Norðanfari - 07.03.1877, Page 2

-34 —
eptir Pjetur Guðjohnsen. 1861. 37) íslenzk-
ar þjóðsögur og æfintýri, II. bindi. 1862—
1865. 38) Veraldarsa.gan eptir Pál Melsteð,
i 5 heptum. 1864—1876. 39) jpýðing brjefa
Hórazar, 1. hepti, 1864. 40) Skýring hinna
ahnennu málfræðislegu hugmynda, eptir
Halldór Kr. Friðriksson. 1865. 41) Tölvísi
eptir Björn Gunnlögsson. 1865. 42) Nokk-
ar blöð úr Hauksbók og brot úr Guðbrand-
ar sögu. 1865. 43) Minningarrit hins is-
lenzka bókmenntafjelags, fimmtíu ára skýrsla
frá 1816—1866. 1867. 44) Einföld land-
mæling eptir Björn Gunnlögsson. 1868. 45)
Skýrsla um forngripasafnið í Reykjavík, I.—
II. 1868—1874. 46) Prestatal og prófasta
á íslandi. 1869. 47) Skýrsla um handrita-
sain Jiins íslenzka bókmenntafjelags. 1869.
48) Kvæði eptir Jón Thoroddsen, með mynd.
1871. 49) TTm framfarir íslands eptir Ein-
ar Ásmundsson (verðlaijnarit). 1871. 50)
Kennslubók í goðafræði Grikkja og Róm-
verja eptir H. Stoll, með myndum. 1872—-
1873. 51) Frjettir frá íslandi 1871—1875,
eptir Valdimar Briem. 1873—1876. 52)
Maður og kona, eptir Jón Thoroddsen.
1876. 53) Skýrslur og reikningar bók-
menntafjelagsins, sem pað gefur út ókcypis
með Skírni. J>ar í er jafnan bókaskrá yfir
hinar helztu bækur, sem koma út á ári
hverju á íslandi, í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð og öðrum löndum að pví er snertir
ísland eða íslenzkar bókmenntir.
(Framhald síðar).
Stutt athugasemd
á hrærandi k y n b æ t u r.
J>að er engum vafa undirorpið, að kyn-
foætur, ásamt með góðri og skynsamlegri
meðferð og liirðingu fjenaðarins, launa bet-
og fijótara fyrirhöfn pá og kostnað, sem til
þeirra er varið, en flest annað er tii búnaðar-
legra framfara heyrir. En hvað kemur pá
til að meiri hluti bænda er enn í dag mjög
svo hirðulaus í þessari grein? Hvað kemur
til að fjöldamargir eiga enn ullarlítið, rírt
og veikbyggt sauðfje, ljelegar og langstæðar
kýr, horsöm og próttlítil hross? Án efa
veldur pví að miklu leyti það, livað fjarska
erfitt oss veitir að vakna til að hrista af
oss hlekki vanans, enda vilja og torfærurn-
ar verða ærið margar á vegi framfaranna.
Að bæta kyn sauðfjársins og hirða það
vel, er og að vísu allmildð vandaverk og
ekki svo auðlært, enda höfum vjer og harla
lítið af góðum ritgjörðum um pað efni.
Hafa pví fjármenn vorir orðið að afla sjer
pekkingar pví nær eingöngu af sinni eigin
reynslu og eptirtekt, en í peim skóla eru
margir harla seinir að læra. |>að væri pví
sannarlega mikilla pakka vert, ef hinir
góðu fjármenn vorir. vildu í blöðunum gefa
oss, sem miður kunnum bendingar og ráð-
leggingar, viðvíkjandi fjárræktinni. Mundi
pað geta orðið að góðu gagni, pví margir
eru nú farnir að vilja taka sjer fram bæði
í pessu og öðru; en þekkinguna vantar.
Kúa-kynið mætti sjálfsagt bæta að
miklum mun, og pað án mikillar fyrirhafnar.
]pað er að mestu leyti undir nauteigendum
komið, að peir velji nautin af góðu kyni,
pví að- jafnan er hverjum einstökum bónda
innanhandar að velja kvigukálfa til lífs
undan beztu mjólkurkúnum, ef ekki sínum,
pá sveitunga sinna, ef hann að eins hefir
komið auga á hinn mikla ágóða, er kyn-
bæturnar gefa í aðrahönd. |>að er svo
auðvelt að bæta kúakynið, af pvi par parf
ekki að hugsa um annað en að m j ó 1 k i n
sje sem mest og bezt í samanburði við fóð-
ur pað er kýrin þarf. Jeg segi mest og
b e z t, pví að síðan menn tóku að atliuga
gæði mjólkurinnar, hafa menn tekið eptir
pví, að stóru munar hvað betri og smjör-
meiri mjólkin er í einni kúnni en annari,
pótt báðar hafi sama viðurgjörning.
