Norðanfari - 11.05.1880, Blaðsíða 2

ir.i1 undir pví komið að pað takist vel peg-
byrjuninni. fað er auðvitað, að eigi má
he.mta, að fjelagið gefi út eintóm alpýðurit,
sem vísindalegt fjelag á pað að styðja og
styrkja alla bókvísi pjóðarinnar, en pettaget-
ur pað eigi með peim bókum einum, sem
lagaðar eru eptir pörfum alpýðu og misjöfn-
um smekk; pess vegna verður pað alla jafna
að gefa líka út pær bækur, sem geti komið
fram fyrir dóm hinnar æðri menntunar og er
jeg viss um, að allir hinir mörgu mennta-
vinir af alpýðu vorri sjá pessa nauðsyn, enda
er alpýða vor eigi á svo lágu menntunarstigi
að hún geti eigi haft allmikil not af líkum
bókum pótt pær sjeu ekki beinlínis sniðnar
eptir pörf'um hennar. En að hið rjetta hlut-
fall verði fundið í pessu er fjelaginu einkar
áríðandi til pess að pað geti haldið heiðri sín-
um og hylli.
J>ó pað takist, sem vonandi er, að koma
nýju fjöri í framkvæmdir fjelagsins, pá getur
pað pví að eins haldist og aukist framvegis,
að sem flestir gangi í pað, pví að við pað
aukast kraptar pess og pað getur pá líka af-
kastað meiru. Reyndar má búast við pví, að
margir utanfjelagsmenn kaupi bækur pess ef
pær eru góðar og nytsamar, en tillög fjelags-
manna- eru pó miklu vissari tekjur fyrir pað
og pað sem mest er umvert er pað, að pví
fleiri-eem fjelagsmenn eru, pví meira gagn
getur pað gjört pjóðinni og pað ætti að koma
hverjum góðum íslendingi til að ganga í fje-
lagið, sem annars er svo efnum kominn. Góð-
ur fjelagsskapur og samtök eru eins nauðsyn-
leg i bókfræði sem í búfræði. J>egar Bók-
menntafjelagið var stofnað hafði pjóðin lengi
legið í einokunar og ófrelsisdái, raddir peirra
-manna, sem pá kölluðu hana af svefni til
■ framkvæmda og fjelagsskapar til að bjarga
bólanenntum og tungu vorri frá tortíningu
voru fyrst sem hrópandi í eyðimörku, en
brátt voru allir hinir beztu menn pjóðarinn-
ar samhuga og samtaka í pví að styðja fje-
lag petta á allan hátt, og pegar vjer gætum
pess, að pað er mjög mikið pessu fjelagi að
pakka, að hið forna fagra móðurmál vort lifir
í allri sinni fegurð á vörum vorum pann dag
í dag pá ætti pað sannarlega að vera oss hvöt
til pess að styðja fjelagið, svo að pað hjer !
eptir eins og hingað til fái efit menntun og
sóma pjóðar vorrar, menntunin er oss fyrir
öllu, vjer höfum fengið sjálfsforræði, en vjer
erum börn í frelsinu og vjer gætum að eins
náð fullorðinsárum sem frjáls pjóð með pví
að mennta oss í öllum greinum, án mennt-
unarinnar kunnum vjer aldrei að nota frelsi
vort rjettilega, hún er vegurinn til hins sanna
sumum mönum til pess, að veita ræðunni
áherzlu, að pað er beimfært til hvers sem
vera skal. Jeg hefi farið gegnum nokkur
nágrenni, par sem loptið virðist fulltafpví;
menn, konur og jafnvel börn viðhafa pað
á alla vegu um sjálfa sig, hvor um annan
og um hvern pann hlut, er peir ræða um.
Svo pínandi svo gremjandi eða hneykslandi
er mjer petta, að hjarta mitt verður pungt,
er jeg heyri pað. En peir sem vanari eru
við, veita pessu ekki eptirtekt; peir eru of-
hertir og peir halda áfram að drekka eitrið,
án pess að vita eða skeyta um hinar ban-
vænu atíeiðingar.
Ef eínhver, sem nú hefir vanið sig á
ljótan munnsöfnuð og beiska eiða, vill vita,
live pessi siður er í sannleika viðbjóðslegur
og óttalegur, hann ætti að hætta við hann
um einn mánaðartíma.
