Norðanfari - 20.04.1878, Blaðsíða 2

— 46 —
íylgja, svo hinir í'rjálsu söfnuðir yrði af eig-
in ramleik, að minnsta kosti fyrst um sinn,
að annast uppeldi presta peirra, er poir
kysi sjer.
Merkilegt er það, að almenningur
landi lætur pví nær ekkert til sín heyfa i
blöðunum um pað, sem mest fer aflaga og
og lifsnauðsyn er að laga í íslenzkmn safnaða-
málum. Ymsir hetri menn meðal presta á
íslandi finna pó sáran til pess, að kirkjan
er háglega stödd í mörgum greinum. |>etta
hefir mjer verið ritað úr ýmsum áttum á
íslandi. J>að virðist tíl ónýtis að bíða ept-
ir endurbót hinnar íslenzku kirkju að ofan,
en pá ætti hún sem fyrst að fara að koma
að neðan. Fyrst hin kirkjulegu yfirvöld
ekki hafa lund til að halda kirkju peirri,
er pau eru yfir sett, hreinni, pá purfa söfn-
uðurnir að gjöra pað með öllum hætti, sem
landslög leyfa og ekki er ósamrýmanlegur
við Guðs orð. Einn vegur fyrir kristna söfn-
uði á Islandi, sem á einhvern hátt er misboð-
ið af veitingarvaldinu, er sá, að rífa sig upp
að heiman og flytja vestur um haf. — En á
pað vil jeg engan eggja. — |>að er líklega
mörgum kunnugt á íslandi, að peir, sem
komu fótum undir pjóðfjelag Bandaríkja,
voru nýlendumenn frá Englandi, er flúðu
paðan vegna trúarofsókna („pílagrímarnir“,
1620). Yæri annað eins trúarfjör í vorri
pjóð og í pví fólki var, pá ipyndi veitingar-
yaldinu jslenzka ekki lengi haldast uppi, að
fa söfnuðunum til presta menn, er varla
eru „í húsum hæfir eða í kirkjUm græfir“,
en pví miður á petta sjer stað um ekki all-
fáa af peim, sem vígðir og „próinóveraðir“
eru heima ár eptir ár. í sumum prófasts-
dæmum mun vera leitun á presti, sem ekki
er ofdrykkjumaður, og hvernig er pá hugs-
andi, að kristileg trú og siðsemi geti eflzt
•og aukizt meðal almennings ?
Um pólitisk mál Islands ætla jeg ekki
að rita í petta sinn. Jeg er nú lika að
mestu leyti kominn út úr pólitík Bandaríkja
síðan jeg hætti við „Budstikken“. Mjer lík-
ar prýðilega vel við pað blað undir ritstjórn
eptirmauns míns. — Herra Halldór Briem
er nú svo að segja nýkominn hingað til
Yýja-Islands og liefir pegar tekið að sjer
ritstjórn „Framfara11, sem vonanda er að
geti orðið verulega gott blað með tímanum,
með pví hinn nýji ritstjóri er ameríkanskur
í anda og sannur framfaramaður. — Um
frjettir hjeðan úr nýlendunni læt jeg „Fram-
fara“ og aðra fræða yður og lesendur blaðs
. ýðar.
Jeg enda með hjartanlegri heillaósk
yður og öllum góðum Islendingum til
handa. Yðar
Jdn Bjarnason.
(A,ðsent).
Fins pg kunnugt er, bar 2. pingmaður
jáingeyinga upp á síðasta alpingi „frumvarp
til tíundarlaga fyrir Island“, og eptir all-
lapgar og litt yokjandi eða fræðandi umræð-
ur sampykkti pingið „lög um lausafjártíund“.
. í>að virðist livprttveggja, sem mál petta sje
í ótíma upp borið og alveg að ópörfu, er
líkjpgt má pykja, að öll tíund verði innan
sjiamtns úr lögum numin, enda er svo að
?já, sem pinginu hafi pótt málið harla pýð-
ingarlitið, pyj ella mundi pað hafa reynt að
gjöya lögin betur úr garði, svo að að peim
yrði einhver rjettarbót. En pví virðist
.fjarri fara, að pau sje sanngjarnari en hin
eldri tíundarlög og sjerstaklega reglugjörðin
.17- júlí 1772, hvort sem litið er á verðhæð
tíundarstofnsins eða arð af honum, eða tek-
ið tillit til hvorutveggja, og í stað pess að
eyða peirri rjettaróvísu, er átt hefir sjer
stað viðvíkjandi tíund, virðast pau að auka
hana og paargfalda. En pað er eigi til-
gangur greinar pessarar að benda á allt ó-
faein^t^ði^aspit pyljir. iiv,erfUiskilja
4uU>. PS
kvæmni, er;jpigijíii|m^jn, fylgja.
