Norðanfari - 29.06.1881, Page 1

I
NORBANFA
20. ár.
Aknreyri, 29. júní 1881.
Nr. 51-
A u g' 1 ý s i n g a r.
— Skrifstofa Norður- og Austuramtsins er
nú á Oddeyri í húsi timbursmiðs Snorra
Jónssonar, og er venjulega opin á liverjum
virkum degi frá kl. 9 f, m, ^il kl. 2 e. m.
og frá 5—7 e. m.
Skrifstofn Norður- og Austuramtsins
23. júlí 1881.
J. Havstcen.
settur.
— Hjer með aðvarast peir, sem enn pá eigi
hafa goldið leigur, sem komnar eru í gjald-
daga 11. júni p. á., af lánum sínum af ýms-
um opinberum sjóðum, Búnaðarskólasjóðnum,
Búnaðarsjóðnum, Jóns Sigurðssonar legatssjóð,
Ojafarsjóðs Bjeturs sýslumanns |>orsteinssonar
og Jökulsárbruarsjóðnum, sem standa undir
stjórn amtmannsins í Norður- og Austurum-
dæmi íslands, um að borga pær á skrifstofu
amtsins í síðasta lagi innan 15. águst p. á.,
og mun að öðrum kosti vægðarlaust gengið að
veðum peim, sem sett eru fyrir tjeðum lánum.
Skrifstofu Norður- og Austuramtsins
23. júlím, 1881.
J. Havstecn.
settur.
Nýkominn h’egn segir látinn H a 11 d ó r
prófast J ó n s s o n a Hofi f Vopna-
firði. þai hefir Tsland misst einn sinr
xncrkasta ptest, einn sinn mesta og beda
niann, og sinn liöfftingl undaðastir og
gestrisnasta nann. Hann andaðist fyrra
sunnudag, 17• p. m., um morguninn. Hafði
verið heilörygður kveldið áður, en fnn um
nóttina til stings í herðum og hjar-a; gat pó
aptur sofnaf- Um morguninn prdaði hann
að klæða sig; en fám mínútum >ptir að hann
var að tala um pað, var hann örndur. Jarð-
arförin átti að fara fram í gær
Old vor cr Mndindisöld:
Islendingar! komið á þjóðbindindi!
(Framhald),
Mjer var svora fljótrætt um Good-
templarana fynr pvi, að jeg óska, að orða
pessi nai hka fótfestu á voru landi, pví
jcg hygg slikt yrði til að styrkja hindindis-
fjelög pau, sem nu eru hjer 0g pau sem
ávallt eru að niyndast öðru hvoru. Stefna
orðunnar er Idn rjettasta í alla staði; og
hlýtur pví að ryðja sjer hjer til rúms eins og
viðar, pó vil jeg eigi fullyrða, að tími orð-
unnar sje kominn nú pegar hjer. En á
meðanpað pykir eigi vera, verðum vjer að
hindindið, albnulniílið (Totalis-
m e n), en hálfbindindið, pott aldrei værí
nema með ölundanpágunni, er úrelt að
mestu og óviturt og pað hindindi skyldi
enginn maður, engin sveit framar reisa,
pVi hjer má eigi fara eptir skoðun fjöldans,
nema hún sje rjett, heldur eptir sannleik,
viturleik, menntun og reynslu i hreinni
eptirtekt á tákni timanna og upplýsingu
peirri, er bindindissaga og bindindisreynsla
gefur og hefir Se&ð- En vilÍi menn koma
hjer á Goodtemplarastúku eða stúkum, pá
parf langt um meiri pekkingu á pví máli.
en hingað til er fengin eður hjer er nú
framsett. Bezt pá að kalda sjer við bind-
indið (albindindið) fyrst um sinn og ná
sem fljótastri fjelagasameiningu, að dæmi
annara pjóða, sjer í lagi œttbræðra vorra í
Norvegi. Að stofna hófsemdar fjelög er
líklegt engum detti í hug framar. pví pau
eru dæmd til dauða af reynslunni og vís-
indin virðast hjer sampykkja fyllilega. Jeg
ljet samt hjer hófið heyra til bindindisins,
pví án peirrar æsku gat pað eigi orðið
fullorðið. Bindindishugsjónin var (og raun-
ar er) alltaf að ryðja sjer til rúms: 1. í
hófinu. 2. í hálfbindindinu. 3. i bindindinu
en sjer sjálfa sig augliti til auglitis: 4. í
Goodtemplarafjeiagsskapnum.
