Norðanfari - 04.10.1878, Blaðsíða 2

— 94 —
Hann gat þess enn, að mikið ólag væri
á verzluninni i þvi, að íslenska varan væri
borguð hjer of hátt, svo slikt fengist ekki
upp úr henni erlendis, og fyrir pað einkum
gæti verzlunarmenn eigi flutt hingað pen-
inga, eins og pyrfti, og allan kostnað til
verzlunarinnar yrði að leggja á útlendu vör-
una, sjer í lagi þá, sem menn nefna kram-
vöru.
{>á var talað um verðmun, sem verzlun
fjelagsins gjörði hjer á kjöti á haustum og
sumuin pætti óhæfilegur. Skýrði kaupstjóri
frá orsökum pess og um leið minntisthann
á tilraunir sem liann hefði gjort til að fá
kjöt flutt hjeðan svo undirbúið að pað yrði
í hærra verði, eptir gæðum og hvað pví
hefði valdið að petta gat eigi orðið að liði.
Talað var um að deila fje á fæti eptir
kostuin áður en slátrað væri, en til pess
vantaði hjer hæfilega matsmenn — að flytja
kjöt hjeðan i ís eða ískulda — að sjóða
hjer niður kjöt, hvað til hvortveggja heyrði. '
Skyldu menn vel, að pví yrði að fylgja svo
mikill kostnaður, að fjelagið væri eigi enn
fært um að standast hann.
Svo var talað um að gjöra verðmun á
ull og öðrum innlendum vörum, eptirvönd-
un og gæðum. Taldi kaupstjóri eins og
fleiri, að pað mundi efla mjög vöndun vör-
unnar, en pví væri mjög til fyrirstöðu, að
eigi fengist samkomulag milli kaupmanna,
tæki annar með hærra verði það, sem hinn
vildi fella og svo yrði álitið misjafnt.
þá var talað um fjársölu til Englendinga.
Sagði kaupstjóri, að hann hefði prisvar
fengið fje keypt hjer og flutt til Englands.
hefði misheppnast tvisvar en tekist vel 1
fyrra. iNú hefði hann pví en samið við kaup-
mann enskaa, að kaupa og flytja hjeðan 2
fjárfarma 1 haust annan af Eyafirði 20. sept.
hinn af Seyðisfirði 30. s. m.. eptir áskorun
manna í nánd við pessa staði. Komu pá
fram kvartanir manna hjer í suðurfjörðum
að hann skyldi eigi fá 1 farm keyptan og
fluttan af Djúpavogi. En kaupstjóri kvaðst
hafa talað um pað, en eigi getað fengið
þaðan flutning, nema pá 10. september, sem
hann liefði álitið of snemmt og eigi porað
að ganga að pvi, enda hefði hann engar
bænir fengið frá mönnum kringum Djúpa-
vog um sauðakaup par og flutning þaðan.
Lengstan tíma af fundiuum tóku um-
ræður um ný kauptún fjelagsins. er menn
vildu fá lijer stofnuð, sjer í lagi á 2 stöð-
um, Djúpavogi og Eskifirði. Höfðu menn
í sveitum par umhverfis buið sig undir í
vetri var að fá pessu komið í verk með I
pví að safna toluverðum hlutaloforðum til
að borga með verzlunarhús. Um kauptún
á Eskifirði varð samt fljótt lokið ræðum
pví kaupstjóri skýrði frá, að hann hefði
staðið fyrir að kaupa verzlunarlnis Daniels
Johnsens á Eskifirði, er. selt var í vetur,
en til handa íslenzkum manni erlendis, er
byrja mundi par verzlun bráðum. En um
nýtt kauptún á Djúpavogi urðu langar um-
ræður. Kaupstjóri færðist undan að fje-
lagið stofnaði par nýtt kauptún og hvar sem
væri; því þó fje væri lagt hjer til að fá
upp verzlunarhús, þá fylgði pví stór kostn-
aður annar og vörulán, sem yrði að auka
stórum skuldir fjelagsins, en arðurinn eigi
fljótt tekinn. Yrði menn vandlega að líta
á livað gjörandi væri fyrir allt íjelagið yfir
höfuð; að sínu áliti mætti pað eigi að sinni
ráðast í tíeiri fastar verzlanir en pegar
væri byrjaðar og yrði menn að hafa þolin-
mæði og líta með nærgætni á kringumstæð-
urnar. Og er honum var eins og brugðið um,
að hann hefði keypt nýlega 2 verzlunarstaði
nyrðra en engum komið upp hjer, svo eins
væri að sjá sem austfirðingar væri hafðir
útundan — peir ætti pó eins marga liluti_
í fjelaginu og norðlendingar, — þá sagði
hann petta væri eigi rjett skoðað, pví hann
hefði keypt kaupstaðina nyrðra, af pví peir
hefði hoðist með svo góðu verði að öllu fje-
laginu hlaut að vera mikill ábati að eiga
pá. Yæri fjelagið hetur statt fyrir pau
happakaup en áður.