Ef auðið er, fari hann pangað, er hann
getur ekki heyrt petta — að minnsta kosti
götur hann að nokkru leyti forðast aðra,
pjóðfrelsis skilyrði pess og lífæð hverrar ,
pjóðar.,
Reykjavík 10. marz 1880.
S. S.
3Iinnstu að halda lielgan
hvildardaginn.
J>etta boðorð, sem Drottinn útgafáfjall-
inu Sínaí, og ljet pjón sinn Móses lögleiða
meðal ísraelsmanna á eyðimörkinni, hlýtur
enn pann dag i dag í orðsins fyllstu merk-
ingu að hafa gyldi hjá oss nú á tímum, jafn-
vel pó liðin sjeu síðan nærfellt 4000 ár; að
sönnu breyttist margt í heiminum við Krists
komu t. d. fórnfæringar o. fl., en lögmálið
stóð óhaggað, pví Kristur sagði sjálfur: «Ætl-
ið ekki að jeg sje kominn til að aftaka lög-
málið og spámennina, til pess er jeg ekki
kominn heldur til pess að fullkomna pað».
Af pessu er auðsætt, að áminnst boðorð talar
nú á pessum tímum eins alvarlega til vorog
ísraelsmanna á eyðimörkinni. Gætum pví
ávalt pessara orða Drottins til ísraelsmanna,
6. daga skaltu verk pitt vinna en sjöunda
daginn áttu að hafa fyrir hvíldardag» pó er
ekki ’njer með meint, að ekki megi vinna
nauðsynjaverk á hvíldardögum; lesum t. d.
hvað lærisveinar Krists gjörðu á hvíldardegi,
að peir tíndu kornöx er pá hungraði, sem
Farisear hneyksluðust mest á, er lijeldu svo
fast við bókstafinn. Einnig Davíð konungur
með mönnum sínum neytti brauðanna helgu
á hvíldardegi, sem engir máttu gjöra utan
prestarnir.
Ó, hversu inndælt og sælufullt, er pað
ekki fyrir oss sem kristnir erum, — pegar
vjer vinnum vel og trúlega alla vikuna — að
eiga hvíldardag, og vjer höfum pá tómstund
til pess að lesa góðar og fræðandi bækur, get-
um einnig framkomið fyrir himnaföðurinn
með bæn og pakkargjörð, pví helgidagarnir eru
einungis ætlaðir líkamanum til hvíldar, en
andinn á aldrei að hvílast, heldur stöðugt að
vinna, vinna í Drottins pjónustu, einkum
pann daginn sem honum er helgaður. En
hefir ekki sorgleg reynsla sýnt hið gagustæða?
Jú, sannarlega, pví til munu pau heimili, sem
ýms verk eru geymd til helgidaganna; jafn-
vel pó sleppt sje hinum dýrmæta heyanna-
tíma, par fremur er í mál takandi, að pá
sjeu unnin ýms verk á helgum dögum, sem
aðra tíma ætti ekki að eiga sjer stað, — en
að vera við heyvinnu á helgum, eins og á
sumum heimilum er venja, jafnvel í purka-
tíð er mjög heiðinglegt, og lýsir stöku van-
trausti á guðlegri gæzku, eins og himnafað-
irinn ekki geti gefið fleiri daga blíða; já, pað
er mjög hryggilegt til pess að vita, hvernig
lielgidagarnir eru misbrukaðir hjá oss t. d.
pegar undireins á helgidagsmorgnana, er far-
ið að viuna — máske miður nauðsynlegt —
í stað pess að taka sjer fræðandi bækur í
hönd, heilög ritning er látin liggja, á sumum
heimilum, svo missirum skiptir, án pess hún
sje opnuð, að jeg ekki tali um pau heimili,
par sem aldrei eru lesnir húslestrar — sem
er pó gamall og góður siður, — pví pað ber
ljósann vott um sjerlegt hugsunarleysi «um
hið eina nauðsynlega», enn fremur lýsir.pað
óttalegri ljettúð og skeytingarleysi, pví pað
hlýtur hver heilvita maður að játa, hversu
skaðleg áhrif pað getur haft á æskulýðinn
pegar hann sjaldan eða aldrei heyrir eða sjer
haft gott orð um liönd. |>að var fögur venja,
sem víða var siður, að spyrja börnin út úr
messunni, pegar pau komu heim til sín, pví
pað gjörði pau eptirtektasamari og lögðu meira
athygli við pað sem pau lásu eða heyrðules-
ið. Af áðursögðu er ljóst, liversu mikill á-
byrgðarhluti pað er fyrir húsbændur, að van-
rækja húslestra á heimilum sínum, einkum
pó fyrir hina æðri, sem eiga að ganga á und-
an alpýðunni í öllu fögru og góðu, en sorg-
leg reynsla sýnir, að pessu er ekki pannig
varið, pví í höfuðstað landsins eru lesnir hús-
lestrar einungis í tíunda hverju húsi, — eptir
pví sem «Máni» segir. —jpetta er óttalegt, að
einmitt í liöfuðborg landsins skuli andi spill-
ingarinnar, ljettúðar og skeytingarleysis hafa
tekið sjer bólfestu, í stað pess að vera fögur
fyrirmynd annara landins bæja, eins og hún
ætti að vera.
