Norðanfari - 21.12.1876, Síða 1

Sendur kaupendum lijer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstök nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
Augíýsingar eru teknar i lilað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
16. ár.
Til kaupenda ííordanfara.
hiú eru liðin tæp 15 ár, síðan Norðanf.
byrjaði að heimsækja yður, kæru landar!
og pó ofúrlítið vantaði nú upp á síðasta
árið, að tímalengdinni til, höfum vjer eigi
frestað, að láta hann koma albúinn, frá
vorri hendi. — Mönnum er nú kunnugt,
hvernig piltur þessi (þ. e. Nf.) er að sjer,
i blaðalegu tilliti, og vonum vjer, að þó
hann sje eigi sterkur í grískum eður lat-
neskum fræðum, hafi hann að nokkru leyti
samsvarað pörfum tímans. — Norðanfari
íeggur pví hughraustur upp hið sextðnda
sinn, á fund yðar kæru landar! (án tillits
til pess, livort nýár er komið eður eigi), í
von um að pjer tjáið honum heimila gisting,
eitt árið enn. — J>að er nú líka í ráði, að
Nf., sem nú má heita orðin fullorðin, komi
ef til vill út jafnörara en áður, pó án pess
að kaupendum verði pað til stórra útgjalda,
fram yfir pað sem im er. — jpessi ráða-
pjörð er að noldcru, vegna pess, að einn af
frændum N f. hefir lýst pví, að hann af
ásettu ráði hafi farið hægt, að heimsækja
yður landar góðir, næstliðinn heyskapartíma;
pykjumst vjer vita að hann muni halda
peirri stefnu framvegis. En með pví vjer
getum eigi verið peirri álykt samdóma, að
blöð sjeu eigi jafnpörf á sumrum sem vetr-
um, pá höfum vjer eigi slíkt til fyrirmynd-
ar, og látum oss engu skipta livað önnur
blöð gjöra í pví efni. — |>ess má og lijer
geta, að oss er jafndýrt að senda blöð
sumar sem vetur, nema ef einhver sjerstök
heppni er með, sem sjaldan að undanförnu
liefir verið til að gjöra orð á.
Að endingu pökkum vjer öllum hinum
heiðruðu útsölumönnum og kaupendum blaðs-
ins, fyrir umönnun alla og greiðvikni pví
og oss til handa. Sjerstaklega pökkum vjer
hinum veglyndu mentamönnum, er hafa
sent oss ritgjörðir, fyrir elju peírra og
fyrirhöfn í vorar og blaðsins þarfir, og
óskum að þeir gjöri pað eigi síður framvegis.
Að lyktum óskum vjer svo öllum íslend-
ingum af heilum hug. gleðilegra jóla og
nýárs, og gleðilegs og farsæls árs, í andleg-
um og líkamlegum efnum.
Brjef um alpingisinál.
J>etta blessað sumar er nú liðið, sem
verið hefir eitt hið veðursælasta og hagstæð-
asta af þeim sem vjer munum eptir, og vet-
urinn genginn í garð, en hann er, eins og
vjer vitum, undirbúningstími undir næsta
sumar. Á komanda sumri verður nú al-
pingi haldið, hið annað löggjafarping á þess-
ari nýju frelsisöld ættjarðar vorrar, er upp
rann fyrir tveim árum, pegar konungur vor
heimsótti oss „með frelsisskrá í föðurhendi“,
eins og eitt af skáldum vorum kemst að
orði. J>að er líklegt, að allir þeir, sem hafa
vakandi auga á málefnum þjóðfjelagsins, noti
pennan vetur til þess að búa pau mál til
alþingis, er peir hyggja mesta þörf vera á
að bæta í löggjöf landsins, pjóðinni til heilla.
Ilinn beinasti vegur til pess er sá, að menn
riti með röksemd og sanngirni í blöðin um
pessi mál, beri þar fyrst fram tillögur sín-
ar, skýri frá ástæðum sínum og reyni með
stillingu að sampýða hinar ýmislegu skoð-
anir. Prentsmiðjur og blöð gjöra pjóðinni
Akureyri, 21. deseinber 1876.
mögulegt að eiga einskonar ævarandi
p i n g til að ræða málefni sín, og hver einn
sem vill og hefir nokkra hæfilegleika getur
tekið pátt í pessu þinghaldi.
