Norðanfari - 21.12.1881, Blaðsíða 1

21. ár.
Akureyrl, 21. desemlber 1881.
Nr. 5-6.
Herra ritstjóri!
Jeg lofaði yður i sumar, að skrifa yður
uin ástandið j tsafjarðarsýslu, einkum pó
um menntun alþýðu. Atvinnuvegir hafa
gengið í meðallagi. J»ó hefur almennnr
grasbrestur verið hjer, einkum á túnum. Nýt-
jng hefir verið góð, og veðráttan hin bliðasta
síðan á sumarið leið. Vorið var purviðra-
samt, en heldur kalt. Heilsufar manna
hefir verið með hezta móti, og mjög fáir merk-
ir menn íntizt. Nú eru menn hjer fyrst
farmr að hugsa um menntun. Andi tímans
hefir líka áhrif á Vestfirðinga, en opt heldur
seint. t Hnífsdal, nálægt ísafirði, er verið
að byggja barnaskóla, sem jafnframt á að
vera þinghús. í hverjum hreppi eru barna-
skólamál á prjónunúm. Mjer pykir að sönnu
vænt mu( að vjer erum vaknaðir, en jeg
v''<b> að vjer breyttum pá eins og vakandi
menn, en ekki eins og menn, sem vakna
með óráði. Jeg vil sem sje, ekki klekja
UPP mörgum barnaskóham, pví að mjer
Þykja peir dýrir en gjöra litið gagn, og af
peirri orsök legg jeg á móti peim neraa ef
vera skildi í bæjum. Barn, sem er látið fara
1 skóla á áttunda ári, hefir nauraast vit á,
að taka eptir nokkrum hlut. það kann
bvorki að lesa nje skrifa, og kennarinn,
bversu góður sem hann er, gjörir vel, ef
bann kennir svo sem 16—20 börnum á
einum vetri, að skrifa svo, að pað verði
lesið. Eptir pessu eru framfarirnar í öðru.
Hina veturna er verið að troða inní pau
ýmsum peim greinum, er ekki eru við peirra
b®fi. pað er að skilja, pau vita sjaldan upp
®ða niður i peim, pegar pau fara af barna-
ekólunum. Fæst geta pau skrifað lýtalaust
brjef á íslenzku, svo eru pau að sjer í
Þeirri grein, sem pó er fyrsta skilyrði fyrir
Pv'> að maðurinn geti kallast menntaður.
^örgum kann að pykja petta ofsagt, en
8v° er alls ekki. Jeg er sannfærður um, að
et pessi sömu börn væri látin fara i skóla
Pegar pau væri átján ára, mundi pau læra
n'eira a 2 vetrum en pau hafa lært i prjá
eða fjóra á barnaskólunum. í stuttu máli,
.ieg vil Ha.fa unglingaskóla, fyrir unglinga
írá 15,—20. árs. Skólar pessir ætti að vera,
að minnsta kosti, einn i hverri sýslu, og
kostaðir af sýslusjóði. í pessum skólum
ætti einnig menn ailt til 26. árs að geta
lengið tilsögn. Præðigreinar pær, er kennd-
ur væri, ætti að vera. íslenzka Danska,
saga. einkura saga íslands, landafræði,
sknft, uppdráttarlist og reikningur. Einnig
væii uauðsynlegt að tilsögn væri veitt i
Ensku, pó eigi mætti búast við, að sú til-
sögn yrði að m>klu gagni. þeir, sem meira
vildu mema, en i,jer er tilgreint. gæti pó
iarið á realskólann 4 Möðruvöllum, og ætti
pá pað, sem peir hetði lært á pessum skól-
um, að vera peirn til góðs stuðnings. Hjer
i sýslu álít jeg, að slikur skóh ætti að
standa í Vatnsfirði, par væri hann næst
miðri sýslunni fyrir alla sýslubúa, að koma
unghngura á hann. Jeg álit lika, að meira
tillit ætti að taka til pess, hvar hægast
væri að hafa skólann, en til hins, pó merkir
menn sje íæddir á einhverjum bæ, sem
stæði hjerumbil í versta stað, hvað sam-
göngur snerti, svo sem Ralnseyri í Arnar-
firði. Sú tillaga kom frá ísafirði eptir lát
Jóns Sigurðssonar alþingismanns, að stofn-
aður væri skóli á Bafnseyri i Arnarfirði
(fæðingarstað Jóns) til miimingar um hann.
