Norðanfari - 05.04.1879, Blaðsíða 1
Sumarið 1878 Önduðust á Svínaskála
í Reyðarfirði hin háöldruðu heiðurshjón
Símon Árnason 16. sept.
og
Kristín Jónsdóttir 7. júní.
Símqn var fæddur 14. sept. 1797, á
Keldhólum á Völlum, livar foreldrar hans
pá bjuggu, Árni Hallason og Gróa Jóns-
dóttir; þaðan fluttist hann ungur með
föður sínum að Eskifirði, paðan upp í
Fljótsdal, paðan að Hallormsstað í Skóg-
um 1824, flutti hann paðan i Reyðaríjörð
með heitmey sinni Kristinu Jónsdóttur
fæddri í maí 1797 á Grófargerði á Völl-
um, livar foreldrar hennar Jón Pjeturs-
son og Guðlaug Eyjólfsdóttir pá bjuggu.
Á uppstigningardaginn 1826 giptust
pau; varð peim 6 barna auðið, er dóu
kornung, nema eitt er enn lifir Jónas
bóndi á Svínaskála.
1 Keyðarfirði dvöldu pau — lengst
við bú — 54 ár, í hjónabandi 52 ár, á
Svínaskála 39 ár.
Hjón pessi voru aldrei efnastór
en bjuggu svo að pau voru allatið frem-
ur veitandi en piggjandi. — p>au voru
jafnan vellátin, viní'öst og vinavönd. f>au
voru hjálpsöm, reglusöm, laus við óhóf
og munað, hirðusöm, friðsöm, guðhrædd,
nægjusöm og unnu sitt langa dagsverk
með alúð, frábærri starfsemi og praut-
seigju.
þeirra minnast með ást og virðingu
allir er pau pekktu, saknandi niðjar peirra
og vinir.
Cm
jarðyrlgu á íslandi, m. fl.
(Pramhald, sjá nr. 7—8).
J>að er heldur eigi heppilegt að láta
kartöflurnar vaxa á sama stað ár eptir ár,
pví pó pær poli pað mörgum jurtum betur,
pá er pó auðveldlega hægt að ofbjóða peimí
pví tilliti, ekki sízt ef illa og lítið er borið
á, pví pá vantar pær ýmisleg efni, er pær
purfa með, og geta pví eigi prifizt. það
fylgir nefnilega af sjálfu sjer, að pví optar,
sem sama planta er látin vaxa á samastað,
pví hetur parf að bera á, til að færa jörðunni
aptur pau efni, sem frá henni eru tekin, og
jurtin geti prifizt, pví sama jurt, er vex á
sama stað ár eptir ár, tekur samskonar efni
ár eptir ár, og pessvegna úttæmast einmitt
pessi efni. J>ar á mót getur verið gnægð af
öðruin efnum fyrirliggjandi, sem pessi jurt
ekki getur notað, en sem önnur tegund ef
skipt væri um, gæti tekið, pví allar jurta- *
tegundir taka langt frá sömu efni. Jpessvegna
hafa menn einnig fundið upp vaxtaskiptin,
txl að spara með peim áburð. Ef menn pví
íetl:i uð rækta kartöflur ár eptir ár á sama
stað, pá veitir ekkert af að hera á árlega og
pað vel. Betra er pó að sá áburður sje ekki
nýr, lieldur hrunninn, eða ef ekki er annað
til en nýr áburður, pá að hera hann á, á
haustin. Gott er einnig að gefa peim jurt-
um, sem ræktaðar eru pað árið, áburð, sem
liefir í sjer helzt hin sömu efni og pærjurt-
ir taka mest af o. s, frv.
Eitt af pví sem spillir kartöfluræktinni,
og ef til vill hefir gjört pað hjá oss, er pað,
pegar kartöflurnar eru settar mjög pj.ett nið-
ur,.pví pá slcortir pær næringu, og geta pví
eigi orðið stórar. Uppskeran af vissum bletti
verður pví eigi meiri fyrir pað, pó sett sje
pjett niður, heldur jafnvel minni en ef pað
væri gisnara, einkum ef jörðin er lítil og
grunn. Abatinn við að setja pjett niður er
pví einúngis sá, að menn eyða sumu af út-
sæðinu til ónýtis. — Máfulegt millibil við
sáningu af kartöflum er 15—20 puml. á
hvern veg, eður 20—30 puml. á annan veg,
og 10—12 á liinn.
Ráð, er fundið liefir verið upp við næt-
urfrosti fyrir kartöflur og fleiri jarðarðargróða,
er pað, að í hvert skipti, er að kvöldi til lít-
ur út fyrir frost, taka menn eitthvað sem er
eldnæmt, svo sem trjespæni, sprek, smáspít-
ur og ýmislegt er brunnið getur, og hera
pað í smáhrúgur inn í kartöflugarðinn hingað
og pangað. Einhver vakir svo yfir garðinum
um nóttina, til að hafa gát á hvenær fer að
frjósa, sem vanalega ekki er fyr en umsólar-
uppkomu. Strax og nokkurt merki sjest til
frosts eða hjelu, kveikir sá, sem vakir í hrúg-
unum, og heldur eldinum við pangaðtil öll
haitta er úti. Með pessu rnóti geta menn,
með hitanum af eldinum varnað frostinu að
eyðileggja kartöflugrasið, og pað með litlum
tilkostnaði, pví nota má ungling til að vaka
yíir og hafa gát á eldinum. Ekki er heldur
hætt við að eldurinn gjöri neinn skaða, pví
meðan grasið er grænt brennur pað trauðla
eða öldungis ekki. J>egar svo kartöflunum er
sáð í hryggi með álnar millibili, eins og nú
er tíðkanlegt í útlöndum, er hægt að fá nóg
rúm á milli hriggjanna fyrir eldsneytið.