Yeturinn á undan löggjafarpinginu nýja
1875, gerðu blöðin mjög lítið til að undir-
búa og skýra pau mál, er par skyldi ræða,
og meðan pingið stóð máttti svo heita, að
blöðin í höfuðstaðnum pegðu um pingmálin,
pó pau teldu upp nokkur mál og segðu frá
liverjir hefðu verið kosnir í nefndir í nokkr-
um peirra. þingið vantaði pannig að miltlu
leyti pann nauðsynlega undirbúning, að heyra
hinar ýmislegu skoðanir landsmanna um mál-
in og ástæður pær, er þessar skoðanir áttu
við að styojast. Aptur á næstliðnum vetri,
þegar pingið var um garð gengið og búið
að ráða fram úr málunum eins og pví varð
auðið, var talsvert skrifað í blöðunum um
aðgjörðir pess, og eins og lög gera ráð fyr-
ir, meira til að lasta pær en lofa. |>essi
aðferð virðist mjer líklegri til pess að leiða
til ills en til góðs. Betur ætla jeg pað mundi
gefast, að undirbúa pingmálin sem allra bezt
fyx-irfram í ræðurn og riturn, en nöldra síð-
an minna um málalokin. Jeg get að vísu
ekki álitið pað neitt illa til fallið, að fundið
sje að gjörðum alþingis, fremur en annara,
pegar það er gjört sanngjarnlega og með
góðum ástæðum, en illa kann jeg við pá
skoðun, sem mjer hehr virzt bóla á, að á-'
líta pingið og pjóðina eins og hvað öðru
gagnstætt. |>ingið er ekkert annað en pjóðin
í smæri’i stíl eða minni útgáfu, ef jeg má
svo að oi-ði kveða; vilji pingsins hlýtur að
vera vilji pjóðarinnar, þegar pjóðin hefir
kosið pingmennina af frjálsum vilja, og vei’k
pingsins eru verk pjóðarinnar. J>að er pjóð-
in sjálf, sem kýs pingmennina úr sínum
flokki, og ef hún er ekki sofandi og vilja-
laus, pá kýs liún sjálfsagt pá, sem vilja það
sem hún sjálf vill, pað er að segja meiri
hluti liennar, pví um einn sjálfsagðan og
sameiginlegan vilja allra er ekki að tala.
J>að eru allar líkur til, að þingmennirnir
verði svipaðir kjósendunum; ef meiri hlutí
kjósendanna eru hyggnir menn, þá má telja
það víst, að þeir kjósi hyggin mann fyrir
pingmann sinn-, en sje meiri hluti kjósend-
anna heimskingjar, pá er við pví að búast,
að þeir kjósi heimskingja fyrir pingmann.
J>etta er með öllu eðlilegt; trjeð getur ekki
borið ávextí nema af sömu tegund eins og
pað er sjálft, og pjóðm er hjer trjeð, cn ping-
mennirnir ávextirnir.
J>að eru mörg og þar á meðal ýms
harla mei’kileg mál, sem líkindi eru til að
komi til umi’æðu á alþingi í sumar komanda.
Pyrst tel jeg skólamálið, málið um mennt-
unina í landinu. Jpetta mál liefir nú verið
undii’búið í nefnd, sem stjói’nin hefir sett
eptir tillögum alpingis; en ókunnugt er pað
enn, hvað nefnd pessi liefir lagt til málsins,
og pví frernur er pað liuhð, hvað stjórnin
gerir við tillögur nefndarinnar og hvernig
pað lagafrumvarp eða pau lagafrumvöi’p
kunna að verða, sem hún líklega leggur
fyrir næsta alþing um petta efni. í nefnd-
inni liefir sjálfsagt verið rætt um menntun
allra stjetta í landinu, ekki einungis um
menntun peirra, sem ætla að gjörast hæfir
til að verða embættismenn, heldur engu síð-
ur um menntun alpýðunnai’. En pó petta
sje nú allt hulinn helgidómur, pá ætti pað
Nr. 1—2.
ekki að aptra blaðamönnunum og öðruvn
góðum mönnum frá að hugleiða og láta í
. ]jös álit sitt um þetta mikilsvarðanda mál,
sem vel mætti kalla vort andlega fjárliags-
mál.