Tillaga pessi eða uppástunga var í sjálfu
sjer mjög fögur; en nijer getur ekki betur
sýnst, en að skólmn gæti eins haldið nafni
Jóns á lopti, pó hann væri settur par í
sýslunni, sem hægast væri að ná til haus.
f>eir, sem uppástunga pessi kom frá,
vildu að skólinn væri byggðúr af frjálsum
samskotum. því er jeg samdóma, jeg vd,
að svo miklu leyti sem hægt er, forðast
allar bænir til landsjóðs. En eins og jeg
gat um hjer að íramari, er pad skoðun mín,
að kæmist slikur skóli á, ætti haun fram-
vegis að vera kostaður af sýslusjóði, og
sýslunefndin sendi reglugjörð fyrir skólann.
M. J.
fað er skylda vor, að ganga í bindindi
áfengra drykkja.
Margar eru parfir mannsins, og margvís-
legar fýstir hreifa sjer hjá honum, pó eru
pær ekki eins hjá öllum mönnum, heldur
mjög mismunandi. Allar fýstir krefja pess,
að peim sje fullnægt, og pað er parflegt að
fullnægja sumum peirra, .en skaðlegt að full-
nægja sumum; pví til eru tvennskonar fýstir
nefnil. góðar og vondar. |>að er skaðlegt
að fullnægja öllum vondum fýstum; hinar
góðufýstir eru líka mjög misjafnar; eða full-
næging peirra er ekki jafn nauðsýnleg; en
skynsemin á að dæma um pað, hverjum
peirra sje nauðsynlegast að fullnægja; mað-
urinn má aldrei fullnægja nokkurri fýst eða
löngun ef hann sjer að pað stendur í vegi
fyrir pví að annari parflegri verði fullnaégt,
en hann má aldrei láta eptir nokkurri vondri
löngun, enda er ómögulegt annað en hún
standi í vegi fyrir pví að annari parflegri
verði fullnægt. |>að er ómögulegt að maður-
inn geti tekið nokkrum sönnum framförum,
nema hann neiti hinum vondu og ópörfu
kröfum löngunariunar, til pess að geta full-
nægt hiuum parflegu. — Aldrei heiir nein
veruleg framför átt sjer stað nema með sjálfs-
afneitun.
J>etta dettur mjer ávallt í hug, pegar
jeg hugsa um nautn áfengra drykkja. Mjer
finnst vera ómögulegt annað, en 1 hvert sinn,
er einhver finnur löngun hjá sjer, til að
neita áfengra drykkja, en að hreifi sjer hjá
honum einhver önnur löngun, sem parflegra
er að fullnægja. |>egar vjer nú nákvæmlega
rannsökum pá löngun, er krefst pess, að
maðurinn neyti áfengra drykkja, sjáum vjer
að hún er yíir höfuð að tala vond íýst, sem
stendur meira eða minna í vegi í'yrir fram-
för eða menningu mannsins ef henni er
fullnægt, oggetur jafnvel orsakað hina mestu
apturför. — Fullnæging pessarar íýstar getur
gjört ágætismanninn svo auðvirðilegan að
undrum gegnir.
