Norðanfari - 22.04.1881, Blaðsíða 1

Nr. 29—30.
VORHWFAKI,
20. ár. Akureyri, 22. apríl 1881.
Athugasemdir um kirkjumálið.
Allir munu kannast við, að með liinum
nýju lögum «um skipun prestakalla» og »um
stjórn safnaðamála og skipun sóknarnefnda og
hjeraðsnefnda» frá 27. íebrúar 1880, er sam-
in voru á síðasta alpingi, hafi Verið reynt til,
að kippa kirkjumáli landsins í hagkvæmara
og frjálslegra lag, en áður var. — Með liin-
um fyrri lögum hafa á annan bóginn kjör
prestastjettarinnar verið bætt, með því að
gjöra tekju upphæð hinna rýrari brauða við-
unanlegri en áður, — en á hinn bóginn hefir
rjettar safnaðaðanna verið gætt með pví, að
stofna ný prestaköll, þar sem söfnuðirnir
gátu eigi fengið viðunanlega prestpjónustu á
annan hátt; og pótt þinginu hafi eigi tekizt
að gjöra þetta svo öllum líki, pá mun pað
pó liafa synt svo á milli skers og báru, sem
föng voru á, milli rjettar presta og safnaða
— og liins, að baka eigi landsjóðnum ókleyf-
an kostnað. — Með hinum síðari lögum um
stjórn safnaða mála etc. hefir söfnuðunum
í landinu verið veittur sýnu meiri rjettur en
áður, til að taka tilhlýðilegan pátt í sínum
eigin safnaðamálum, og er pannigstigið nýtt
spor til pess, að afnema liið einveldislega
snið, er verið liefir á kirkjustjórn landsins;
gæti menn búist við að nokkurt lið yrði að
pví, ef pjóðin á annan böginn og kirkjustjórn
landsins á hinn bóginn beittu lögunum var-
kárlega og skynsamlega. Virðist oss varla
vonlegt, að alpingi gæti tekið dýpra f ár-
inni — að svo stöddu — í þessu máli, með-
an fyrirkomulag kirkjunnar er, eins og pað
er, að hið borgaralega og kirkjulega fjelag er
eins samtvinnað og enn á sjer stað, og með-
an borgaraleg og kirkjuleg málefni eru í
slíku bringli, að varla verða greind takmörk-
in, meðan ríki og kirkja eiga bú saman. Og
þegar nú svo er ástatt í tvíbýli pessu, að
annað búið er hinu til þyngsla, pað er að
segja, að ríldð verður að leggja kirkjunni til
niuna, pá var eigi hægt að ætlast til pess af
þinginu, og pað hafði — að oss finnst —
varla rjett til gagnvart ríkinu, að fá söfn-
uðunum í hendur nokkuð til muna af pví
vakli, sem stjórn lands á að hafa yfir ríkis-
kirkju, stjórn íslands yfir kirkjunni hjer.
Að vísu ber sumt í þessum lögum það
meinlega með sjer, að pau eru mannaverk,
einkum að pví, er snertir 7. grein safnaða-
laganna, og má eigi minna um liana segja,
en að hún sje hneyksli í lögum, flís í
auga pingsins, enda hefir úr flísinni orðið
bjálki í augumsumra safnaða og stipts-
yfirvaldanna, eins og vjer munum drepa
sfðar á í grein pessari.
Með pví að oss finnst, að yfirvöldin,
stjórnendur kirkjunnar, hafi beitt lögum pess-
fim ófimlega og einræðislega gagnvart söfn-
fiðunum, alþingi og pjóðinni, pá viljum vjer
fiefna tvö til prjú dæmi, er vjer þekkjumtil
lless hjer á Austurlandi. — Eins og kunn-
figt er, var sjera Jón Bjarnason — í sumar
er leið — settur til að þjóna Dvergasteins
sékn í Seyðisfirði og Ejarðarsókn í Mjóafirði
um fimm ára bil, þegar brauðið losnaði við
burtför sjera Stefáns Halldórssonar, pó með
pví skilyrði — að pví er heyrzt hefir —,
að ef Klyppstaðarprestakall í Loðmundarfirði
losnaði á pessu árabili, pá yrði hann að sætta
sig við pá breytingu, sem lögin frá 27. febr.
