Norðanfari - 11.05.1880, Blaðsíða 1

m
VOIIIH ÍFAlli.
19. ár.
Akureyri, 11. 1 í 1880.
Nr. 31—32.
Hið íslenzka bðkmenntafjelag.
(Niðurl.). Hið eina sem í fljótu Tbragði
kynni að sýnast geta mælt með pví, að deild-
in í Höfn hjeldist, er það, að hún hefir flciri
hjálparmeðul við að styðjast í vísindalegum
ritstörfum, en sá lcostur rýrnar þó mikið,
þegar þess er gætt, að bæði eru hjer þegar
allstór vísindaleg söfn, er aukast mjög við
heimflutning hókasafns Jóns Sigurðssonar,
auk þess yrði líka flutt heim allt handrita-
og hókasafn fjelagsins í Höfn jafnskjótt og
deildin þar leggðist niður. Enn þó fjelagið
verði að sækja hjálparmeðul til Hafnar, þá
getur það aldrei orðið því tilfinnanlegir erfið-
ismunir, með þeim samgöngum sem nú eru
orðnar milli Reykjavíkur og Danmerkur; ís-
lendingar í Kaupmannahöfn munu og fúsir á
að greiða götu fjelagsins í þeim efnum engu
síður fyrir það, þó fjelagið sje að öllu leyti
heimilisfast á fósturjörðu þeirra, því að það
er að gjöra þeim gersakir, að ætla, að þeir
muni ekki vinna með eins ljúfum huga fyr-
ir fjelagið, þó þeir þann skamma tíma, sem
þeir flestir eru erlendis geti ekki greitt at-
kvæði á fundum þess, ef þeir annars finna
krapt og köllun hjá sjer til að styðja fjelagið
með ritsmíðum, og það er óhugsandi, að svo
sjergirnislegur apturhaldsandi sje drottnandi
hjá þeim, að þeir vilji hver fyrir sig láta
deildina hanga þar við lýði sína tíð þóttþeir
sjái að fjelagið hafi ekkert gagn af því.
]pað virðist því allt fremur mæla með
því að þessi sameining komist á, því að við
það fær fjelagið hjer heima nýjan krapt, og
þarf þá ekki að fara til ónýtis í fjárbænir
til Kaupmannahafnar til þess að geta staðið
í skilum. En jafnframt þessu leggst þyngri
skylda á stjórn fjelagsins að láta ekki í neinu
sitt eptirliggja til þess, að fjelagið fullnægi
tilgangi sínum, en eptir aðgjörðum stjórnar
Reykjavíkurdeildarinnar næstliðið fjelagsár, er
engin ástæða til að óttast, að fjelagið í heild
sinni skorti hjer röggsama stjórn. Aptur á
móti mega hvorki fjelagsmenn nje aðrir
heimta of mikið af stjórn þess, hún getur
eigi af sjálfsdáðum gjört pað sem fjelagið á
að gjöra 1 heild sinni, e gi það að geta eflt
menntun þjóðarinnar í som flestum greinum,
þá verður þjóðin líka að sjá sóma sinn og
gagn í því að styrkja það eptir efnum, ef
vjer sem flestir gjörum það með góðum rit-
um, tillögum og fjárstyrk þáer það ekkiein-
ungis rjett af oss heldur skylda vor að finna
að því, sem oss þykir ábotavant í stjórn fje-
lagsins, og jafnframt finna ráð við því, og
munu aðfinningar vorar og tillögur eflaust
teknar til greina ef þær hafa við rök að
styðjast.
Eptir skýrslu fjelagsins fyrir 1877—78*
hefir fjelagið þá misst 55 fjelaga sem úr því
hafa gengið; er sú tala hærri en nokkru sinni
áður, þetta kemur eflaust til af því að þess-
um mönnum líka eigi aðgjörðir fjelagsins,
enda hefir það óneitanlega nú um undan-
farin ár verið fremur dauft þangað til næst-
liðið ár að deildin hjer tók að sýna nokkra
rögg af sjer. J>að er auðvitað, að enginn,
sem einlæglega ann fjelaginu og vill því efla
framfarir þess og þjóðar sinnar, gengur úr
því, þó honum líki eigi allskostar hækur þess
eitt eða tvö ár, eða hann þykist fá lítið, slík
aðferð lýsir því, að sá maður er í fjelaginu
einungis í eigin hagsmunaskyni og getur eigi
sjeð af tillagi sínu, löndum sínum til gagns,
því að það getur enginn með sanni sagt ann-
að um bókmenntafjelagið en að það hefir ár-
lega gefið út þær hækur, sem meiri hluti
fjelagsmanna hefir getað haft allmikil not og
fróðleik af. Yjer erum í fjelaginu til þess
með því að efla menntun vora og þjóðar
vorrar, en það gjörum vjer eigi með því að
kveðja fjelagið jafnskjótt og oss, liverjum ein-
um, líka eigi aðgjörðir þess, heldur verðum
vjer af fremsta megni að reyna til að fá bót
á því, sem í raun og veru þarf umbóta við.
En það er samt sem áður mjög áríðandi að
fjelagsstjórnin gjöri allt til þess, að fjelagið
fái haldið hylli sinni hjá landsmönnum og
*) Skýrslan fyrir næstliðið fjelagsár er enn
eigi komin frá deildinni í Kaupmannahöfn.
jeg er viss um, að fjelagsmenn fjölga óðum,
ef fjelagið verður alveg innlent og sýnir síð-
an ekki minni áhuga á að fullnægja tilgangi
sínum en deildin lijer nú gjörir.
