Norðanfari - 02.08.1878, Blaðsíða 2

— 78 —
(ómakslaun verða þeir sjálfir að hafa, að
minnstakosti Vxo af fje kirkjunnar) — sjái
um að leggja til allt sem þarf til kirkju-
þjónustunnar, annist um að kirkjan sje vel
hirt, gjört að henni og áhöldum hennar
og hún byggð pegar parf, sem allt horgist
af tekjum og sjóði kirkjunnar. |>eir haldi
og árlega reikninga kirkjunnar. Prófastar
álít jeg að eigi að hafa umsjón á pví að
pannig sje með farið og fái 1/ln af árstekj-
um kirkjunnar, pegar hann skoðar hana og
ársreikninga hennar og lítur eptir um með-
ferð kirkjusjóðsins. Onnur laun sýnistmjer
prófastar eiga ekki að hafa af kirkjum.
En peir ætti að fá nokkur laun úr land-
sjóði fyrir pað peir eru umboðsmenn bisk-
ups til að líta eptir kristindómsins rækt i
sveitum og uppfræðingu, sjá um skil á stöð-
um og fleira.
(K i r k j u g j ö 1 d). J>á er um kirkju-
gjöldin. Á að lofa peim að vera í friði og
við sitt gamla? |>að álit jeg bezt, að minnsta-
kosti fyrst um sinn. Tíundir er jafnaðar-
gjald eptir pví sem undirlögin eru. í Ijós-
tollagjaldi sýnist vera ójöfnuður, að jafnan
gjalda fjölmenn heimili sem fámenn. Svo
mun hafa verið litið á í fyrstu að hjón
'skyldi ijóstoll gjalda, og öll jafnan, hvað
sem liði skuldaliði peirra. Er síðan jafn
tollurinn af hverju heimili. J>að á ekki
hjer við að ryfja upp fornar reglur og venj-
ur um heila ljóstolla og hálfa, heldurhvort
áríðandi muni vera, að gjöra hjer á breyt-
ingu. Jeg ætla pað sje eigi vert par sem
um litið er að gjöra er misjafnt komi nið-
ur. Og pess er ef til vill skammt að biða
að breyting verði gjörð á öllu kirkjugjaldi.
Auðvelt væri að jafna ljóstollagjaldi eptir
manntali. En opt eru fjölmenn heimili
miklu fátækari enn fámenn, og sitt gjald
yrði pá hvort ár á sumum heimilum. Leg-
kaup eru hin sömu fyrir alla og sýnist
rjettur jöfnuður á pví, ætti hreppar eins að
gjalda fyrir sína ómaga, sem aðrir fyrir
sína vandamenn. Má eigi fara í metning
um efnahag peirra sem greiða, meðan
nokkur legkaup eru goldin. Hinir dauðu
purfa eigi sins með lengur.
Ef ákafir breytingá- og jafnaðarmenn
vilja jafna einhverjum kirkjugjöldum betur
niður enn verið hefir, pá tel jeg sjálfsagt
bezt að fella pau öll niður sem eru og
taka upp önnur ný, ákveða eitthvert álna-
tal, eptir efnahag sóknamanna, er samsvari
hinum fyrri gjöldum, ellegar eptir manntali,
og yrði pá neftollur til kirkna, sem opt
færi ekki eptir efnahag.
(Uppgjafaprestar og presta-
e k k j u r). J>að var lagt til í ýmsum laga-
frumvörpum til pings í sumar sem leið, að
landsjóður borgaði eptirlaun til uppgjafa-
presta og prestaekkna, eins og hann á að
annast prot verzlegu-embætta-stjettarinnar.
Um petta má jeg eigi vera á sama máli,
pví jeg vildi enganveginn að öll presta-
stjettin væri gjörð að landsjóðs ómögum,
og fullyrti að pess pyrfti eigi nema að ein-
hverju leyti. J>ví vil jeg eigi að prot
prestastjettarinnar lendi heldur á landsjóði,
nema pá að einhverju leyti, heldur að sú
regla standi sem verið hefir að uppgjafa-
prestar njóti ákveðins hluta af tekjum
brauðsins, sem miðað sje við tekjuhæð pess,
hag og aldur prestsins (frá %—7:i) °S hon-
um ákveðið hæli i prestakallinu. Ekkjur
presta vil jeg fái af brauðum sama og ver-
ið hefir og ákveðna jörð til ábúðar. J>að
sem brestur á að uppgefnir prestar og
prestaekkjur fái af pessu til sæmilegs upp
•eldis, verður peim veitt af hjálparsjóðum
peirra og pá ákveðnu fje úr landsjóði.