J>á má og öllum vera ljóst, hvílíkur
hagnaður væri að vanda meira kynferði og
meðferð hrossanna en hingað til hefir gjört
verið. Allir vita hvaða fjarska munur er
á hrossum vorum og pað pegar í uppvextin-
um, par sem sum eru orðin næstum pví
fullkomin að vexti og dugnaði 3—4 ára
gömul, en önnur verða ekki tamin fyr en
pau eru orðin 5—6 vetra, og verða pó, ef
til vill, langtum ónýtari alla sína æfi, bæði
til brúkunar og útigangs á vetrum en liin
fyrtöldu; enda fer og söluverð peirra meira
eptir vænleik en aldri. þannig hafa Eng-
lendingar nú fyrirfarandi ár, einatt borgað
eins vel eða betur væn og vöxtuleg tryppi
2 og 3 vetra en fullorðin hross, og geta
allir sjeð hvaða hagur pað er fyrir seljand-
ann, að geta sem fyrst komið peim í gott
verð. jpá væri pað og ekki smávegis hagn-
aður fyrir bændur að geta liaft á boðangi
góða reiöhesta, sem nú eru komnir í svo
afar hátt verð, 2—3 liundruð króna og
jafnvel meira, og eru pó orðnir næstum
ófáanlegir pó petta háa verð sje í boði.
En hver ráð eru nú til að bæta hrossakyn-
ið? J>að er nú þrautin pyngri að svara
pví. Hitt er auðvitað að pað getur með
engu móti orðið á meðan menn hafa það
mílur frá jökli til byggða; en breiddin er
6 til 8 mílur hið efra, milli J>jórsár og
Hvítárvatns, mjókkar óðum pá suður dreg-
ur. A þessum óbyggðum eru víða hagar,
helzt í nánd við aðal-árnar og hjá sumum
þveránum. Eru mjer kunnugir flestir pess-
ir hagar suðaustan megin og eiga peir
mörg nöfn. TTm hagana hinu megin veit
jeg að eins af eptir spurn. Engin fjöll eða
stórgjörðar liæðir eru á þcssum afrjettum,
fyrr en uppkemur undir jökulinn. J>ar er
klasi af tindafjöllum, er Kerlingafjöll heita.
Má vel ráða af útliti peirra, að pau eru
lcomin upp af umbrotum jarðelda. J>ó ætla
jeg, að engin eldhraun sjeu kringum þau.
En norðvestur af peim upp undir jöklinum
liefir mjer verið sagt, að væri brunahraun,
ferlega ljótt. Grjót á pessum öræfum er
mest blágrýti og harður sandsteinn.
Fyrir sunnan Kjöl er vítt öræfasvif
niður á móts við Hvítárvatn. J>ar hefir mjer
verið sagt, að væri ferlega Ijótt og hrjóst-
ugt af hrauna- og urðá-dyngjum, gljúfrum
og giljum og hagar svo sem engir fyrir of-
an vatn. !
5. Óbyggðir vestur frá Hvítá til Kalda-
dals-vegar.
Iíjer má heita láglent. en bæði sendið
og hraunótt. Hjer er örskammt til byggða
frá jökli. Hann nefnist par Skjaldbreiðar-
jökull, að suðvestan, en Bláfellsjökull að
suðaustan. J>ar er IJagafell kallað sunnan
í jökulbrúninni og er Hagavatn par neðan-
undir. Fellur kvisl úr pví suður í Tungna-
fijót. Hjer liggur jökullinn nærri ailstaðar
niður á jöfnu. Eru að eins að sjá hallandi
hæða-öldur, suður frá honum, niður á sanda.
Frá jöklinum til byggðar, sem næst er
— en pað er í Haukadal — er varla yfir
2 mílur. En til Jdngvallasveitar er frá
jöklinum suðvestan til yfir 3 milur. Með-
fram jökiinum mun vera frá Hvítárvatni
til Kaldadals, 6 tíl 7 mílur. Suðvestan í
jökli pessum var forðum J>órisdalur, inn
milli jökulfjalla, par var Grettir sterki eitt
sinn, og bendir sagan til hvar dalurinn var.