Standið stundarkorn svo fast er pjer
getið, kæru pjóðbræður, á pessu hinu 4.
stigi og lítið sem allra rækilegast á grund-
völl og stefm pessarar dýrðlegu orðu og
sjáið sam „sjáendur4* svo sem 10 Good-
templara-síúkur lcomnar hjer á: Ríki
BacchusfíJ' væri á förum og pjóðbindindis-
öldin sfiist bak við skýjarofið. Hjer á ís-
landi er hægra að koma á bindindi en
annrfstaðar, eigi að eins vegna afskekkju
lantsins, heldur og einkum vegna pess, að
hýr er engin áfengisgjörð. f>essu og fleiru
]afa menn eigi sýnt tilhlýðilega eptirtekt
>g pess vegna eru menn meðal annars svo
vondaufir, en vonleysið kemur meðfram af
pekkingarleysj; mönnum er allt of ókunn-
igt, hvílík nndra starfsemi og framkvæmd
og jafnvel heppni á sjer stað viða erlendis
með petta bindindismál á pessari öld, sem
fyrir pað má kallast hindindisöld; hún
mun og pví síður afsala sjer pvi nafni hjer
á eptir eður hin siðustu ar sín.
róf er til dauða dæmt, hálfbindindi
(eitt sem allt) er hinn sjúki maður, en
bimjindi (0: albindindið) í hvaða mynd sem
er, hvort heldur 3. eða 4. stig, hvort held-
ur 3. stig a eður 3. stig b er hið eina
rjetta og sanna, hið eina lærdómsfasta og
sjálfu sjer samkvæma, hið samkvæmasta
kristindómi, vísindum og reynslu. Hóf hefir
1000 útskýringar og 1000 villur (eður:
f>að er ein einasta villa allt) og pótt
heilar hækur væru titaðar um petta efni
sjer, til að utskýra livað sje áfengisdrykju-
hóf og hve pað eigi að præða, pá hygg jeg
menn yrðu jafnnær, pví petta er að elta
skugga. Hálfbindindi er hrein mótsetning,
pví pað er eigi hetra að missa heilsu, vit,
sæmd og fje vegna smá-áfengra vökva en
stór áfengra. f>essi viðleitni getur og eigi
haft almenna stefnu, par sem varla er
hugsanlegt, að drykkjumenn haldi slikt
bindindi, enda eru nú vísindin á peim rek-
spöl, að fyrirdæma hálfbindið sem hófið og
eitt er en sem oss íslendinga má miklu
varða, að smá-áfengi vort hjer, sem oss er
boðið, er víst yfir höfuð óhollara en stór-
áfengið. Berum t. d. saman besta korn-
brennivín við pað öl, sem kallað er bæ-
jerskt; jeg hygg bæjerska ölið sje óhollara.