J>að mundi eflaust verða fjelaginu til
allmikils gagns, að fjelagsstjórnin kostaði kapps
um að fá sem flesta stúdenta hjer til að ganga
í það; þó að þeir beri eða ættu að bera skyn-
hragð á nytsemi fjelagsins þá mundi þóslík-
ur áhugi og upphvatning frá hálfu stjórnar-
innar vafalaust glæða áhuga þeirra á framför
fjelagsins og koma þeim til að ganga í það,
sem það ef til vill annars hefði orðið í úti-
deyfu fyrir. En engir eiga aptur eins hægt
með að glæða áhuga landa sinna á gagni fje-
lagsins og um leið sjálfi’a .þeirra eins og
hinir ungu námsmenn, sem að afloknu
námi sínu dreifast í embættin víðsvegar um
land allt; slíkt er óhægra fyrir stjórnina, sem
verður að vera á vissum stað, en ef hún gjörði
þetta og fjelagið að öðru leyti sýndi rögg af
sjer, þá er jeg sannfærður um, að t. a. m.
hver ungur prestur, sem lætur sjer annt um
menntun og uppfræðing sóknarbarna sinna,
telur það skyldu sína, að hvetja þau til að
gjörast fjelagar, því að með því eflir hann
bæði menntun safnaðar síns og eykur krapta
fjelagsins og væru flestir prestar í því mundi
það að líkindum verða því til mikils gagns,
því að engum stendur nær en þeim að stuðla
með öllu móti að menntun þjóðarinnar. Fje-
lagið þarf að aukast að fjelögum því að við
það vex því bæði kraptur til framkvæmdaog
gagn þess verður almennara því fleiri sem
eru í því.
það er mjög áríðandi að fjelagið gefi ár
lega út einhverjar þær bækur sem eru við
hæfi alþýðu og henni nytsamar, því að bæði
hefir alþýða heimtingu á því að því leyti, sem
hún er meiri hluti fjelagsmanna enda er það
og ætti að vera tilgangur fjelagsins að mennta
sem mest það getur alþýðu vora meðan hún
á ekki fleiri skóla en enn þá er. J>essa stefnu
hefir Reykjavíkurdeildin haft með því að gefa
út Stafrof Náttúruvísindanna og henni ætlar
hún líka að fylgja í hinu nýja tímariti og er
Svört timga.
(Framhald).
Áhrifamikill rithöfundur nokkur ljet
fyrir nokkrum árum í ljósi þann lærdóm
er mjög mikið gat stutt blót og formæling-
ar fyrir sjómanninn. Hann sagði: „Ein
var tunga fyrir prjedikunarstólinn, og ein
tungan fyrir þá sem eru á skipum“. J>að
getur vel verið, áð aðrir hafi látið þennan
lærdóm ná til verzlunarhúsanna og verk-
mannabúðanna, og með þvi gjört djöflinum
mikinn greiða; en lofið mjer að spyrja dát-
ann, sjómanninn, verkvjelasmiðinn og erfiðis-
manninn að einni eða tveimur spurningum.
Viltu að til þín sje talað kurteislega
og bliðlega, þá er þú ert beðinn um þjón-
ustu eða greiða, eða viltu heldur fá héimt-
andi öskursKÍpun, blandaða blóti og ragni?
Dáist þú að þeim manni og heiðrar
hafin, sem ekki getur ávarpað þig, nema
hann kalli niður yfir höfuð þitt hið beiskasta
bölf og ragn, sem eys yfir þig á hverjum
degi og hverri stundu hinum hraklegustu
bölvunum.
J>ú kynnir að segja: „það er ekki al-
vara hans — það er vani, það er siður
þesskonar manna“; og jeg svara þjer á
þennan veg:
Vaninn er viðbjóðslegur, og því fyr
sem hann er aflagður, því betra fyrir
hvorntveggja er hlut á að máli — fyrir
þann sem blótar og fyrir hinn, sem verður að
ljá eyru sin móttöku hinna óþverralegu orða.
J>að er enginn afbötun, að þetta er
orðinn siður eg vani. Hver maður, hvort
sem hann er ríkur eða fátækur, veit að blót
er ljót háttsemi og að það kemur af illri
uppsprettu og má teljast með hinum dóna-
legustu löstum.
J>að hefir ekkert sem mælir þyí bót.
Aðrir lestir hafa sinar tælingar —
blót hefir engar.
— 63 —
Að þeim manni, sem gagntekinn er af
fegurðar eða sómatilfinningu, kemur engin
snöggleg freisting til þess, að ganga út á
veg hins ljóta orðbragðs. Vaninn vex stöð-
ugt, vegna hinnar sífeldu og ósjálfráðu
ræktunar hins frjósama illgresis, sem skemm-
ir og kæfir allt það, sem er fagurt ogásjá-
legt í kringum það.
|>að er synd gegn hinu öðru boðorði.
J>að drepur allt unaðslegt og skemmti-
legt hjá æskumanninum.
J>að auðvirðir mannskapsaldurinn (mið-
aldurinn).
J>að niðurlægir ellina og svívirðir.
„Svört tunga“ er eins og Upas-trjeð,
það eitrar allt innan skugga síns.
Sum orð eru mjög í tízku — jeg þarf
ekki að tilgreina þau hjer — sem ekki eru
meiðandi á sinum rjetta stað, en er þau
eru sögð fyrir utan hinn rjetta tíma og
tækifæri, eru þar hneykslandi eða gremju-
vekjandi. Eitt er einkum haft svo opt af