Margt fleira en hjer er nefnt var
foorið upp fyrir kaupstjóra og svaraði hann
pví öllu ljóst og vel greinilega.
{>egar pessar umræður höfðu staðið yfir
lengur en 5 stundir, var fyrst byrjað að
tala um nokkur almenn mál, sem höfð voru
í fyrirrúmi í fundarkveðjunni. En af pví
það, er snerti fjelagið, hafði verið í petta
sinn mesta áhugaefni, pá fóru fundarmenn
að dreifast, pegar 'samræðum var lokið um
pað og varð ad eins drepið á fáein almenn
málefni svo sem:
1. Um stjórnarskrá landsins. Kom mönn-
um fljótt saman um að enn mmidi verða
að draga undirbúninginn til að lagfæra
hana, meðan öðrum aðal málefryim
landsins væri skipað, peim er hún veitti
enga hindrun að löguð yrði.
2. Prestamálið. Um pað töldu menn
litið mundi hjer verða rætt til gagns,
meðan presta- og leikmannafundum,
sem nii væri veríð að halda til að und-
irhúa pað, væri eigi lokið og nefndin,
sem konungur hefði skipað til að búa
hreiddarstig; þriðji hópurinn er á Patagón-
íusljettum.
Á Nýja-Hollandi (Australandinu) er
mesti urmull saltvatna, enda líkist pað
iand mjög að byggingu Suðurafríku. Mik-
ið af upplendinu er sljettur með saltihlöndn-
um jarðvegi, sem um regntímann skreytast
töluverðum jurtagróða en eru nær því her-
ar og gróðarlausar um purkatímann. Svo
er par sem í Afríku, að vötnin par hafa
um regntímann ósaltara vatn en um purka-
timann. Stæðst af vötnum þar er, að pví
sem menn vita, Torrensvatnið, er
Eyre fann 1849, og Giairdnervatnið,
fundið 1857 af Hack; bæði eru nálægt
Spencerflóanum.
Hú höfum vjer sýnt, að saltvötn finn-
ast hjer og hvar um mestan hluta jarðar-
innar, pvínæst að pau bæði eru mjög ýmis-
leg bæði að megni og efnasarnsetningu. Nú
er eptir að svara spurningunni: hvernig
stendur á pví, aft stöftuvíitn hessi eru
sftlt?
^ Jer nefndum hjer á undan, að menn
hefðu áður giskað á samgang millum kasp-
iska hafsins og úthafsins neðanjarðar til
pess að gera grein fyrir hvers vegna pað
væri salt, og vjer sýndum fram á, að sú á-
giskun gat eigi staðizt. En pó vötn þessi
nú eigi standi í neinu sambandi við útsæ-
irin, pá gæti pó hugsast, að pau hafi gert
pað fyrr en síðar hafi umbrot jarðar skilið
pau frá honum. Kaspiska hafið gefur
mönnum átillu til að halda að svo geti
stundum verið. Hjeruðin fyrir norðan haf
petta benda til pess, að það hafi fyrrum
náð miklu lengra til norðurs. .Törð er par
pakin sjáfarmöl og í henni finnast skeljar
sömu tegunda og pær er nú lifa í kaspiska
hafinu; auk þess eru um pessar slóðir
margir sandhólar (Klitter) eins og á vest-
urströnd .Tótlands; jarðvegurinn hreytist
eígi fyrr en hinumeg;n við Saraton. lijer ;
við bætist, að frá pessum hjeruðum geng-
ur lægð nreð saltdýjum yfir löndin við Obi- '
fljótið beint norður til íshafs. Af pessu er
pað sennilegt, að fyrrum hafi verið sund úr
íshafinu fram með austurhliðinni á Ural-
fjöllunum niður undir kaspiska bafið og
pað undir næsta ping, væri eigi búin
að auglýsa sitt álit um petta vanda-
mál.