Næpur eru nú ræktaðar á stöku stað hjá
oss, pó ekki sje víða, en pað má víst telja
pað meira til gamans en til verulegra nota.
|>ær hafa getað vaxið sumstaðar töluvert, en
sumstaðar ekki. — |>að er með pær eins og
annað fleira hjá oss að hjer vantar, kunnáttu,
pví ef hún væri nóg, er enginn efi á að
næpur gætu vaxið vel hjá oss, og pað ef til
vill hetur en sumstaðar annarstaðar, par sem
pær eru ræktaðar, pví pað er jurt, sem bezt
á heima í norðlægu og kaldari löndunum.
Næpur eru í öðrum löndum einungis ræktaðar
til fóðurs og pað ættum vjer einnig að gjöra,
pví pær eru ágætt fóður handa nautpeningi
saman við annað kraptmeira, og á Englandi
t. d. og víðar, eru pær ræktaðar fjarska mik-
ið til fóðurs. Ef vjer pví leggðum stund á að
rækta næpurnar til fóðurs, gæti pað orðið
ágætt hjálparmeðal við nautpeningsrækt vora.
Orsakirnar til að næpur ekki hafa viljað
prífast hjá oss, par sem pað hefir verið reynt,
er ekkert annað en kunnáttuleysi og öfug
aðferð við ræktunina, þannig hefir t. d. fræ-
— 33 —
inu verið sáð allt of djiípt, ,í staðinn fyrir
rjett að hylja pað með mold, næpurnar síð-
,an látnar vaxa. of pjett, eða eigi pynnt nóg
út, og ef til vill liefir verið hyppað upp
með peirn moldinni eins og kartöflum, sem ef
pað er gjört, er alveg rangt, pví næpunnar
rjetta eðli er að vaxa næstum alveg ofanjarð-
ar;, einungis sjálfur halinn eða ræturnar verða
að vera niðri í jörðunni. — Við pessa aðferð
er ekki að búast við að næpur geti vaxið vcl
hjá oss, pví jafnvel pó allt annað væri í
góðu lagi, ef næpurnar elrki fá að vaxa ofan-
jarðar, eða eru , of pjettar verða pær aldrei
stórar. Kæpur purfa líka mikinn áburð, og
fá hann varla ofmikin. |>ær gefa aptur mikla
uppskeru, pví par, sem pær vaxa vcl, og
menn kunna að rækta pær, fást opt 2-*-400
tunnur af einni vallardagsláttu, og stundum
jafnvel meira. Meðaltalið af pessum afgróða,
eða 300 tunuur af næpum, má að pví er
snertir krapt til fóðurs, setja til jafns við 60
bagga, eða kýrfóður af góðu harðvellis heyi,
og 400 tunnur. af næpurn má setja til jafns
við kýrfóður af töðu, og er pað ekki all-lítið,
eða livað fæst mikið af heyi af vallardagslátt-
unni að meðaltali hjá oss? — Næpurnar
vega að meðaltali hver 2—3 pd. par sem
pær vaxa vel, en geta orðið mikið stærri.
þannig hafa menn dæmi uppá næpu sem
vóg 25 pd.
Fyrir utan sjálfar næpurnar, má líka
nota grasið til fóðurs, bæði grænt og á ann-
an hátt. Næpurnar eru heldur eigi eins
frostnæmar og kai-töflurnar; pær pola tölu-
vert frost og vaxa jafnvel hezt pogar haust-
ar að, pó frostnætur komi við og við, og að
öðru leyti purfa pær eliki lengri vaxtartíma
en svo, að pær vel geta náð fullum proska
hjá oss.
Menn geta mí af pessu sjeð að pað muni
vera tilvinnandi og reynandi fyrir oss að
rækta næpur, og eptir voru áliti eiga pær
mikla framtíð í vændum hjá oss, sem víða
annarstaðar, pví pað er nú á seinni árum
mest, sem pær hafa útbreiðst.
J>ær lcorntegundir, sem helzt er gjör-
legt að rækta hjá oss, eru hafrar og bygg.
Höfrum hefir nú æði opt verið sáð hjá oss,
og peir hafa ekki viljað ná fullum proska, en
sjálfsagt hefir tpar getað verið fleiru um að
kenna, en loptslaginu og'. stuttu sumri, og
vjer álítum ekki fullreynt fyrir pað, pvípeir,
sem hafa sáð peim, munu sem optast ein-
ungis hafa verið peir, sem ekki hafa kunn-
að til pess. Að hafrarnir geti sprottið hjá
oss, pó peir hafi enn ekki fullproskast, er
reynslan húin að sýna, og úr pví peir geta
sprottið, pá geta peir pó að minnsta kosti
orðið notaðir til fóðurs, eins og víða utanlands,
par sem peir eru ræktaðir eingöngu 1 pví
skyni. Yjer getum lieldur ekki án hafranna
verið á nýuppbrotinni jörðu, pví par em
peir optast hið fyrsta, sem sáð er, og par
verðum vjei- einnig að nota pá, en geti peir
nú ekki orðið fullproska hjá oss, verðumvjer
einungis að hafa pá til fóðurs, og mjög lík-
legt er að vjer verðum skaðlausir af pví, og
með tilliti til grasræktarinnar sem á eptir
kemur, pá er óhætt að segja tið vjer verðum