~J>að er vant að isjá, hvaða merking
pingið leggur i orðið: „að tíunda“, hvort
pað merkir „að telja frain til tíundar“ e&a
„að gjalda tíund af“, eða sitt i livert sinn.
í 1. gr. segir: „liver maður, sem á 60 álna,
skal t í u n d a pað á hverju ári“; í 8. gr.
segir: „föst innstæðukúgildi skal ekki tí-
unda“; í 9. gr. segir: „eigi ómyndugir tí-
undarbært fje, skal pað og tíunda“. Hjer
virðist sem „að tíunda“ í 8. gr. hljóti að
merkja „að gjalda tíund af“ eptir orðunum
sem á eptir fara. í 9. gr. virðist hvor-
tveggja merkingin að komast að, en í 1. gr.
jafnvel hvorug. |>að virðist pýðingarlaust
að bjóða að telja fram til tiundar 60 álnir,
nema ef vera skyldi í bátum, er veiðigögn
fylgja, með pví að eigi er skylt að gjalda
tíund af peim eptir 2. gr., úr pví eigi er
jafntfram boðið að telja fram pað, sem
minna er enn 60 álnir, og „að gjalda
tíund af“ getur pað alls eigi pýtt, með pví
eigi er minna fje enn 70 álnir gjaldskylt
eptir 2. gr. — Eins virðist óljóst, hvaða
merking pingið leggur i orðin „tíundarbært
lausaíje“ í 4. gr, (sbr. 9. gr.), hvort pað á
að merkja 60 álnir i skipum og 70 álnir
í fjenaði (sbr. 3. gr. og 2. gr.), eða 60 áln-
ir í hverju sem er (sbr. 1. gr.), eða ef til
vill allan fjenað, hvort sem greiða parf af
lionum tíund eða ekki, og öll skip, hvort
sem pau eru i tíund eða ekki.
í 1. gr. og 5. gr. er talað um einhverja
bók, sem kölluð er „sveitarbókin“. þáð
er eigi gott að vita, hver af hinum ýmsu
bókum hreppstjóra eða ef til vill hrepps-
nefndar, kann hafa hlotið petta nafn i skirn-
inni, eða hvort pað et einhver bók, er ping-
ið adlar að leiða í lög í næsta sinn.
p*á segir enn i 1. gr., að á hausthreppa-
skilum skuli „telja frá pað, sem fárizt nef-
ir um sumarið af pví, er fram var talið
um vorið“. Með pessu virðist meðal ann-
ars heimilað að telja frá pað, er á heimtur
kann að vanta á hreppaskiladegi, hvort sem
pað liafi farizt eða ekki, svo að pannig sje
leyft allt annað en pað, sem segir í grein-
inni, nema petta sje svo að skilja, að eigi
megi telja frá vanheimt fje, nema ræflar
af pví liafi fundizt, pví fyr er varla víst
um, hvort farizt hafi.
fá er kúa-tíundin í 2. gr. Hvað ór
,jleigufær“ kýr ? — Líklega „kýr 3—8 vetra,
sem beri frá miðjum öktóber tíl nóvember-
loka“, og sje sú merkingin, pá lætur að lík-
indum, að innan litils tima verði engin leigu-
fær kýr á öllu landinu. J»ó kynni að geta leik-
ið vafi á um leigukýr, er gæfi af sjer fullaleigu,
en varla aðrar, en varla verður skrlning yfir-
dómara J. P. ofan á, að sú kýr sje leigu-
fær, er gefur af sjer einhverja leigu. Ekki
hefir tekizt öllu betur með ásauðartíundina,
' er bljóðar pannig: „6 ær með lömbum
leigufærar 1 hundrað. — 15 lambgotur 1
hundr. — 12 geldar ær 1 hundr.“ — Hvað
eru nú leigufærar ær? — Liklega „ær 2—6
vetra, loðnar og lembdar i fardögum11? —
Og hvað pýðir pá: „loðin og lembd“? —
Liklega skilur alpýða manna pað svo, að
pað sje ær, sem er fýlld og moð Jriggja
nátta giímlu lambi í fardögum. — Og sje
sú rjett skilning orðanna, pá parf alls eigi
að tolja fram til tíundar pær ær, sem' eigi
eru fylldar og með pi'iggja nátta gömlu
lambi í fardögum. |>að fer pví að verða
hezti búhnykkur að fóðra ærpening illa,
svo að seint fyllist, og hleypa til í seinna
lagi, svo lömbin verði eigi prinætt i fardög-
um. J*ó verður varasamt að fóðra eigi svo
1 illa að liætt sje við lambadauða, pvi að

veslings lambgoturnar parf að telja til ti-
, undar og gjalda af pessu.