3. Bindindismál. Yar stungið upp á að
bezt ráð til að undirbúa og styrkja
pá loflegu viðleitni, að eyða drykkju-
skap, mundi vera að prestar og helztu
menn í sveitum tæki sig saman um, að
hafa euga meðgjörð með vínföng, kaupa
ekki, ve:ta ekki, pyggja ekki. pámundi
fleiri á eptir koma og bindindis sam-
tökin verða auðveldari og traustari.
þetta álitu menn ráðlegast ogvarhvatt
til að reyna að koma pvi í verk.
Fleiri málefni var drepið á en varð
lítil eða engin umræða. {>ar bar t. a. m.
einn maður upp pá spurningu, hvort sýslu-
fundir væri opinberir fundir eða leynifund-
ir og var því svarað að liið fyrra mundi
vera sjálfsagt par peir væri lögboðnir ekki
tiltekið innan luktra dyra, lioðaðir eptir
lögunum opinberlega nefndarmönnum og
ákveðið ætlunarverk peirra, enda liefði lijer
engum sem vildi, verið fyrirmunað að vera
á þeim.
Svo var fundi slitið og hafði hann stað
ið alls nærri 7 stundir.
{>að sem jeg hefi skrifað lijer um
penna vorfund. er rjett hermt eptir fundar-
bókinni og pví, sem mjer, er boðaði fund-
inn og var á honum er kunnugt.
Hvað sem öðruvísi er hermt t. a. m. í
„Skuld“ sjer i lagi um tildrög og hoðun
fundarins, er eigi rjett.
**/7—78. S. Gf.
Ágrip
af fundargjörðum á Hólmum í Reyðarfirði
28. ágúst 1878.
Árið 1878, hinn 28. ágúst, var eptir fyr-
irmælum stiptsyfirvaldanna í brjefi 14. maí
p. á. til prófastsins í Suðurmúlaprófasts-
dæmi* 1 2 haldinn íundur presta og leikmanna
úr Súðurmúlaprófastsdæmi á Hólmum í,
lieyðarfirði, til að ræða um hvcrjar breyting-
ar hjer væri þarflegar og tiltækilegar á
prestaköllum og sóknum og um hag presta
og kirkna. Yoru á fundinum allir prestar
prófastsdæmisins, nema frá Hofi og Eydöl-
um og einn kosinn búandi úr hverri sókn,
nema úr 4 alls 18 manns. Var pá talað um
A. prestaköllin:
1. Urðu flest atkvæði með pví að Hofs-
prestakall með Hálsi, pó ervitt sje
J) þotta hrjef kom eigi til lians fyrr en
4. pessa mánaðar.
i Aralvatnið. og par liafi verið stórt innhaf,
likt og Eystrnsalt eða Miðjarðarhafið. {>að
| getur vel verið, að óljósar munnmælasögur
I um petta liafi borist til hinna fornu grísku
| landfræðinga, Eratosthenes’ar og
j Strabó’s, þvi á landabrjefum þeirra er
kaspiska hafið eigi sett sem stöðuvatn, en
I sem innhaf, er stendur i sambandi við ís-
í hafið með sundi.
En pó menn vildu setja. að selta kasp-
iska hafsins væri tilkomin, pá er eigi hægt
að segja slíkt liið sama um öll saltvötn,
þvi mikill hluti peirra er svo hátt yfir sjáf-
arflöt, að pað væri ösennilegt ef menn ætl-
uðu að pau væru sölt af pví pau hefðu
staðið í sambandi við úthafið. Vjer höfum
heldur eigi á pann hátt fullkomlega gjört
oss grein fyrir kaspiska hafinu, pví af pessu
vitum vjer alls eigi hvernig á pví stendur,
að kaspiska hafið liggur lægra en yfirborð
liafsins, eðá hvers vegna pað hefir minnkað
svo mjög, og .fovernig á pví stendur, að
aðrar salttegundir finnast í pví en út-
sænum.
Orsökin til seltu þessarar verður pvi