Brennivinið getur verið 10 sinnum áfeng-
ara, en margir drekka pá lika, ætla jeg,
peim mun minna af pví. Af hverju verður
manni hetra yfirhöfuð, einu staupi af
brennivíni, eða sem svarar 10 staupum af
hæjersku öli? Áfengið ratar í heilann bæði
úr öli og brenmvíni, og eðli pess er aldrei
að slökkva, heldur að vekja porsta. Bæj-
erska ölið hygg jeg vondan drykk, í pví
er ef til vill 7/8 skemmt vatn, en hitt sum-
part alkohól (o: eitur) surapart eitthvert
rusk eða rusl, sem gjörir litinn og petta er
nú að verða uppáhaldsdrykkur vor, og í
pennan drykk, sem eigi vantar heldur dýr-
leikann, vilja sumir halda, er um bindindi
er að ræða, pótt pað sje auðsjáanlegt, að
hæjerska ölið, svo sem allur bjór er bæði
óparfur drykkur og óhollur og pð dýr og
auk pess hrein og bein ásteyting og hinn
áhrifamesti undirbúningssköli til drykkju-
skapar. Eitt hvað svipað pessu má segja
um vínin hjá oss; fæstir vita par hvað
peir drekka, pví eigi ætla jeg vínin vera
pað, sem pau eru kölluð, að minnsta kosti
langfæst. f>að er alpekt, að næstum enginn
eða pá engin, verzlunarvara mun eins föls-
uð og vínin. f>egar nú að rödd vísindanna
er allt af hárómaðri og almennari gegn
sjerhverju áfengu til drykkjar sem óhollu,
pótt pað væri í hinum hreinu ólguðu vín-
um með öllu ösviknu, hvað mun pá mega
segja um vínin hjá oss, sem að sumu leyti
eður stundum að öllu leyti, eru eptirgjörð
eður fölsuð Vínbirlendur, bruggarar og
vínsölumenn vita hvað peir mega bjóða
sjer. Jeg hygg pó, að sumir peir, er
selja vin hjer á landi, peir viti varla
sjálfir hvað vínin eru opt fölsuð og svik-
in. Margt mætti hjer fleira segja hálf-
bindindinu til hn.ekkis, en pví verður nu að
sleppa að sinni; og kalla jeg óheppilegt, ef
nokkurt hálfbindindisfjelag kemur upp á
landi hjer ur pessu.
Hvernig kristindómsandi mælir með
bindL’idi. en eigi með hinu ástevtinffarríka.
liófi og háltbindmúi, pað hefir víst verið áður
nokkuð reynt að útskýra meðal vor; en
margir munu pó enn vera á pví, að ritn-
ingin sje ekkert móti pvi, að menn drekki
áfenga drykki, En — komi menn með pá
staði úr ritningunni, par sem hælt er að
drekka áfenga drykki. Gæti menn pess,
að vín fornmanna á Suðurlöndum, var, eins
og pað raunar er enn, tvennskonar, óáfengt
og áfengt. Must og óáfengt vín (hið ó-
ólgaða) var sönn blessun, en er pað var
látið ólga til áfengis, pá er víða í ritning-
unni varað svo alvarlega við að drekka pað
vín. f>að er hvergi sannað, að vínið í Kana
hafi heyrt til hinna áfengu drykkja, svo
eigi purfa brúðgumar nú á dögum, að
hafa neina samvizku af pví, að sleppa að
veita gestum sínum áfenga drykki. Yin-
drykkja var í Kanaveizlunni, en líklega
eigi áfengisdrykkja. Páll ráðieggur Thimo-
theusi að taka lítið inn af vini við maga-
veiki. f>etta ráð virðist benda á pað, að
Ttimotheus hafi eigi verið vanur að drekka
vín, svo að pað hafi orðið að ráðleggja
honum pað sem læknismeðal og auk pessa
virðist petta vín eins vel hafa heyrt til
hinna óáfengu víntegunda. Énn í dag má
tala um óáfengt vín, t. d. úrbrennt rauðvín
er bindindismenn drukku stundum hjer
áður, án pess að hrjóta bindindi. Gyðingar
húa og til en í dag óáfengt vín af rúsínum
og sikri og hafa pað við páskalambsmáltíð
sína og tel jeg hjer um hil víst, að kveld-
máltíðarvín frelsarans hafi verið óáfengt og
hygg jeg rjett, að vjer reyndum að finna
ráð til pess i hinni kristilegu kirkju vorri,
að hafa alveg óáfengt vín til bergingar í
kvöldmáltíðarsakramentinu. þessa síðustu
tillögu mína hið jeg pá að athuga, sem
hæði eru sannir vinir kristindóms og bind-
indis.
Nú vil jeg reyna að benda á meðmæli
vísindanna, pótt jeg sje til pess lítt fær.