Argjald presta af brauðum, sem nú
iiðkast, vil jeg falli niður.
(Tekjur taldar á landsvísú).
Allar tekjur brauða og laun presta, vil jeg
telja á landsvísu og áiit að brauð megi ekki
minni vera nú á dögum, en 14—15 hndr.
brauð, og stærri enn 30 hndr. brauð purfa
varla nein að vera. Nú má gera ráð fyrir
að meiri hluti brauðanna yrði innan við
20 hndr., svo meðal tekju hæðin yrði um
19 hndr., (ef brauðin yrði 142). Eptir síð-
asta brauðamati varð tekju hæð brauðanna
um 2237 hndr. virði, en eptir áætlun minni
pyrfti um 2700 hndr., svo vanta mundi um
463 hndr. eða rúm 32,000 krónur til pess
brauðin fengi pessar tekjur.
(Landskattur presta). Hjer ept-
ir eiga nú prestar, trúi jeg, að gjalda, eins
og eðlilegt er og sanngjarnt, landskatt og
fleiri gjöld, sem peir hafa verið fríir við og
dregur pað aptur af launum peirra, sem verða
pó ávallt mikið minni, til jafnaðar, en ann-
ara embættismanna. Hætt er við að petta
verði eitt með öðru fleira, er fæli lærða
menn pessara tíma frá prestskap, svo prest-
ar fáist ekki á öll hin minni brauðin, nema
ný ráð vefði fundin til að bæta peim upp út-
gjöldin, að minnstakosti á hinum minni brauð-
um. Á pað ber pó að líta, að tekjuskattur
verður harla litill á smábrauðunum. En á-
búðar- og lausafjárskattur getur orðið mikill,
eins á smábrauðum, ef prestur býr á stórri
jörðu og hefir mikið bú. J>ó ætti pað eng-
an prest að fæla frá pví að búa á stöðum,
og búa sem bezt hann hefir efni til, pví
pað er sannlega eigi tilvinnandi fyrir prest,
að vera búlítill eða búlaus til að komast
hjá skattinum. Landskattur presta af ábúð
á staðnum, sem landskuld er metin af upp
í tekjur hans, er hann geldur af tekjuskatt,
pykir mjer samt ósanngjarn, pví pá er sem
prestur, er tekjuskatt geldur, tví gjaldi af
staðnum, pvi vil jeg að hver embættismað-
ur, sem býr á embættisjörð, sje frí við
landskatt af henni, ef hann borgar tekju-
skatt. Veit jeg menn geta sagt, að jarð-
eigandi', sem býr á eign sinni, gjaldi einnig
tvöfaldan skatt af jörðinni, ef hann hefir
svo miklar tekjur af skuldlausri eign, að
tekjuskatt nemi. En par er nokkuð öðru
máli að gegna. Hann er eigandi, en prest-
ur leiguliði.
(Framhald síðar).
Vandaði maðurinn.
„Norðanfari“ (nr. 73—74, 1877) hefir
tekið á móti grein með yfirskript “Fróm-
lyndi karlinn11, undir hana skrifar sig Jón
nokkur Bjarnarson, án pess að tilfæra bæj-
ar eða sveitarnafn, pótt jeg viti marga heita
pví nafni, svo úr vöndu er að ráða um
höfundinn, mundi jeg pó til geta að pað
væri hinn háttvirti, pjóðarinnar, Jón Bjarnar-
son á Tröllakoti, hvert tilgáta mín er rjett
eða ekki, skal jeg leifa mjer að svara tjeðri
grein nokkrum orðum-
J>egar jeg vorið 1870 fyrir ólögmæta
fógetagjörð ;Lárusar sýslumanns var hafin
frá ábúðarjörð minni Ærlæk í Axarfirði,
flutti jeg á Tjörnes, án pess að fá par pá
nokkur jarðar yfirráð, brast mig veturinn
eptir fóður fyrir kvikfjenað minn, og kom
honum pví i fóður um Tjörnes og Keldu-
hverf, en sökum fjærveru minnar um vorið
1871, orsakaðist að jeg gat ei veitt móttöku
skepnunum fyrr en undir fráfærur, voru pá
á nokkrum stöðum ær mínar á fjall slopn-
ar með lömbum. Haustinu eptir í síðar
nefndri sveit í rjettum, kom fyrir ær sem
lambið hafði aðskilist frá um rjettar eða
gangnatiman, og jeg átti, og hygg jeg menn
sjeu en uppi, er geta borið um pað að mig
hafi nefnt haust, vantað lambið, svo af pví
er ljóst, að pað er ósatt sem sem J. B. 1

segir, og merkja er á grein lians, að jeg
hafi heimt kindina fram yfir fjártölu mina.