Yið 3. gr. Pykir athogavert. livort skip
oru tiundarskylcl, ef annar á veiðigögn..
övíst pykir, hvort orðið „húandi mað*
ur“ í 4. gr. á að skiíjast einungis um panrt,
er hefir einhvern jarðarpart til umráða, er
metinn sje til ákveðins dýrleika, t. a. m. 1
hundrað, eða pann, er hýr á svo og svo*
mörgum hunttruðnm (t. a m. 5 hndr.), eða
og um grashýlismenn, or hafa kunna tals-
vert afskipt land, án pess dýrleiki sje á-
kveðinn, og hafa ef til vill raeira fje enn
margur sá, er hýr á fám hundruðum.
1 5. gr. er ráðgjört, að hreppstjóri
gjöri peim tíund, er eigi mætir á lireppa-
skilapingi, eða ef framtal einhvers pykir
tortryggilegt, en 6. gr leyfir peím, er paun-
ig er gjörð tíund, að sanna tíund sína með
eiði. Ljósara hefði ef til vill verið að á-
kveða, að skylt væri að greiða tíund, eptir
pví sem hreppstjóri hefði gjört, en lilutað-
eigandi ætti heimting á að fá endurgoldið
pað, er hann hefði greitt umfram pað, er
tíundin ásiðan sannast að vera. Liklega er
sú meiningin.
í 8. gr. segir: „]f>ar sem eigi cr fast-
Akveðið innstæðu-kúgildatal á jörðum, er
heimilt að telja eitt kúgildi á hverjum 5
hundruðum, en eigi fleiri“. — Hvar er „fa$t-
ákveðið innstæðu-kúgildatal? Ef til vill hvergi
1 rauninni. J>ó hefir pingið imyndað sjer
fast-ákveðið innstæðu-kúgildatal á sumujn
jörðum, liklega oinkum á opinberum eignum,
sem einhver innstæðu-kúgildi hafa, og eftil
vill á hændaeignum, par sem eitthvert inn-
stæðu-kúgildatal hofir nokkuð lengi haldizt,
on naumast par, sem pað er breytilegt. r—
Einkum, eða ef til vill.einungis, virðist verða
talað um fast-ákveðið innstæðu-kúgildatal á
bændakirkja-eignum, er viðtekin prestsmata
geldst af, er sýnir hina fornu iiinstæðju-
kúgildatölu. — Annað mál er pað, hvernig
regla pessi er i sjálfu sjer. Hún er að
minnsta kosti dáindis pægileg fyrir pann,
er framfleytir 20 hundr. lausafjár á 100
hundr. hlunnindajörð.
Hin 10. gr. heimilar „samtiund foreldr-
um og niðjum, ef þoir eiga bú saman, en
öðrum eigi“. Hjer virðist pingið hafa lieim-
ilað annað, eða að minnsta kosti minna, en
pað hefir ætlað að heimila. Liklega hefir
pað ætlað að heimila börnum á vist með
foreldrum eða foreldrum á vist með börn-
um samtíund. En pegar svo er ástatt, verð-
ur alls eigi sagt að pau „eigi bú saman“.
J>au orð virðast fola í sjer, að hvortveggja
sje búandi eða búsettir, en hafi sameiginlega
eldstó, og annað sameiginlegt eptir einhverj-
um blutföllum. Hjer virðist pvi pingið
beinlinis hafa bannað pað, er pað hefir ætl-
að að leyfa.
Siðari kafli 11. gr. ákvoður, að, hafi ein-
hver tvær eða fleiri jarðir undir, pá sje
hann „skyldur að telja pann pening par
fram til tiundar, er hann framfleytist“. Bn
nú mun almennt ómögulegt að gjöra ná-
kvæma grein fyrir, hvað af peningnum fram-
fleytist á hverri fyrir sig, og — hver á pá
að skera úr pví ? — Eðlilegast mundi hafa
vcrið, að sýslumaður hefði fengið heimild til
að skera úr pví, ef jarðirnar væri í sömu
sýslu, en ella amtmaður (eða landshöfðingi),
Margt er fleira, sem er athugavert og
pykir óviðfelldið, en pareð pað er að mestu
leyti tekið upp úr hinum eldri lögum, skal
pví hjer sleppt. |>ó skal pess getið, að í
2. gr. er pess eigi getið, hver heimild hafl
til að fella úr hinn sjöunda hlut fjenaðar-
ins, og kynni pví eigendur að álíta sjer
heimilt að fellíi hann úr, og síðan hrepp-
stjórar að álíta sjer pað skylt á eptir, svo
að hann yrði tvífelldur úr tiund, Að vísu
stendur í upphali 5, gr., að hver roaður