var jeg að eins eina nótt
í J>rándheimi, og paðan ferðaðist jeg aptur
til Stiklastaða, par sá jeg bautastein Olafs
hins lielga. J>aðan fór jeg til Frosta, par
sem hið fræga lagaþíng var í gamladaga.
Svo ferðaðist jeg hjer og hvar lcringum
J>rándheimsfjörðinn. J>ar er fagurt lands-
lag; skógur og akrar liggja í röðum eptir
breiðum og háum hólum og mátulega djúp-
um dældum. J>ar við liinar breiðu og jöfnu
götur eru fagrar húsaraðír með rauðum pök-
um, og við hvern bæ eru Jprændalög ein-
hverjar hinar fegurstu og ríkustu byggðir
Noregs; pær liggja 2 til 19 milur fyrir norð-
an Niðarós. 1 Niðarós kom jeg aptur pann
.......Staðurinn, sem hefir 20,000 innbúa,
líggur á breiðu árnesi við J>rándheimsfjprð.
Fegurst útsjón lxjeðan en mót norðri: opinn
fjörður og brúnblá skógfjöll í fjarska, akrar
og engjar umgirtar skógarröndum í nánd.
Hjer er liin garnla og nafnfræga Ólafskirkja,
en nú er hún mjög fallin, og er nú byrjað
að laga hana.
Hjer í staðnum hitti jeg eins og annar-
staðar bezta fólk, nefnilega O. J. Höyem,
sem hefir slcrifað kvæðið til Islands á pjóð-
hátíðinni, prestinn Fr. Yexelsen og fleiri.
Með hjálp peirra stefndi jeg til fundar með
auglýsing í blöðunum um, að jeg vildi halda
4 fyrirlestra um ísland. Jeg fjekk stóran
og fagran skólasal, og talaði 4 kvöld hvað
eptir annað. Inngangspeningar voru 8 slc.
á mann; salurinn var troðfullur, óg margir
gengu burt, pví þeir komust ekki inn. Fyrsta
kvöldið talaði jeg um íslands náttúru og
atvinnuvegi. Annað kvöldið íslands pjóðlíf
og siði yfir höfuð, J>riðja kvöldið íslands
bókmenntir og þjóðhátíð. Fjórða kvöldið
skáld Kristján Jónsson og Jón Ólafsson
Alaskafara og fleiri menn, sem lifa í núöld,
og seinast talaði jeg um hið unga ísland,
sagði jeg að menn mættu ekki halda að pjóð
vor væri útlifuð, heldur mundi hún með
Giuðs hjálp verða ung og öflug á ný. Sein-
kallaðar prenningin, og par sem ein peirra
var, pangað komu og hinar. J>að ber opt
við að ungar ótrúlofaðar stúlkur eru vin-
konur, en ef einhver þeirra lofast pá minnk-
ar hin fyrri vinátta, en það fór ekki svo
með þessar tryggu vinstúlkur, sem þó voru
allar komnar að pví að giptast. Sofía var
trúlofuð Eiríkson hermanni og Ella, Hólm-
garði sjálfseignarbónda, og pó mannsefni
peirra væru mjög ólík, gat pað samt ekki
raskað vináttu þeirra.
Móðir Hildar átti ferð til J>rándheims
og pessar prjár vinkonur fylgdu henni fram
á skipið, sem hún ætlaði með; skyldu pær
allar dvelja hjá Dal stórkaupmanni, meðan
kona hans væri burtu, til þess að Hildi
dóttur hans leiddist ekki. Meiri hluta dags-
ins var kaupmaður á skrifstofunni svo hin-
ar ungu stúlkur voru algjörlega sínir eigin
húsbændur, og var ýmist að pær voru að
útsauma eða gengu sjer til skemmtunar og
ræddu um ýmislegt, en um síðir leiddist
þeim petta, pær fóru að hugsa um að bæta
stöðu konunnar, og útvega henni meíra
frelsi.
ast framflutti jeg söng minn til Noregs:
„Yor Moer stár under Issens Tag“. J>á
stje O. J. Höyem í ræðustólinn og hjelt
ræðu um ísland. Hann sagði, að nú hefðu
menn fengið góða og sanna útmálun urn
Island og bað menn að minnast á bræður
sína, „som liva ved Isen pá den eldfulle
Öy“. Hann bað menn að minnast, að nú
liefir hinn gamli Noregs höfuðstaður fengið
góða bræðragáfu, nefnilega hinn unga gáfu-
mann G-uðmund Hjaltason, sem væri eins
og náfn hans pýðir, „Gruðs gjöf og hetjanna
son“, og sem bar Noreg kveðju frá jöklum,
hraunum, fossum, og umfram allt frá pjóð,
bændum, skáldum eg sögumönnum íslands.