En pví verður að tjalda sem til er. Nýlega
var pað tekið fram í Norðlingi í ritgjörð
101 —
„um áfengi og hindindi“, eigi að eins livað
læknir Madsen á Færeyjum dæmdi allt á-
fengi óhollt og gagnslaust til nautnar, held-
ur og hversu reynslan sannaði liið sanna
hvervetna bæði á heitum og köldum stöðum
og hvernig sem a stæði, líka var par talað
um vitnisburði enskra lækna, er sönnuðu
heinlínis liið sama. f>etta kalla jeg fylistu
meðmæli með bindindi. 1 „Skuld“ voru í
suraar í atliugasemdum um petta efni, full-
gildar ástæður, sem studdu petta sama.
Læknisfræðislegur bindindisfundur var
haldinn i London 1874. Framháru ýmsir
merkir læknar skoðanir sínar og dóma um
áfengið og fyrirdæma peir hver með öðrum
hina svonefndu hóflegu áfengisnautn og
ýmsir peirra rekja sjúkdómana mjög al-
mennt til áfengisdrykkjunnar og pað líka
hinnar hóflegu. Sir AValter C. Trevelyan
segir, að áfengir drykkir til vanalegrar
hófsnautnar sje skaðlegir og eyðileggjandi
fyrir líkama óg sál og hann bendir á, hve
petta (hófið líka) veikir kynslóðina (Racen)
eins og hvert annað eitur, svo par af
spretti vaxandi og marghrotnir sjúkdómar
og svo segir hann: „pað sem eptir rjettu
likamlegu Tfseðli er vitlaust (physiolo-
gisk galt) í venjum vorum, hlytur eptir
rjettum siðgæðis mælikvarða líka að vera
pað í siðferðistilliti“. Vísiudin hafa dæmt
áfengið eður sjálft alkohólið eitur og
verður peim dómi eigi áfrýjað. Hinn sami
læknir Sir W. C. Trevelyan skýrskotar tíl
ui5- x>r. XAUa’, o-c -ritav.
vin. vín, öl stout (sterkt öl) og porter —
hvert um sig pessara tegunda — hafa \
sjer alkohól eða spiritus einnar og
sömu tegnndar. Hin ýmsunöfn pessa svika
vökva, smekkur og litir hreyta í engu eink-
unn eður eðli alkohólsins. ,,„Spiritus““-
inn i útlendu og brezku hrenuivíni, whisky,
vini. cider. öli og porter er hreint eitur,
drukkið í stórskömmtum getur pað hráð-
drepið, en hófsdrekkandann drepur pað
smátt og smátt, má vera s e i n t. án pess
pó tilræðið mistakist og er petta eitur eins
hanvænt eins og t. d. völskupúður (Rotte-
krudt) og opium“. Hinn sami læknir
talar og um, hve fáir deyi eðlilegum dauða
einmitt vegna pessarar eiturdrykkju. Sir
Walter telur pað svívirðublett a hinni vís-
indaríku og menntuðu 19. öld að láta pessi
mandráp allt af við ganeast undir vernd
laganna: ákærir hann einkum alvöruleysi,
devfð og skeytingarleysi löggjafarvaldsins.
Hygg jeg pessa devfð og petta alvörulevsi
eitt af höfuðmeinum ýmsra menntaðra landa,
en verði íslands helga löggjafarpingi pað
aldrei, að verða í pessari grein slvörulanst
og úrræðalaust! Guð gefi pað! Og jeg
vona víst hann gjöri pað. Annara deyfð í
einhverju er oss aldrei til eptirbreytni.
heldur til viðvörunar. — Dr. Inman segir:
„Ef alkohól er eigi eitur, pá, veit jeg
eigi hvað eitur er“. J>essi læknir telur •
alkohól pví verri eiturtegund, sem pað
grípur veglegri part líkamans (n?. hin veg-
legasta, lieilann), en aðrar eiturtegundir
verki eigi eins á veglegasta líkamspartinn.
„Stundum er jeg spurður að“, segir hann,
„hvað jeg kalli hóf. Mikið rjett, jeg svara
pví svona almennt, með pví að koma með
aðra spurningu: Hvað kallið pjer
hófpað sem snertir opium eða
1 a u d a n u m“ ? Segist hann breyta alveg
samkvæmt visindunum að viðhafa aldrei
nokkurn áfengisvökva sem drykk. Allt
sýnir fyrirdæmingardóm visindanna á hóf-
drykkju alls áfengisvökva, livort sem hann