J>ví næst skal jeg geta pess, að haust-
ið 1873 kom fyrir tvævetur sauður á Húsa-
vík með mínu fjármarki en með hverjum
eða úr hverri átt hann kom pangað, hafa
engir getað enn sagt neitt víst um, utan
tilgátur einar, og með pví að hreppstjórinn
i Húsavíkurhrepp, mundi eptir pví, að mig
hafði nefnt haust, vantað kindina og hitt
að markabókin frá 1866, /einasta helgaði
mjer markið, en engum öðrum, ljet hann
mig sem pá var fluttur til Axarfjarðar fá
um petta vitneskju, fór jeg eptir pað að
grenslast eptir hvar kindin mundi hafaver-
ið fóðruð, en varð litlu visari, pótt jeg
hefði einn stað helzt grunaðan. Haustið
1874 komkindin meinuð af fjalli svo henni
var ekki lífs von; pegar hjer er komið
sögunni, hafði engin maður lýst kindina
s í n a e i g n, jeg meðhöndlaði pví hana sem
mína eign, og i ásýnd heimafólksins vigtaði
kjöt og mör, vóg kjötið 33 pd. en mörinn
51/, pd. J>egar nú voru liðnir hjer frá nokkr-
ir tímar og fram á veturinn kom, kom hing-
að hra. Jón Bjarnarson frá Koti og finnur
mig, skýrir hann pá frá að mann inná Yarðgjá
hafi haustið 1873 vantað tvævetran sauð, og
fer pví fram að jeg standi af kindarverð-
inu við manninn, en par sem mjer póktu
sagnir Jóns í pessu tilliti ljettvægar, og á
engum rökum byggðar, mun jeg hafa svar-
að honum pví, að svo framarlega, sem fram
kæmi sönnun fyrir annars manns eignar-
rjetti á kindinni, skyldi verð hennar vera á
reiðum höndum, að frá dregnum tilkostnaði.
J>etta svar mitt sýndist mjer honum ekki
líka.
Jeg hefi fyrir nokkru siðan átt tal við
merkan og áreiðanlegan mann, Skúla Kristj-
ánsson á Sígríðarstöðum, og lýsti fyrir hon-
um nefndri kind, og kvað hann 1 ý s i n g pá
vera mjög ó 1 í k a innan sauðnum, sem
hann hafði sjeð.
Ennfremur segir J. B., að Keldhverfingar
fyrir rjetti vorið 1875, hafi neitað pví, að
hafa markað lömb min undir petta mark,
petta er ekki sönnun gagnvart pví, að jeg
ekki hafi átt kindina, nema pví að eins að
vottorð hefðu fram komið frá dauðum og
lífandi mönnum og sem fluttir voru ýmist
ofaní grafir sínar í aðrar sveitir, eða ekki
gátu sökum örðugra kringumstæða mætt
fyrir peim heiðraða rjetti að Keldunesi
vorið 1875, en sem höfðu fóðrað ær mínar,
en um hina er mættu, kalla jeg pað gott
minni eptir 4 ár líðin, að geta sagt um
hvert peir hefðu markað 1 lamb undir á,
er peir höfðu undir höndum fyrir kunn
ingja sinn eður ekki, og lakar mundi hinn
sauðglöggvi markvitringur um árið, að lýsa
litnum á lambinu, er ormurinn ginnti til að
seilast eptir og hóf mál út af við hrepp-
stjórann í Axarfirði fyrir pað að hann af
peirri ástæðu að 2 eða 3 vóru um markið,
seldi lambið við opinbert uppboð, en skrifaði
síðan markeigendunum, að hver sem vera
skyldi, mætti leiða sig með röksemd að verði
lambsins, en einn pessara viðhafði stefnur
og rjettargangs veg og varði par til tíma
og fjemunum, sjálfum sjer að lokum til lít-
illar sæmdar, pví að hann, hafði, að sögn, átt
að vilja pvo af sjer með sögum úr Axar-
firði. Vorið 1875 í maímánuði ritaði jeg
sýslumanni B. Sveinssyni brjef í opinberu
formi, er jeg afhenti honum sjálfur á
Húsavík, ljet og par í ljósi vigt á sauðn-
um og að verð hans skyldi á reiðum hönd-
um að frádregnum tílkostnaði, svo framar
lega sem annar maður með röksemd sann-
aði kindina sína eign, en par sem jeg hafði
veður af, að milligöngumaður hefði átt að
segja, að jeg brúkaðí ekki markið sem á
sauðnum var pótt jeg væri skrifaður fyrir