Hann sagði, að pað væri gleði að heyra
hversu íslendingar hafa varðveitt mál, sögu
og pjóðerni sitt, á meðan Norðmenn svo
sorglega hafa tapað sínu. Hann pakkaði
með fögrum sæmdarorðum, að jeg kom hing-
að til að tala um ísland, og óskaði að jeg
vildi bera öllum íslendingum innilega vinar-
kveðju Norðmanna. Svo endaði hann og
söng söng pann, sem hann orti til íslands:
„Du íslenzke Folk pá di eldfulli Óy“! —
Svo endaði ræðan og allir reistu sig upp
með fagnaðarópi og lófaklappi, og gengu
svo út* 1.
Kæru landar!
J>að er nú allareiðu líðið eitt ár síðan
jeg fyrst stje fæti á bræðraland yðar, og
pað ár hefir verið hið mesta gleði-ár fyrir
mjer, ekki svo mjög af pvi, að jeg sjálfur
hefi notið láns og vináttu hvar sem jeg hef
farið, heldur af pví, að jeg hefi fundið að
peir Norðmenn, sem jeg hef pekkt, hafa
fasta og innilega vináttu til yðar, og sjer í
lagi pjóðháskóla- og málvinir1 í Noregi, og
1) Jeg varð þess var, að allir heyrðu með
innjlegri gleði pað sem jeg talaði um ísland.
Hvert kvöld var nærri hið sama fólk, og
þegar jeg endaði ræður mínar, pá klöppuðu
allir lófum af gleði, og margir af staðarbú-
um gjörðu mjer heimboð. I blöðum hjer
hefir líka verið skrifað lofsorð um fyrir-
lestra mina.
1) Málvinir, er flokkur sá, sem nú er að
berjast fyrir að koma upp hinu nýnorska
máli og bæta pað. Hann elskar þjóðerni
og mál vort, pví par í sjer hann, að hann
hefir traustan bakjarl, pví nýnorska og ís-
lenzka eru harla lík mál; og, pað er sorg-
legt, að Norðmenn skuli hafa misst svo
hraparlega mál sitt. J>eir skrifa flestir
dönsku, sem hinn norski almúgi lítið skilur.
Elína sat með handrit á slcauti sínu
og las fyrir Hildi og Sofíu, sem sátu rjett
hjá henni og hlustuðu á með athygli. J>að
var auðsjeð á peim að pær áttu von á miklu
og Elín byrjaði nú að lesa: „J>egar Gruð
skapaði manninn og konuna, gjörði hann
pau að sálunni til alveg jöfn, maðurinn
hafði krapta líkamans fram yfir og í stað
þeirra gaf hann kónunni hjartað.............
„Gróða mín“ greip Hildur fram í lesturinn,
„þú vilt pó ekki segja, að karlmaðurinn sje
hjartalaus; við getum ekki neitað að hann
hafi hjarta, pví ef við gjörum pað, egnum
við alla karlmenn á móti okkur“. „Hafðu
polinmæði11 mælti Elín, „jeg er strax búin,
jeg skal ekkert lasta karlmennina, jeg skal
hvorki vera með eða mót“. Síðan lijelt hún
áfram að lesa:
„Til pess að konan hefði eitthvað sem
svaraði til krapta mannsins, var henni gefið
viðkvæmt og ástfullt hjarta, sem útvegaði
henni siðferðislegt vald og kastaði skugga á
krapta mannsins. Maðurínn sá að þessir
yfirburðir [konunnar, voru hættulegir fyrir
hann; leiddi pað til þess, að hið fyrsta sera