J>að er náttúrlegt og rjett, að hver einn
sem finnur tii einhverrar löngunar, pó hann
ekki líti eingöngu á pær skugga hliðar, sem
fullnæging hennai hefir, heldur einnigáhin-
— 9 —
ar glæsilegu og fögru, skynsemin á aðleggja
petta allt á nretaskálar, rannsaka og uppgötva
hvort í raun rjettri hefir yfirhöndina hið
góða eða hið illa sem orsakast getur af
fullnæging löngunarinnar. }>að er glæsilegt
að mega fullnægja peirri löngun, að gleðja
sig við drykkju, ásamt vinum sýnum, að
drekka peim til, mæla fyrir skál peirra, syngja
lífgandi ölvísur o. s. frv. |>að sýnist í fljótu
bragði vera leiðinlegt og ófrjálslegt, að neita
sjer alveg um pað sem hefir verið hin helzta
skemtun forfeðra vorra um margar aldir. En
allt fyrir petta, — pegar betur er aðgætt —
sjáum vjer, að vínbikarinn er enginn gleði-
bikar, heldur miklu fremur harmabikar, pví
vegna bans getur maður opt ekki bergt á
hinum sanna gleðibikar — bikar framfara og
farsældar.
Flestir, eða allir, kannast við pað, að of-
drykkjumaðurinn spilli mannkostum sínum,
velgengni og virðingu sinni með víndrykkj-
unni, en margir eru tregir til að kanuast
við pað, að hófsemdarmaðurinn gjöri sjer
nokkurn skaða með pví að neyta vínsins með
hófsemi og reglusemi. Jeg játa, að pað gjöri
honum engan skaða, svo framarlega, sem engin
önnur löngun, sem parflegra er að fullnægja,
hreifir sjer hjá honum. En pað er ómögulegt
annað, en í sálu hvers heiðvirðs manns, sjeu
ýmsar raddir sprottnar af æðri löngun, er
æpa hástöfum á móti víndrykkjunni t. d.
rödd framfaranna og rödd mannkærleikans.
Rödd framfaranna kennir inanninum, að hanu
eigi heldur að verja fjármunum sínum sjer
til mentunar, og til pess að gjöra sig sem
farsælastan, fullkomnastau, og virðingarverð-
astan mann, en til vínkaupa. Rödd inann-
kærleikans kennir honum, að liann eigi uö
ganga á undan öðrum með góðu eptirdæmi
og hann megi aldrei geía tilefni til pess að
aðrir gjöri órjett, heldur pvert á móti eigi
hann að reyna til að leiðrjetta pá sem gjöra
órjett; og um vindrykkjuna segir hún, að pó
manninum finnist að hann megi til að neyta
vínsins, og veita pað öðrum, sökum gestrisni
sinuar, fjelagsskapar og frjálslyndis pá sje
pað pó enganvegin rjett, hún segir að ef
hann drekki með kun'ningja sínum, pá fylgir
hann honum út að hinni andstyggilegu villi-
götu ofdrykkjunnar, og ef haun sje ávalt
reiðubúinn til að veita öðrum vín, pá sje
hann einnig reiðubúinn til að gjöra pá að
ofdrykkjumönnum. Hún kennir manninum
að hann megi enganvegin neyta áfengra
drykkja, hann eigi að láta ofdrykkjumanninn
sjá, bæði pað að hann drekki aldrei sjálfur
áfenga drykki, og að hann fyrirlíti nautn
peirra, og svo líka að hann óski pess af
hjarta, ad oldrykkjuinaðurinn gjöri hið sama.
Rödd manukærleikans kennir manninum líka
að hann megi ekki eyða tjármunum sínuiu
til vínkaupa, heldur eigi hann; ef hann heíir
nokkurn afgang af pví sem hann pavf til að
fullnægja með sínum eigin nauðsynjum, að
verja pví til að efla farsæld meðbræðra sinna.
|>að er vandi að prjedika svo fyrir hóf-
semdarmanninum, að hann kannist við panu
sannleika, að hann gjöri rangt í pví aðneyta
áfengra drykkja, og eins í pví að veita pað