J>ó fann enginn dalinn á seinni tímum með
vissu, svo sögur fari -af, fyrr en Björn
Gunnlögsson landmælinga-meistari og var
pá dalurin nærri fullur orðinn af jökli.
háttalag, að láta folana ganga óvanaða saman
við hryssurnar pangað til peir eru orðnir
3 og 4 ára, hvort sem þeir eru efnilegir eða
afstirmi. En mundi það nú ekki vera
ráð, að gelda öll þau liestfolöld, sem menn
ætla ekki að liafa til undaneldis? J>að
held jeg víst. Að minnsta kosti hefi jeg
heyrt hestamenn segja að peir hestar, sem
vanaðir eru á fyrsta ári, sje engu síður þoln-
ir og duglegir til brúkunar en hinir, sem
'eldri eru vanaðir
Grein sú, er Norðanfari liafði meðferð-
is í fyrravetur (21. jan.) „u m k y n b æ t-
u r“, er að mörgu leyti góð og eptirtektaverð,
og ættu menn ekki að láta slíkar bending-
ar eins og vind um eyrun pjóta. í grein
þessari er pað sýnt með tölum, hvað mikinn
ágóða bóndinn getur haft af kynbótum
hverrar tegundar búfjárins fyrir sig, og er
pað sannarlega ekkert smáræði. J>að er
einungis eítt, sem mjer virðist höfundinum
hafa mistekist; pað er dæmið sem hann
framsetur til að sýna ágóðann af pví að
bæta. lirossakynið. Hann ætlast til, eptir
pví sem mjer skilst, að bóndi sá, sem bú-
inn er að ala sjer upp hest pann, sem liægt
er að hafa bæði til reiðar og áburðar, geti
selt reiðhest sinn,. en haft hinn hestinn til
reiðar jafnframt pví sem liann brúkarhann
til áburðar, og sparað sjer pannig reiðhests-
fóðrið, sem hann reiknar 40 krónur árlega.
En auk pess sem allir vita, að sami hestur-
inn verður ekki brúkaður bæði til reiðar
og áburðar á sömu stundu, pá virðist og
auðsætt, að hestur sá, sem hafður er til á-
burðar og á svo að bæta við sig allri brúk-
un eldishestsins bæði sumar og vetur, getur
ekki komist af með sama fóður eins og
aðrir áburðarhestar, par sem pó reiðhesturinn
gat ekki komist af með ljelegra fóður er>
40 króna virði. En petta gjör’ . ai a-
ar lítið til,1’Ineð pví að allir hl'j j vera
liöfundinum samdóma um liinn miida ágóða
af kynbótum, eigi síður hrossanna en ann-
ara skepna.
Kotbóndi.
Fá orö mn heyforðafoúr.
Af _því einn góður J>elmerkingur hefir
vakið máls á pví í Norðanf., að minnast á
heyforðabúr, vil jeg fara fáum orðum um
pá lítilfjörlegu stofnun er hjer var mynduð
á þeirri litlu samkomu, er haldin var í
Húsavik 2. júlí 1874, par mönnum var pá
ekki alveg úr minni liðin veturinn næsti,
er dauðahljómurinn ómaði svo að kalla í
Nokkur einstök fjöll eru á pessu ó-
byggða svæði. Yestast er Skjaldbreið, rjett
hjá Kaldadals-vegi, mikil fjalldyngja, um
3 mílur að ummáli, en eigi há. Hún er
mynduð af jarðeldum oghefir gosið. Skammt
er frá Skjaldbreið til jökuls. Eyðisandar
eru víðasthvar kringum hana. Skammt par
austur frá er Hlöðufell á sljettum aurum.
J>að er einkennilegt og eigi mikið. Langt
austur paðan er Bláfell nærri Hvítá eigi
heldur míkið fell. Á þessuái svæðum eru
hagar á nokkrum stöðum og pð alls eigi
svo víða, sem líklegt væri, eptir pví livað
hjer er láglent. Valda pví líklega liraun
og brunasandar, sem hjer eru víða. Svo
mun lijer og vera - illviðrasamt, jöklarnir
eru svo nærri. Grjótlag er hjer helzt
brunagrjót og brunasandar, blágrýti aðeins
á sumum hálsa-hryggjum, en móberg undír
flestum hæðum og hólum.
Hjer byrjar annað hið mesta eða víð-
lendasta eldhraunasvæði lijer á landi, er
tekur yfir J>ingvallasveit, heiðar par suður
og suðvestur af, Hellisheiði og Reykjanes.
allt suður í sjó og fellur hraun víða um
Suðurnes að sjó fram.
S. G. 77.