J>að mun óhætt að fullyrða, að meiri
guðsorðalastur sje ekki viðhafður í öðrum
kauptúnum landsins, pví «eptir höfðinu dansa
limirnir*. En hryggilegast er til pess að
vita, að einmitt meðal kennistjettarinnar í
landinu, skuli peir finnast, sem vanrækja hús-
lestra á heimilum sínum, petta er ekki fög-
ur fyrirmynd, af hirðurum sálnanna, setn eiga
að leiða hina villuráfandi á Guðs götu, og
ganga á undan hjörðinni með góðu eptirdæmi.
Jpeir að sönnu prjedika á stólnum um ljett-
úðina og skeytingarleysið, sem æ pví meir
færist í vöxt meðal mannanna, og áminna
söfnuðinn með að ganga í endurnýjungu líf-
daganna, en petta færir litinn ávöxt, eptir
pví sem mannlegt auga getur sjeð, pví pað
er hvorttveggja, að í harðan jarðveg er aðsá,
og svo lílca hitt, að peir, — kennimennirn-
ir — virðast pví miður ekki allir, ávallt breyta
I er hafa „svarta tungu“ — og sje í næði;
og pegar mánuðurinn er liðinn, pá mun
hann tínna, eins og Brown að formælingar
og pað að leggja Guðs nafn við hjegóma,
er útaustur frá illum anda, ósamboðinn
manni er skapaður er eptir Guðs mynd.
„Ef auga pitt hið hægra hneykslar pig,
pá stmg pað út“, sagði frelsarinn og hann
sagði líka: „|>að sem kemur út af mann-
inum, pað saurgar hann“. Hugsið um petta,
pjer sem hafið „svarta tungu“, sem ástríðu-
lega hrakyrðið og leggið Guðs nafn við
hjegóma, pjer 'sem andið ópverra orðum
og pað pótt pjer sjeuð í rólegu skapi; —
petta kemur út af manninum og saurgar
hann. Að endingu vil jeg benda á hver
staða vanablótmannsins er í fjelaginu.
Enginn heiðvirður maður getur lagt
lag sitt við hann.
Nágrannar hans forðast hann.
Og hann ber á sjermarkið: „Óhræsi“
(b 1 a c k g u a r d), hvert sem hann fer.
Bölvið snýr aptur til bölvandans; blótið
verður stjórnari mannsins, ef pví er ekki
veitt mótstaða.
Eigandi svartrar tungu er pví præll og
pað præll hinnar dónalegustu og auðvirðileg-
ustu háttsemi á jörðu. Hinn aumasti strákl-
ingur, hinn niðurtroðnasti mannsmaður í
heiminum nýtur frelsis í samanburði við
pann mann, sem hefir gefið venju hinsljóta
orðbragðs sál sina og likíyna.
þetta er staða pín, lesari minn, ef
pú hefir „svarta tungu“. Guð gefi pjer af
miskunnsemi sinni, að sjá óguðleika pinn
og veiti pjer hið nauðsýnlega fulltingi, til
að hreinsa hana.
„J>ótt syndir yðar væru rauðar sem
purpuri, pá skyldu pær verða hvítar sem
snjór, og pótt pær væru rauðar sem skarl-
at, pá skyldu pær verða sem ull“.
Eyrirheitið er gefið og er áreiðanlegt
til eilífðar; purpura-synd og svört tunga
muni hvortveggja fá hreinsun; og sá sem