1880, um skipun prestakalla, mæla fyrir
um, — en pað er, að Iilyppstaður og Dverga-
steinn verði eitt brauð, en Mjóifjörður gjörð-
ur að brauði sjer meo 800 króna uppbót.
Nú eiga Mjófirðingar lieimting á, eptir á-
kvæðum tjeðra laga, að Fjarðarprestakall sje
auglýst laust, eða að fá prest til sín, þegar
er tjeð lög hafa náð lagagildi; en pað er í
fardögum 1881, enda mun pað eiga að verða,
að pví er sagt er. En fái nú Mjófirðingar
prest til sín í næstu fardögum, eins og peir
eiga heimting á, pá á líka presturinn, sem
nú er settur til að pjóna Dvergasteini, eptir
pví sem oss skilst, fullan rjett á, aðheimta
uppbót úr landsjóði, er svari tekjum peim,
er Dvergasteins prestar hafa að undanförnu
haft af Fjarðarsókn eptir síðasta mati; og
pessa uppbót hefir hann rjett á að fá um
petta fimm ára bil, eða svo lengi, sem Klypp-
staðarprestakall eigi losnar. — Hjer hefði
mátt fara skynsamlegar að ráði sínu, og eigi
purft að binda laiulsjóðnum neinn bagga,
ef settur hefði verið prestur í Dvergasteins-
sókn e i n a, og honum gjört að skyldu, að
taka við Ivlyppstaðarbrauði, er pað losnaði, —
og það var pví klaufalegra að fela honum
(sjera Jóni) á liendur Mjóafjarðarsókn, sem
biskup var áður nýbúinn að skikka Skorra-
staðarprestinn, til að pjóna Fjarðarsókn til
fardaga 1881, eða til pess tíma, er Mjófirð-
ingar, samkvæmt lögunum frá 27. febr. 1880,
áttu lieimting á að fá sjerstakan prest, og
var petta allt um garð gengið, þegar sjera
Jón Bjarnason* páði Constitution sína. j>að
er hart fyrir prófastinn í Suðurmúlasýslu,
sem vitanlega framkvæmdi petta boð bisk-
upsins (p. e. að skikka sjera Magnús), að
láta hafa sig þannig að leikfangi, pað er
hart fyrir mannlega skynsemi, að sjá
pannig hvað reka sig á annars horn af ráð-
stöfunum yfirstjórnenda kirkjunnar.
Hið annað dæmi, er vjer vildum nefna,
lýtur að Hallormsstaðar- og j>ingmúla sókn-
um. 1 fyrstu grein laga frá 27. febr. 1880
um skipun prestakalla, eru Vallaness- Hall-
ormsstaðar- og jóngmúla- ^sóknir gjörðar að
einu prestakalli; og á hjeraðsfundi í Suður-
múlaprófastsdæmi 13. september næstliðiun
var samkvæmt 12. gr. safnaðarlaganna gjörð
fippástunga til breytingar á liinum fyrnefndu
lögum pannig, að júngmúlasókn væri gjörð
að sjerstöku prestakalli með nokkrum viðauka
frá Vallaness og Hallormsstaðar brauðum, en
svo var tilætlað, að Hallormsstaðarsókn legð-
ist undir Vallanesprestinn, við næstu presta
skipti, enda liefir prestur sá, er nú pjónar
Vallanesi játað sig fúsann að taka að sjer
') Vjer biðjum pess gætt, að vjer með
pessu viljum eigi kasta hinni minnstu
rýrð á sjei'a Jón Bjarnason, og að hann
er óvaldur að pessu háttalagi með öllu.
