Norðanfari


Norðanfari - 05.04.1879, Page 1

Norðanfari - 05.04.1879, Page 1
Sumarið 1878 Önduðust á Svínaskála í Reyðarfirði hin háöldruðu heiðurshjón Símon Árnason 16. sept. og Kristín Jónsdóttir 7. júní. Símqn var fæddur 14. sept. 1797, á Keldhólum á Völlum, livar foreldrar hans pá bjuggu, Árni Hallason og Gróa Jóns- dóttir; þaðan fluttist hann ungur með föður sínum að Eskifirði, paðan upp í Fljótsdal, paðan að Hallormsstað í Skóg- um 1824, flutti hann paðan i Reyðaríjörð með heitmey sinni Kristinu Jónsdóttur fæddri í maí 1797 á Grófargerði á Völl- um, livar foreldrar hennar Jón Pjeturs- son og Guðlaug Eyjólfsdóttir pá bjuggu. Á uppstigningardaginn 1826 giptust pau; varð peim 6 barna auðið, er dóu kornung, nema eitt er enn lifir Jónas bóndi á Svínaskála. 1 Keyðarfirði dvöldu pau — lengst við bú — 54 ár, í hjónabandi 52 ár, á Svínaskála 39 ár. Hjón pessi voru aldrei efnastór en bjuggu svo að pau voru allatið frem- ur veitandi en piggjandi. — p>au voru jafnan vellátin, viní'öst og vinavönd. f>au voru hjálpsöm, reglusöm, laus við óhóf og munað, hirðusöm, friðsöm, guðhrædd, nægjusöm og unnu sitt langa dagsverk með alúð, frábærri starfsemi og praut- seigju. þeirra minnast með ást og virðingu allir er pau pekktu, saknandi niðjar peirra og vinir. Cm jarðyrlgu á íslandi, m. fl. (Pramhald, sjá nr. 7—8). J>að er heldur eigi heppilegt að láta kartöflurnar vaxa á sama stað ár eptir ár, pví pó pær poli pað mörgum jurtum betur, pá er pó auðveldlega hægt að ofbjóða peimí pví tilliti, ekki sízt ef illa og lítið er borið á, pví pá vantar pær ýmisleg efni, er pær purfa með, og geta pví eigi prifizt. það fylgir nefnilega af sjálfu sjer, að pví optar, sem sama planta er látin vaxa á samastað, pví hetur parf að bera á, til að færa jörðunni aptur pau efni, sem frá henni eru tekin, og jurtin geti prifizt, pví sama jurt, er vex á sama stað ár eptir ár, tekur samskonar efni ár eptir ár, og pessvegna úttæmast einmitt pessi efni. J>ar á mót getur verið gnægð af öðruin efnum fyrirliggjandi, sem pessi jurt ekki getur notað, en sem önnur tegund ef skipt væri um, gæti tekið, pví allar jurta- * tegundir taka langt frá sömu efni. Jpessvegna hafa menn einnig fundið upp vaxtaskiptin, txl að spara með peim áburð. Ef menn pví íetl:i uð rækta kartöflur ár eptir ár á sama stað, pá veitir ekkert af að hera á árlega og pað vel. Betra er pó að sá áburður sje ekki nýr, lieldur hrunninn, eða ef ekki er annað til en nýr áburður, pá að hera hann á, á haustin. Gott er einnig að gefa peim jurt- um, sem ræktaðar eru pað árið, áburð, sem liefir í sjer helzt hin sömu efni og pærjurt- ir taka mest af o. s, frv. Eitt af pví sem spillir kartöfluræktinni, og ef til vill hefir gjört pað hjá oss, er pað, pegar kartöflurnar eru settar mjög pj.ett nið- ur,.pví pá slcortir pær næringu, og geta pví eigi orðið stórar. Uppskeran af vissum bletti verður pví eigi meiri fyrir pað, pó sett sje pjett niður, heldur jafnvel minni en ef pað væri gisnara, einkum ef jörðin er lítil og grunn. Abatinn við að setja pjett niður er pví einúngis sá, að menn eyða sumu af út- sæðinu til ónýtis. — Máfulegt millibil við sáningu af kartöflum er 15—20 puml. á hvern veg, eður 20—30 puml. á annan veg, og 10—12 á liinn. Ráð, er fundið liefir verið upp við næt- urfrosti fyrir kartöflur og fleiri jarðarðargróða, er pað, að í hvert skipti, er að kvöldi til lít- ur út fyrir frost, taka menn eitthvað sem er eldnæmt, svo sem trjespæni, sprek, smáspít- ur og ýmislegt er brunnið getur, og hera pað í smáhrúgur inn í kartöflugarðinn hingað og pangað. Einhver vakir svo yfir garðinum um nóttina, til að hafa gát á hvenær fer að frjósa, sem vanalega ekki er fyr en umsólar- uppkomu. Strax og nokkurt merki sjest til frosts eða hjelu, kveikir sá, sem vakir í hrúg- unum, og heldur eldinum við pangaðtil öll haitta er úti. Með pessu rnóti geta menn, með hitanum af eldinum varnað frostinu að eyðileggja kartöflugrasið, og pað með litlum tilkostnaði, pví nota má ungling til að vaka yíir og hafa gát á eldinum. Ekki er heldur hætt við að eldurinn gjöri neinn skaða, pví meðan grasið er grænt brennur pað trauðla eða öldungis ekki. J>egar svo kartöflunum er