þeir sem um menntunarmál landsins
vilja hugsa, ræða eða rita, lxefðu sjálfsagt
haft mjög mikinn stuðniug af pví, ef álit
skólamálsnefndarinnar hefði verið birt á
prenti. I nefndina voru kosnir peir rnenn,
sem stjórn vor áleit að bezt skyn bæri á
pet-ta mál, og það er einhver liin fyrsta
skylda og par að auki mesta nauðsyn stjórn-
arinnar í hverju landi sem vera skal, að
pekkja sem bezt pá krapta, sem hún er
kölluð til að samlaga og leiða að einu tak-
marki, en pað er velferð þjóðfjelagsíns. Yjer
verðum því að álíta það mjög líklegt, að
pessir 5 menn, sem stjórnin kaus í skóla-
málsnefndina, liafi að minnsta kosti verið
einhverjir hinir allra færustu af þeim, sem
völ var á í landinu til að fjalla um petta
mál. þessum góðu mönnum var lagt nokk-
urt fje til pess að þeir gætu varið talsverð-
um tíma til að rannsaka málið og hera sig
saman um pað. Skólamálsuefndin liefir pvi
haft langt um betra tækifæri til að afla sjer
yfirlits yfir menntunarmál landsins, lieldur
en nokkur einstakur maður getui’, og hún
liefir staðið margfalt betur að vígi en nokk-
ur annar getur staðið, til pess að semja
góðar tillögur urn skipun skólanna í land-
inu. |>að getur pess vegna varla hjá því
farið, að álit nefndarinnar, er hún hefir nú
samið, sje mjög leiðbeinandi fyrir alla þá,
er vilja og purfa að lxugleiða petta mikils-
varðanda mál, og öllum hlýtur að liggja í
augum uppi hve gott pað væri, að get-a feng-
ið nefndarálitið fyrir leiðarljós við íhugun
málsins. þessvegna pykir mjer pað ótrúlegt,
að stjórn vor sje eigi fús á að bregða pessu
ljósi upp hið allra skjótasta, pví pað er í
sannleika ekki kveikt til að lýsa stjórninni
einni, lieldur öllu landinu og öllum pess
börnum, hvort sem pau eru í stjórninni eða
utan við hana1.
En skyldi pað nú engu að síður eiga
sjer stað, sem jeg hef lieyrt einstaka menn
geta til, að stjórnin pættist ein eiga að hafa
not af pessu ljósi, og hún væri ekki svo
greiðasöm, að vilja lofa öðrum út í frá að
njóta af því neinnar skímu í vetur, pá höf-
um vjer í bráðina engin önnur ráð, en lofa
stjórninni að fara sinua ferða og óska lienni,
að nefndarálitið verði sem skærast Ijós á
liennar vegum og lampi hennar fóta. En
aptur verðum vjer pá að reynatil að bjaiga
oss á annan hátt, og kveikja pa hver á sínu
skari til pess að skoða petta mál frá sem
flestum hliðum, eins vel og \íer eigum
kost á* *.
það hljóta allir að von minni að vera
á einu máli um pað, að menntunin í land-
inu sje pað málefni, sem einna mest ríður á
að gefa gaum og sjá um að eflist og aukist
1) þetta sem hjer er sagt um skólamáls-
nefndina, á einnig í alla staði við um skatta-
málsnefndina og búnaðarlaganefndina.
*) Með póstinum, sem nú kom frjettist,
að stjórnin ætli pó að láta prenta álits-
skjöl nefndarinnar og bætir pað nokkuð úr
skák, pó seint verði.