— 57 —
pjónustu þar. — Nu má sjá af blöðunum að
Hallormsstaðar og Júngmúlaprestakall er
laust við dauða prófasts Sveins Níelssonar og
— viti menn! — um leið sjezt pað, að
j>ingmúlaprestakall er auglýst til veitingar
með Hallormsstað, pvert ofan í fyrstu grein
laganna «um skipun prestakalla», þvert ofan
í tillögur liins fyrr nefnda hjeraðsfundar,
pvert ofan í vilja Hallormsstaðar safnaðar,
sem kýs miklu fremur að nota Vallaness-
prestinn, pvert ofan í hlutarins eðli og pvert
ofan í ákvæði annarar greinar laganna «um
skipun prestakalla», er svo hljóðar; «Stjórnin
hlutast til um, að pær breytingar, sem að
ofan eru ákveðnar um brauðaskipun, komist
á svo fljótt, sem pví verður viðkomið,
eptir pví sem biauðin losna». Ef nokkur til-
gangur er nú með pessu háttalagi. pá er
hann sá, að geðjast j>ingmúlasöfnuði urn
stundarsakir, sem stöðugt hefir óskað, að fá
prest að pingmúla, síðan sjera Sigurður heit-
inn Gunnarsson leið. En mátti pá ómögu-
lega líta á hag Hallormsstaðarsafnaðar um
leið, með pví að leggja hann undir Vallanes-
prestinn?, sem og virðist liggja beint rið,
par eð sá prestur, er nú pjónar Vallanesi,
hefir tjáð sig fúsann til að annast pann
söfnuð. Er ómögulegt að troða því iim i
stjórnina að pað er óhentugt og erfitt, að
pjóna pingmúla frá Hallormsstað eða Hall-
ormsstað frá pingmúla fyrir pað, að fjall-
vegur er á milli, er opt er erfiður yfirferðar,
nema um hásumar, en að Hallormsstaðarsókn
er áframhald af Vallaness-sókn upp með Lag-
arfljóti (að landslagi til) og liggur pví svo
vel við, að pað væri jafnvel óparft að hafa
annexiukirkju á Hallormsstað, ef sóknin væri
lögð undir Vallanessprestinn? Vjer sögðum,
að tilgangurinn væri að líkindum sá, að geðj-
ast jóngmúlasafnaði rjettí bráðina, pví
að, ef hann hefði verið sá, að fara eptir til-
lögu lijeraðsfundarins, samkvæmt 4. gr. laga
«um skipun prestalcalla» , hvað purfti þá
nú, að láta Hallormsstaðasókn fylgja með
j>ingmúla úr pví að vissa var fyrir að fá
lienni pjónað af Vallanessprestinum? Af
pessu hlýtur ennfremur að leiða, að fari nu
svo, að jnngmúli verði síðar gjörður að sjer-
stöku brauði og prestaskipti verði fyrr í
Vallanesi en í j>ingmúla og Hallormsstaðar-
sókn pá lögð undir Vallanes, pá getur sá
prestur, er nú fær j>ingmúla, heimtað upp-
bót úr landsjóði, á meðan hann er par, er
svari peim tekjum, er hann missir við pað
að Hallormsstaðasókn gengur undan honum.
Hjer fer pví stjórnin, að oss virðist, eigi í
neinu að lögum nje að vilja safnað-
anna, heldur að eins eptir geðpótta
sjálfrar sín; og pað er rjett eins og verið
sje að leitast við að hafa landsjóðinn
fyrir fje.
j>á komum vjer nú að 7. greininni í
safnaðarlögunum; liún~er svona:
«j>egar prestakall er undir veit-
ingu» (sbr. «undir Pontius Pilatus» í nýja
kverinu!) «liefir hlutaðeigandi sókn-
arnefnd rjett á, að mæla fram með
einum umsækenda» (á að vera um-