sáð í hryggi með álnar millibili, eins og nú er tíðkanlegt í útlöndum, er hægt að fá nóg rúm á milli hriggjanna fyrir eldsneytið. Næpur eru nú ræktaðar á stöku stað hjá oss, pó ekki sje víða, en pað má víst telja pað meira til gamans en til verulegra nota. |>ær hafa getað vaxið sumstaðar töluvert, en sumstaðar ekki. — |>að er með pær eins og annað fleira hjá oss að hjer vantar, kunnáttu, pví ef hún væri nóg, er enginn efi á að næpur gætu vaxið vel hjá oss, og pað ef til vill hetur en sumstaðar annarstaðar, par sem pær eru ræktaðar, pví pað er jurt, sem bezt á heima í norðlægu og kaldari löndunum. Næpur eru í öðrum löndum einungis ræktaðar til fóðurs og pað ættum vjer einnig að gjöra, pví pær eru ágætt fóður handa nautpeningi saman við annað kraptmeira, og á Englandi t. d. og víðar, eru pær ræktaðar fjarska mik- ið til fóðurs. Ef vjer pví leggðum stund á að rækta næpurnar til fóðurs, gæti pað orðið ágætt hjálparmeðal við nautpeningsrækt vora. Orsakirnar til að næpur ekki hafa viljað prífast hjá oss, par sem pað hefir verið reynt, er ekkert annað en kunnáttuleysi og öfug aðferð við ræktunina, þannig hefir t. d. fræ- — 33 — inu verið sáð allt of djiípt, ,í staðinn fyrir rjett að hylja pað með mold, næpurnar síð- ,an látnar vaxa. of pjett, eða eigi pynnt nóg út, og ef til vill liefir verið hyppað upp með peirn moldinni eins og kartöflum, sem ef pað er gjört, er alveg rangt, pví næpunnar rjetta eðli er að vaxa næstum alveg ofanjarð- ar;, einungis sjálfur halinn eða ræturnar verða að vera niðri í jörðunni. — Við pessa aðferð er ekki að búast við að næpur geti vaxið vcl hjá oss, pví jafnvel pó allt annað væri í góðu lagi, ef næpurnar elrki fá að vaxa ofan- jarðar, eða eru , of pjettar verða pær aldrei stórar. Kæpur purfa líka mikinn áburð, og fá hann varla ofmikin. |>ær gefa aptur mikla uppskeru, pví par, sem pær vaxa vcl, og menn kunna að rækta pær, fást opt 2-*-400 tunnur af einni vallardagsláttu, og stundum jafnvel meira. Meðaltalið af pessum afgróða, eða 300 tunuur af næpum, má að pví er snertir krapt til fóðurs, setja til jafns við 60 bagga, eða kýrfóður af góðu harðvellis heyi, og 400 tunnur. af næpurn má setja til jafns við kýrfóður af töðu, og er pað ekki all-lítið, eða livað fæst mikið af heyi af vallardagslátt- unni að meðaltali hjá oss? — Næpurnar vega að meðaltali hver 2—3 pd. par sem pær vaxa vel, en geta orðið mikið stærri. þannig hafa menn dæmi uppá næpu sem vóg 25 pd. Fyrir utan sjálfar næpurnar, má líka nota grasið til fóðurs, bæði grænt og á ann- an hátt. Næpurnar eru heldur eigi eins frostnæmar og kai-töflurnar; pær pola tölu- vert frost og vaxa jafnvel hezt pogar haust- ar að, pó frostnætur komi við og við, og að öðru leyti purfa pær eliki lengri vaxtartíma en svo, að pær vel geta náð fullum proska hjá oss. Menn geta mí af pessu sjeð að pað muni vera tilvinnandi og reynandi fyrir oss að rækta næpur, og eptir voru áliti eiga pær mikla framtíð í vændum hjá oss, sem víða annarstaðar, pví pað er nú á seinni árum mest, sem pær hafa útbreiðst. J>ær lcorntegundir, sem helzt er gjör- legt að rækta hjá oss, eru hafrar og bygg. Höfrum hefir nú æði opt verið sáð hjá oss, og peir hafa ekki viljað ná fullum proska, en sjálfsagt hefir tpar getað verið fleiru um að kenna, en loptslaginu og'. stuttu sumri, og vjer álítum ekki fullreynt fyrir pað, pvípeir, sem hafa sáð peim, munu sem optast ein- ungis hafa verið peir, sem ekki hafa kunn- að til pess. Að hafrarnir geti sprottið hjá oss, pó peir hafi enn ekki fullproskast, er reynslan húin að sýna, og úr pví peir geta sprottið, pá geta peir pó að minnsta kosti orðið notaðir til fóðurs, eins og víða utanlands, par sem peir eru ræktaðir eingöngu 1 pví skyni. Yjer getum lieldur ekki án hafranna verið á nýuppbrotinni jörðu, pví par em peir optast hið fyrsta, sem sáð er, og par verðum vjei- einnig að nota pá, en geti peir nú ekki orðið fullproska hjá oss, verðumvjer einungis að hafa pá til fóðurs, og mjög lík- legt er að vjer verðum skaðlausir af pví, og með tilliti til grasræktarinnar sem á eptir kemur, pá er óhætt að segja tið vjer verðum

x

Norðanfari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.